آرامش یعنی صدای قلم و مرکب

همین دغدغه خط نستعلیق و نوشتن با قلم نی و مرکب بود که چشمانمان را پرسان می‌کرد روی کتیبه‌های مساجد و امام زاده‌ها و از همه مهم‌تر روی کتیبه‌ها و کاشی‌نوشته‌های حرم امام رضا (ع) و حتی کاشی‌نوشته‌های سردر خانه‌های قدیمی، آنجا که روی کاشی آبی با خط سفید می‌نوشتند: یدا... فوق ایدیهم ...
من که همه این سال‌ها چشمم به دنبال خط‌های خوش بود، هیچ‌وقت خوشنویس نشدم اما هنوز هم وقتی در گذشته پی صدایی می‌گردم تا از این همه صدای بیهوده رها شوم، ذهنم مرا می‌برد به صدای قلم نی روی کاغذ و همه جا ساکت می‌شود و همه ذهنم پر می‌شود از این صدا و بعد کلماتی که با خط خوش نوشته شده بودند در مغزم نقش می‌بندند: یامقلب القلوب ... بعد‌ها که زنده‌یاد علی حاتمی سریال هزار دستان را ساخت، رضا خوشنویس ( زنده یاد جمشید مشایخی) به هیبت همه خوشنویس‌هایی که در ذهن داشتم، تبدیل شد به خوشنویسی با همه نشانه‌هایی که در جست‌وجویش بودم.همه این‌ها را نوشتم تا به این برسم که خوشنویسی بوی خوش قدمتی را می‌دهد که دوستش داریم که آراممان می‌کند که در دنیای هیاهوهای بیهوده امروزی ، سکونی است و سکوتی.
دیروز، روز خوشنویسی بود، هنری دیرینه که اگر بگوییم یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین هنرهای ایرانی است، بیراه نگفته‌ایم.با استاد جواد بختیاری، خوشنویسی که هنرش را در نقاشیخط‌هایش به نمایش می‌گذارد هم‌صحبت شدم تا از حس خوب خوشنویسی بگوید.او که مدتی مدیر انجمن خوشنویسان هم بوده می‌گوید: این هنر بین جوانان طرفداران زیادی دارد و خانم‌های جوان بیشتر از آقایان طرفدار خوشنویسی هستند.
آیینه روح زیبایی ایرانی
بختیاری درباره اختصاص دادن یک روز به خوشنویسی می‌گوید: واقعیت این است که خوشنویسی به نوعی شناسنامه هنر ایرانی است.همین باعث شد که روزی را به این هنر اختصاص دهند و هنرمندان فعال در این حوزه یک هفته فرصت بیشتری داشته باشند تا هنر خود را به نمایش بگذارند، خوشنویسی را پاس بدارند و به مردم یادآوری کنند که خوشنویسی یکی از هنرهای دیرینه ایرانی است به‌خصوص خط نستعلیق که متعلق به ایرانیان است.خط نستعلیق اواخر دوره سلجوقیان سامان پیدا کرد.این خط تجمیع و آیینه روح بلند ایرانی است.خطی است پر از رمز و راز، این خط تنها هنر و دست‌ساخته بشری است که هندسه و زیبا شناسی آن بر نسبت‌های طلایی است.هیچ هنری در دنیا به اندازه نستعلیق ساختار هندسی درست و میزانی ندارد.
به بختیاری می‌گویم ریشه نقاشی ایرانی، مینیاتور است که تخت و بدون پرسپکتیو و عمق است.اما آنطور که شما گفتید، خط نستعلیق از هندسه منسجم برخوردار است، آیا می‌توان گفت، خط نستعلیق، نقدی که به مینیاتور ایرانی وارد می‌کنند را جبران کرده؟
این خوشنویس می‌گوید: این دو را نباید با هم قیاس کنیم.مینیاتور ایرانی یک جور آبستره است و خلاقیتی است که نقاشان ایرانی به خرج داده‌اند تا کپی‌بردار صرف طبیعت نباشند و آن را از زاویه خاص خود به نمایش بگذارند.نقاشی ایرانی بعد از اسلام در خدمت تصویرگری کتاب‌ها بوده و برای قاب گرفتن و آویختن روی دیوار نبوده.تصویرگری کتاب هم به گونه‌ای بوده که جایی را برای کتابت در نظر می‌گرفتند که توضیحاتی نوشته شود که این بخش را خوشنویس‌ها انجام می‌داده‌اند.بنابراین تصویرگری ایرانی همکاری یک نقاش و یک خوشنویس با هم بوده.
کتیبه‌های زیبا مکمل معماری ایرانی
بختیاری درباره خوشنویسی در معماری می‌گوید: اساس معماری ایرانی بر زیبایی است.در معماری مساجد و اماکن مذهبی و ساختمان‌های مجلل، نقاشی برای معمار ایرانی کاربردی نداشته به همین دلیل روی کاشی به جای تصویر، کلمات را خوشنویسی می‌کردند.بر عکس کلیساها که پر از تصویر و نقاشی است در ایران اماکن مذهبی پر از کتیبه‌های بسیار زیباست.آیات قرآن را بر کتیبه‌های زیبا خوشنویسی و حکاکی می‌کنند و به دلیل حرمت این کلمات این کتیبه‌ها را چند متر از زمین بالاتر نصب می‌کنند که در دسترس نباشند و دست آلوده آنها را لمس نکند که این هم جزو معماری ایرانی است.خوشنویسی در معماری ایرانی بخشی از هویت معماری ایرانی است که تاکید می‌کنم جزو هنر اسلامی است و در این زمینه هنر ایرانیان بی‌همتا است.در فرهنگ‌های دیگر، از خط در معماری بسیار کم استفاده می‌شود.
به بختیاری می‌گویم، تصویری که از خوشنویس‌ها به مردم ارائه شده، خوشنویسی هنر خلوت‌نشینی است، هنری است برای پر کردن تنهایی با کلمات.شما هم با این نظر موافقید؟
این استاد نقاشیخط می‌گوید: برای خطاطی و نوشتن باید یک جا بنشینی و بر نوشتن کلمات تمرکز کنی.نمی‌توانی بایستی و خطی بنویسی.اگر ذهنت شلوغ باشد و تمرکز نداشته باشی نمی‌توانی از پس ظرائف و آن پیچ و خم‌های قلم بر روی کاغذ برآیی، به همین دلیل است که خوشنویسان معمولا در خلوت و در سکوت کار می‌کنند.
بختیاری یادآوری می‌کند، در دنیای پر هیاهو و پرشتاب امروزی روی آوردن مردم به تابلوهای خوشنویسی و خرید و نصب آنها روی دیوار ‌خانه یا محل کارشان ، سکوت و‌ آرامش ارزشمندی را به آنها هدیه می‌دهد.خوشنویسی ایرانی همراه با ادبیات است.یک خط خوش که مقابل چشم شماست، یک بیت شعر یا نثر ارزشمند را هم به شما یادآوری می‌‌کند.خوشنویسی هنری اصیل است که به نظرم باید قدر ببیند و بر صدر نشیند.

طاهره آشیانی
روزنامه‌نگار