چه شد که به فکر طراحی و تولید این دستگاه افتادید؟
با آغاز همه‌گیری کرونا و نیاز رو به افزایش بیماران به دریافت حمایت تنفسی در بخش‌های اورژانس و مراقبت‌های ویژه و از طرف دیگر هزینه بالا و مشکلات متعدد واردکردن دستگاه‌های مورد نیاز برای واردکردن لوله دستگاه ونتیلاتور به درون مجرای تنفسی بیماران، بلافاصله تصمیم گرفتیم با ایجاد یک تیم کاری حرفهای برای رفع این نیاز کشور اقدام کنیم.
اساسا چه زمان‌هایی نیاز به ورود لوله تنفسی به مجرای تنفسی بیمار است؟
نای، راه اصلی انتقال گاز‌های تنفسی و تبادل آن‌ها با محیط است. به همین علت هرگونه انسداد در مجاری نای، باعث وخیم‌شدن وضع حیاتی و بروز مشکلات جدی می‌شود که باید به سرعت برطرف شود. علاوه بر این که در برخی موقعیت‌های اورژانسی یا ابتلا به برخی از بیماری‌ها برای ایجاد حمایت تنفسی به انتوباسیون یا تراشه‌گذاری در مجرای تنفسی بیمار نیاز است. در هنگام عمل‌های جراحی همراه با بیهوشی عمومی نیز بیمار باید تراشه‌گذاری شود تا جریان تنفس مصنوعی برقرار باشد.
آیا حتما باید این عمل لوله‌گذاری با ابزار لارنگوسکوپ انجام شود؟
پزشک برای واردکردن لوله به مجرای تنفسی باید دید مناسبی از حلق بیمار داشته باشد. در روش‌های قدیمی‌تر از لارنگوسکوپ‌های ساده استفاده می‌شد که در انتهای آن لامپ کم نوری قرار داشت و پزشک با مشاهده مستقیم حلق بیمار، لوله را وارد مجرای تنفسی می‌کرد. اما با توجه به خطرات و آلودگی‌هایی که استفاده از لارنگوسکوپ دستی به‌دلیل نزدیکی صورت پزشک به دهان بیمار داشت، به مرور دستگاه‌های ویدیولارنگوسکوپ توسعه پیدا کردند که در آن‌ها نیاز به مشاهده مستقیم مجرای تنفسی برای انتوباسیون بیمار نیست. این موضوع به‌ویژه در خصوص بیمارانی که به عفونت‌های تنفسی مانند کووید-۱۹ مبتلا هستند با اهمیت بیشتری روبه‌رو است؛ نزدیکی صورت پزشک به دهان بیمار می‌تواند آسیب‌پذیری و ریسک ابتلای پزشک به عفونت را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
آیا دستگاه تولیدی شما نمونه بومی‌سازی‌شده دستگاه‌های ویدیولارنگوسکوپ خارجی است؟
از لحاظ عملکرد، این دستگاه‌ها مشابه هم عمل می‌کنند، اما ما برای کاربری آسان‌تر، بهبود کارایی و همچنین کاهش هزینه‌های تولید تغییراتی در این دستگاه اعمال کرده‌ایم و مالکیت فکری آن را به ثبت نیز رسانده‌ایم. اصلی‌ترین تفاوت این دستگاه این است که در ویدیولارنگوسکوپ‌ها، در انتهای تیغه لارنگوسکوپ یک منبع نوری و دوربینی قرار داده شده است که تصاویر مجرای تنفسی را به‌صورت غیرمستقیم در اختیار پزشک قرار می‌دهد. در نمونه‌های خارجی، ویدیولارنگوسکوپ از طریق کابلی به صفحه نمایشگر متصل می‌شود و پزشک با مشاهده تصاویر مجرای تنفسی بیمار در صفحه نمایشگر عمل تراشه‌گذاری را انجام می‌دهد. اما در نمونه‌ای ابداعی ما انتقال تصویر بدون نیاز به کابل و از طریق امواج وای‌فای صورت می‌گیرد و پزشک قادر خواهد بود تصویر شفاف و واضحی از مجرای تنفسی بیمار را در گوشی یا تبلت هوشمند خود ببیند.
نحوه عملکرد دستگاه تولیدی شما به چه صورت است؟
در لبه تیغه این ویدیولارنگوسکوپ یک چراغ ال‌ای‌دی برای نوردهی مناسب به مجاری تنفسی در حین کار و یک دوربین با وضوح تصویر دو تا سه مگاپیکسل قرار داده شده است که می‌تواند در لحظه تصویر حلق بیمار را نشان دهد. ما در این محصول به‌منظور سهولت استفاده و کاهش هزینه‌های تولید، اتصال کابلی لارنگوسکوپ به نمایشگر را حذف کرده‌ایم و با طراحی یک بُرد الکترونیکی ویژه، تصاویر دوربین را از طریق امواج وای‌فای در لحظه به گوشی یا تبلت هوشمند منتقل می‌کنیم.
