بهبود ایمنی با واکسن چهارم

در حال حاضر شمار زیادی از مردم جهان در برابر ویروس کرونا واکسینه شده‌اند.‌ با این که به طور کامل نتوانسته ایمنی در برابر این ویروس ایجاد کند اما شواهد بیانگر آن است که بی‌تأثیر هم نبوده و شمار مبتلایان به این بیماری را در دنیا تا حد قابل ملاحظه‌ای کاهش داده است.

افراد 50 سال به بالا و نیز کسانی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند، در معرض ابتلا به نوع شدید بیماری، بستری در بیمارستان و خطر مرگ قرار دارند و مشمول دریافت دز تقویتی دوم واکسن کرونا هستند. این افراد باید چهار ماه بعد از تزریق دز اول تقویتی، دز دوم تقویتی را نیز تزریق کنند که در واقع چهارمین دز واکسن کرونا محسوب می‌شود.

انگلیس جزو کشورهایی است که تزریق دز چهارم واکسن را برای شهروندان 75 سال به بالا تحت عنوان دز تقویتی بهار آغاز کرده است. آلمانی‌ها هم مجوز تزریق دز چهارم را برای شهروندان 60 سال به بالای خود - که مشمول تزریق واکسن ساخته شده بر پایه فناوری ام‌آران‌ای (mRNA) هستند - صادر کرده است. اکنون سوال این است که تزریق دز چهارم واکسن کووید-19 چقدر ضرورت دارد.

توصیه‌های اخیر دانشمندان درباره اهمیت دزهای تقویتی برای محافظت از افراد در برابر ویروس کرونا تا حدودی باعث تعجب شده است.

این‌که آیا اثربخشی دز سوم واکسن به مرور زمان از بین می‌رود و آیا به دنبال آن تزریق دز چهارم الزامی خواهد بود یا اگر فردی سابقه ابتلای قبلی داشته باشد، چه می‌شود، از رایج‌ترین پرسش‌های این روزهاست. بعد از بررسی و تحقیقات صورت گرفته روی تغییرات ایجاد شده در سیستم ایمنی بدن به مرور زمان بعد از تزریق هر دز واکسن، نشان می‌دهد تزریق دز تقویتی دیگر برای جمعیت‌های در معرض خطر نه تنها مؤثر است بلکه خطر کمتری آنها را تهدید می‌کند.

اثربخشی واکسن به دنبال تزریق دز اول تقویتی

شواهد روشنی وجود دارد که دز سوم واکسن‌های ام‌آران‌ای که نخستین دز تقویتی محسوب می‌شود، برای ایجاد واکنش ایمنی قوی در برابر انواع ویروس‌های امیکرون و برای تمام گروه‌های سنی حیاتی است. البته این امر کاملا نسبی است و نمی‌تواند ایمنی کاملی ایجاد کند زیرا واکنش ایمنی بدن به مرور زمان از بین می‌رود و از طرفی ثبت شده که واریانت امیکرون در فرار از مصونیت از واکسن‌های فعلی کرونا و عفونت‌های قبلی تا حدی مؤثر است. اما پرسش دیگری که مطرح می‌شود این است که ایمنی به دست‌آمده از تزریق دز اول تقویتی تا چه بازه زمانی باقی خواهد ماند؟

محققان انگلیسی روی این موضوع تحقیقات وسیعی انجام داده‌اند. آژانس امنیت سلامت این کشور در حال حاضر داده‌های به دست آمده را به مدت 15 هفته بعد از دز سوم یا همان دز اول تقویتی دنبال کرده‌اند. آنها در تازه‌ترین گزارش‌های خود به اثربخشی واکسن‌ها علیه عفونت اشاره کرده و عنوان کرده‌اند این اثربخشی بعد از تزریق دز سوم به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد. طبق این گزارش، اثربخشی واکسن بیشتر از آن که در برابر عفونت واکنش بهتری داشته باشد، در برابر بستری شدن در بیمارستان اثربخشی دارد. اما حتی محافظت از افراد در برابر بستری شدن در بیمارستان در گذر زمان به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. البته این 15 هفته تحقیق و مطالعه در آمریکا خیلی کمک کننده و راهگشا نبود زیرا بسیاری از آمریکایی‌ها حدود 24 هفته پیش دز سوم واکسن را هم تزریق کرده‌اند.

مطالعات اخیر، مدت ماندگاری دز سوم واکسن مودرنا را بعد از شش ماه مورد ارزیابی قرار دادند. محققان دریافتند میزان آنتی‌بادی‌های خنثی کننده، شش ماه پس از تزریق دز تقویتی از بین می‌رود. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا همچنین اعلام کرد پنج ماه پس از تزریق اولین دز تقویتی، نقش محافظتی آن در برابر بستری بیماران در بخش اورژانسی و مراقبت‌های ویژه کاهش می‌یابد.

