شپش سر و درمان‌های رایج آن

به گزارش جام جم آنلاین از ایسنا، شپش سر یک انگل خارجی و اجباری برای انسان بوده و متعلق به راسته Anoplura است که از نظر میزبان، اختصاصی و تنها قادر به رشد و تکثیر بر روی بدن انسان بوده و تنها مدت کوتاهی قادر است دور از بدن انسان زندگی کند.

آلودگی بشر به شپش سر سابقه‌ای چندین ساله دارد و در گذشته برای برطرف کردن آلودگی، از روش‌های فیزیکی مثل شانه زدن، برداشتن حشره از لابلای مو‌ها یا تراشیدن مو استفاده می‌شد. قبل از پیدایش حشره‌کش‌ها نیز از موادی مانند چربی، گریس، نفت چراغ و سرکه استفاده می‌شد و در چین نیز از بخش‌های خردشده گیاهی به نام پای‌پو استفاده می‌شد. سایر مواد گیاهی مورد استفاده علیه شپش‌ها شامل حنای پرو، روغن خردل، روغن نارگیل، روتنون و روغن اکالیپتوس است.

به منظور بررسی درباره شپش سر و درمان‌های رایج این بیماری، تیم پژوهشگران متشکل از دکتر سامان احمد نصراللهی، دکتر بهناز دانشمند و دکتر نجوا کاشانی که از اعضای مرکز آموزش و پژوهش بیماری‌های پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران و یک شرکت دانش‌بنیان هستند، پژوهشی را در رابطه با این موضوع انجام دادند.

این پژوهش، روش‌های درمان این بیماری را ارتقای بهداشت عمومی جامعه از یک سو و درمان موارد آلوده از سوی دیگر می‌داند و اعتقاد دارد که این روش‌ها در کنترل بیماری، نقش اساسی دارند.

درباره انتقال این بیماری این‌گونه عنوان شده است که «امکان انتقال این بیماری از طریق تماس مستقیم با فرد بیمار و استفاده مشترک از کلاه، شانه سر، روسری، زیرپوش، حوله و حتی تلفن همراه وجود دارد؛ اما تماس سر با سر دارای آلودگی (آلوده به شپش) به عنوان رایج‌ترین روش انتقال این بیماری در نظر گرفته می‌شود.»

این پژوهش بر این نکته تاکید می‌کند که «درمان‌های اخیر ضد شپش اغلب سمی بوده و منجر به کشته شدن شپش می‌شود. این دارو‌ها شپش‌کش بوده و از طریق رگ‌های تنفسی وارد انگل شده و با مسیر‌های فیزیولوژیک و متابولیک مبارزه می‌کند. برای مثال مالاتیون با مهار آنزیم استیل کولین استراز موجب مرگ شپش می‌شود.»

نتایج این پژوهش یکی از مهم‌ترین معایب استفاده از این دارو‌ها را ایجاد مقاومت در شپش می‌داند و می‌گوید: به علت اثبات سمی بودن این مواد برای انسان، پزشکان و والدین علاقه‌ای به استفاده از این دسته دارو‌ها ندارند. در مقالات پزشکی نیز وقوع تشنج در کودکانی که از لیندان استفاده کرده‌اند، گزارش شده است.

در مورد شانه زدن به منظور کندن تخم شپش از موی سر نیز باید به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر شانه‌های مختلفی با اشکال گوناگون در دو جنس فلزی و پلاستیکی در بازار ایران موجود است که شانه‌های پلاستیکی یا به علت فاصله زیاد بین دندانه‌ها یا یکنواخت بودنشان در درمان شپش کارآمد نیستند در حالی که از مزیت‌های شانه‌های فلزی می‌توان به چندبار مصرف بودن آن‌ها اشاره کرد و تنها نکته در استفاده چندباره، قرار دادن شانه به مدت سه دقیقه در آب جوش است.

گرما نیز به عنوان راه حل پاکسازی مو از شپش معرفی می‌شود که البته به علت فاصله گرفتن شپش از منبع گرما، موثر نیست.

این پژوهش در انتها به این موضوع نیز اشاره می‌کند که شپش‌کش‌ها باعث از بین رفتن کامل تخم‌های شپش نمی‌شوند و تعدادی از تخم‌ها پس از دوره نهفتگی بازشده و مجددا سبب آلودگی فرد می‌شوند؛ بنابراین حشره کشی که به طور کامل روی تخم اثر داشته باشد، تاکنون کشف نشده است، پس در این حالت می‌توان از شانه زدن به منظور کندن تخم شپش از موی سر استفاده کرد.