یعنی انتقال داده از طریق اینترنت انجام می‌شود؟
نیازی به اتصال اینترنت نیست. تصاویر با کمک برد الکترونیکی طراحی شده در این دستگاه از طریق امواج وای‌فای منتقل می‌شود و هر دستگاهی که قابلیت دریافت این امواج را داشته باشد مانند انواع گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها با نصب اپلیکیشن اختصاصی این دستگاه می‌تواند تصاویر واضح در لحظه ارسال شده توسط دوربین را دریافت کند. به این ترتیب پزشک بدون نیاز به صفحه نمایشگر و تجهیزات دیگر می‌تواند به‌آسانی تراشه‌گذاری بیمار را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهد.
علت خاصی داشت که به جای استفاده از کابل مانند نمونه‌های موجود، سراغ انتقال داده از طریق امواج وای‌فای رفتید؟
بله. بدون شک استفاده از یک سیستم بدون سیم و اتصال فیزیکی، قدرت مانور و فعالیت بیشتری برای کاربر به همراه دارد. این دستگاه بسیار کوچک و سبک است و به‌راحتی می‌تواند حمل شود و نیازی به حمل نمایشگر مجزا ندارد. از طرف دیگر این کار در کاهش هزینه تمام شده محصول نیز نقش مؤثری داشته است. نمونه خارجی این محصول با قیمت ۱۲ هزار دلار به‌فروش می‌رسد که تأمین آن در شرایط بحرانی کنونی کشور ساده نیست؛ اما این دستگاه ایرانی با یک‌پنجم قیمت کارایی بسیار بالایی برای تسریع تراشه‌گذاری و کاهش خطرات احتمالی دارد.
بی‌سیم‌شدن ارتباط میان دوربین و نمایشگر احتمال ایجاد اختلال در برقراری ارتباط و ارسال امواج را افزایش نمی‌دهد؟ اگر گوشی پزشک در حین تراشه‌گذاری هنگ کند مشکل‌ساز نخواهد بود؟
در نمونه‌های اولیه این دستگاه تا حدی با اشکالاتی برای ارسال تصاویر و کندی ارسال روبه‌رو بودیم که در مرحله تحقیق و توسعه این مشکلات تا حد بسیار زیادی برطرف شده است. بدون شک هر سیستم الکترونیکی ممکن است در حین کار با اختلالاتی روبه‌رو شود؛ این موضوع حتی در مورد ویدیولارنگوسکوپ‌های خارجی که با استفاده از کابل انتقال تصاویر را انجام می‌دهند نیز مشاهد می‌شود و ممکن است در حین کار قطعی در کابل ایجاد شود. اما تلاش ما این بوده است که در مرحله تحقیق و توسعه تا حد امکان احتمال بروز چنین مشکلاتی را کاهش دهیم.
از آنجا که پزشک برای انجام تراشه‌گذاری به هر دو دست خود نیاز دارد آیا مشاهده تصویر در گوشی هوشمند با درگیرکردن یک دست پزشک انجام فرآیند را با مشکل روبه‌رو نمی‌کند؟
در حال حاضر برای استفاده از این دستگاه، پزشک می‌تواند گوشی یا تبلت خود را روی تخت بیمار قرار دهد یا دستیار پزشک گوشی را در فاصله مناسب برای مشاهده پزشک نگه دارد و این موضوع اختلالی را در روند کار ایجاد نمی‌کند. اما برای افزایش سهولت استفاده از این دستگاه در حال طراحی پایه نگهدارنده گوشی هوشمند هستیم که این چالش نیز برطرف شود.
استفاده از این دستگاه تا چه حد روند تراشه‌گذاری در گلوی بیمار را تسریع می‌کند؟
به طور معمول انتوباسیون در یک تا دو دقیقه انجام می‌شود. اما در برخی افراد که مسیر تنفسی برای عبور لوله دسترسی لازم را ندارد که در اصطلاح به آن‌ها بیماران سخت گفته می‌شود، عملاً امکان تراشه‌گذاری به روش‌های سنتی امکان‌پذیر نیست. با استفاده از این ویدیو لارنگوسکوپ تراشه‌گذاری معمولا در کمتر از ۱۵ ثانیه قابل انجام است و در مورد بیماران سخت نیز حداکثر ۳۰ تا ۳۵ ثانیه زمان صرف می‌شود.
با توجه به این که خودتان پزشک هستید، دانش‌فنی مورد نیاز برای طراحی بخش‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری این دستگاه را چطور فراهم کردید؟
برای طراحی و تولید این دستگاه تیمی از متخصصان در حوزه‌های طراحی صنعتی، مهندسی الکترونیک مهندسی پزشکی، مهندسی فناوری اطلاعات را گرد هم آوردیم و در قالب شرکت خصوصی فعالیت خود را با سرمایه شخصی پیش برده‌ایم. البته در حال حاضر در مراحل داوری اخذ گواهی دانش‌بنیان برای شرکت نیز قرار داریم.