اثربخشی واکسن باعث شده بستری شدن بیماران در بیمارستان کاهش یابد اما این تأثیر حدود پنج ماه پس از دز تقویتی متوقف می‌شود. این مطالعات، تمام گروه‌های سنی را در برمی‌گیرد اما محققان بر این باورند که سیستم ایمنی بدن سالمندان به اندازه جوانان قدرتمند عمل نمی‌کند و ممکن است حتی اثربخشی دزهای تقویتی به مدت پنج ماه هم ماندگاری نداشته باشد. این می‌تواند بیانگر آن باشد که چرا عفونت کرونا در افراد 65 سال به بالا با شدت بیشتری بروز می‌کند.

محققان در تحقیقاتی که نتایج آن در مجله علمی «لنست» منتشر شد، به ارزیابی ماندگاری اثر دز سوم در میان سالمندان 76 تا 96 ساله پرداختند. آنها دریافتند دز سوم واکسن فعالیت آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را بهبود می‌بخشد اما در مورد امیکرون، آنتی‌بادی‌ها همچنان بعد از تزریق دز تقویتی کاهش می‌یابند.

دز دوم تقویتی یا همان دز چهارم

در حال حاضر برخی کشورهای محدود تزریق دز دوم تقویتی را آغاز کرده‌اند. مطالعاتی وجود دارد که در آن، دانشمندان میزان بروز عفونت کرونا و شدت بیماری بعد از تزریق دز چهارم واکسن (دز دوم تقویتی) را مورد بررسی قرار دادند.

آنها دریافتند بعد از دز چهارم، میزان ابتلا به عفونت کرونا به طور چشمگیری تا دو برابر کاهش یافت. با وجود این، قدرت محافظت‌کنندگی آن به شش هفته پس از تزریق به سرعت کاهش می‌یابد. محققان همچنین دریافتند میزان ابتلا به بیماری‌های شدید در مقایسه با افرادی که تنها سه دز دریافت کرده بودند، چهار برابر کمتر است. همچنین آمار بستری شده‌های بیمارستانی در افرادی که این دز را دریافت کرده‌اند، به طور چشمگیری کاهش یافته است.

محققان همچنین تأثیر دز چهارم را در میان کارگران بخش مراقبت بهداشتی بررسی و تأیید کردند که سطح آنتی‌بادی به طور قابل‌توجهی پنج ماه بعد از دز سوم کاهش یافته است. متأسفانه، اثربخشی دز چهارم نسبت به اثربخشی دز سوم در میان جمعیت جوان کارگران بخش مراقبت بهداشتی فرقی نمی‌کند. به عبارت دیگر، تزریق دز دوم تقویتی در جمعیت جوانانی که از سلامت برخوردارند، اثربخشی معناداری ندارد. محققان در ادامه بررسی‌های خود را روی سالمندان 60 تا 100 سال انجام دادند.

در بین 563 هزار و 465 بیماری که در سیستم مراقبت بهداشتی حضور دارند، 58 درصد دز دوم تقویتی را دریافت کرده‌اند. در این بازه زمانی، 92 نفر که دز دوم تقویتی را تزریق کردند، در مقایسه با 232 نفری که تنها یک دز تقویتی را دریافت کرده‌اند، جان خود را از دست داده‌اند. به عبارتی، دز دوم تقویتی می‌تواند آمار مرگ و میر را در مقایسه با افرادی که تنها یک دز تقویتی را تزریق کرده اند، تا 78 درصد کاهش دهد.

در صورت همزمانی تزریق دز چهارم و ابتلا به امیکرون چه باید کرد؟

ترکیب هر دو حالت یعنی تزریق واکسن و همزمان ابتلا به کووید- 19 را «ایمنی هیبریدی» اطلاق می‌کنند. محققان در بیش از 35 تحقیق، نشان داده‌اند ایمنی هیبریدی می‌تواند محافظت گسترده‌ای در برابر ویروس در بدن ایجاد کند.

طراحی واکسن‌های کرونا به گونه‌ای انجام شده که ایمنی به دست آمده از تزریق واکسن، پروتئین‌های اسپایک را در ویروس کرونا مورد هدف قرار می‌دهد و ایمنی ایجاد شده به دنبال ابتلا به عفونت کرونا، طیف گسترده‌تری را شامل شده و کل ویروس را مورد هدف قرار می‌دهد اما در هر حال، اگر ابتلا به کرونای امیکرون در فردی تأیید شد، عدم تزریق دز دوم تقویتی منطقی به نظر نمی‌رسد.

این بدان معنا نیست که افراد باید به طور هدفمند به ویروس سارس-کوو-2 مبتلا شوند اما واضح است ایمنی هیبریدی راهی مطمئن برای افراد به شمار می‌رود به طوری که ایمنی دو طرفه را برای فرد به همراه می‌آورد. به طور خلاصه می‌توان گفت که دز چهارم واکسن کرونا یا دز دوم تقویتی ایمنی معناداری را در میان افراد در معرض خطر ایجاد می‌کند که اغلب افراد 60 سال به بالا را شامل می‌شود.

ندا اظهری - سلامت / روزنامه جام جم