تمام مراحل طراحی و ساخت در داخل شرکت انجام می‌شود؟
تمام مراحل طراحی دستگاه، بُرد الکترونیکی و اپلیکیشن کاربری آن در شرکت انجام شده است. با توجه به این که در حال حاضر در مرحله تولید پایلوت با استفاده از سرمایه شخصی هستیم، طبیعتا ساخت برخی از قطعات به صورت برون‌سپاری انجام می‌شود و پس از آن در شرکت مونتاژ و به تبدیل به محصول نهایی می‌شود.
تاکنون چند نسخه از این محصول تولید شده است؟ بازخورد و میزان استقبال از آن چطور بوده است؟
تاکنون هفت نمونه از این محصول با هزینه شخصی تولید شده است. برای بررسی کارایی دستگاه نیز پس از اخذ مجوز‌های لازم برای بهره‌برداری از آن، به حدود ۴۰ بیمارستان سطح تهران به مدت دو تا سه هفته دستگاه را در اختیار پزشکان برای استفاده عمومی و آموزشی قرار می‌دادیم. خدا را شکر استفاده از این محصول با ابراز رضایت از سوی همکاران روبه‌رو بوده است. همچنین با کمک بازخورد‌های به دست آمده بسیاری از مواردی که مد نظر پزشکان بود را در طراحی‌های بعدی دستگاه برطرف کردیم.
برای تولید انبوه و صادرات به جذب سرمایه نیاز داریم
به گفته دکتر محمدرضا خاجوی، ویدیولارنگوسکوپ تولیدشده در این شرکت مطابق با استاندارد‌های روز دنیا از جمله استاندارد ایزو ۱۵۲۲۳ و ایزو ۱۴۹۷۱ تولید شده است. این محصول علاوه بر این که ثبت اختراع داخلی شده است، موفق به اخذ مجوز‌ها و گواهینامه‌های معتبر سختگیرانه مورد نیاز برای تولید انبوه و بهره‌برداری در ایران مانند مجوز تجیهزات پزشکی وزارت بهداشت، مجوز ثبت از وزارت صمت، گواهینامه ایزو ۱۳۴۸۵ از شرکت آی‌سی‌جی کره جنوبی شده است. وی در خصوص ثبت این محصول به‌عنوان اختراع در اداره مالکیت فکری آمریکا و اروپا تصریح می‌کند: «یکی از مهم‌ترین دلایلی که تاکنون اقدامی در این رابطه نکرده‌ایم، هزینه بالای ثبت اختراع در خارج از ایران است. در صورت جذب سرمایه آمادگی اقدام برای این موضوع را داریم.»
این پزشک متخصص در خصوص جذب سرمایه برای تولید این محصول توضیح می‌دهد: «تا اینجای کار، تمام مراحل را با هزینه شخصی پیش برده‌ایم. اما برای تولید انبوه این محصول و همچنین صادرات آن در صورت جذب مشتری خارجی نیاز به سرمایه بسیار بالایی است که بدون جذب سرمایه امکان‌پذیر نخواهد بود.»
مزیت‌ها نسبت به نمونه خارجی
از دکتر خاجوی در خصوص مزیت‌های دستگاه تولید شده نسبت به نمونه‌های خارجی پرسیدم. وی در پاسخ گفت: «یکی از نکات مهمی که در طراحی این ابزار مورد توجه قرار دادیم، تجربیاتی بود که در طی سال‌ها انتوباسیون بیماران به دست آورده بودیم. یکی از این نکات بهبود ارگونومی لارنگوسکوپ برای قرارگیری در دست پزشک و همچنین ارگونومی بهتر تیغه متناسب با فرم دهان و حلق بود. به‌طوری‌که به‌راحتی وارد دهان بیماران عادی و سخت می‌شود و تصویر مناسبی از حلق بیمار به پزشک نمایش می‌دهد. تیغه این محصول از جنس استیل بوده و روی آن از رابر دندانی از جنس تی‌پی‌یو برای کاهش فشار به دندان‌های بیمار و شکستگی احتمالی استفاده شده است.»
این متخصص بیهوشی در ادامه تصریح می‌کند: «علاوه بر این ویژگی، استفاده از امواج وای‌فای برای ارسال تصاویر دوربین، امکان اتصال همزمان چند دستگاه هوشمند به ویدیولارنگوسکوپ را تا فاصله ۱۰ متری از دستگاه فراهم می‌کند. به همین خاطر می‌توان از آن برای آموزش دانشجویان نیز استفاده کرد. اپلیکیشن طراحی‌شده برای این ابزار امکان تهیه عکس و ضبط تصاویر را نیز برای کاربر فراهم کرده است که فرآیند آموزش را برای دانشجویان ساده‌تر می‌کند.»
به گفته دکتر خاجوی مزیت مهم دیگر این محصول استفاده از باتری ۳۳۰۰ میلی‌آمپر ساعتی است که امکان هفت ساعت کار مداوم با نوردهی حداکثری و تصویربرداری یا یک ماه استفاده غیرپیوسته را برای پزشک در هر بار شارژ فراهم می‌کند و پس از اتمام شارژ نیز با شارژر‌های معمول گوشی‌های هوشمند قابل شارژ مجدد است.
عسل اخویان‌طهرانی/ دانش- روزنامه جام‌جم
