ستاره‌های تله‌ تئاتر

بازیگر در این مدیوم دوگانه و دورگه باید شکلی از بازیگری دو زیسته را تجربه کند. هم دوربین و اندازه آن را بشناسند هم دیالوگ و زبان بدنی‌اش هماهنگ با دو سویه تلویزیونی ـ تئاتری نمایش باشد. از این رو شاید گزافه نباشد که بگوییم بازیگری تله‌تئاتر سنتز بازیگری است که از کولاژ دو مدیوم و شیوه نمایش سربرمی‌آورد. بازیگران کمی در عرصه تله‌تئاتر داریم که به ستاره این شیوه نمایشی بدل شده باشند که البته بخشی از این قصه به مهجور بودن تله‌تئاتر در کشور ما برمی‌گردد. با این حال از طریق خوانش تله‌تئاترهایی که در این چهار دهه تولید شده می‌توان به بازیگرانی رسید که نقش ماندگاری از خود به جای گذاشتند و توانستند در خاطره و حافظه تصویر مخاطب بمانند.

در این یادداشت می‌کوشیم به برخی از آنها بپردازیم.

صدرالدین شجره

چند وقت پیش که صدرالدین شجره چهره درنقاب خاک کشید بسیاری او را همان بازیگر تله‌تئاترهای تلویزیونی می‌دانستند؛ چرا که او به قدری در این عرصه خوش درخشید که نام و چهره اش تداعی گر تله‌تئاترهای تلویزیونی بود. اگرچه او در نمایشنامه‌های رادیویی نیز بر صدر نشسته بود و در آنجا نیز خوش درخشید. شجره هم کارگردان تله‌تئاتر بود و هم نویسنده و بازیگرش و این او را از همکاران دیگرش متمایز می‌کرد. از جمله بازی‌های به یاد ماندنی او می‌توان به تله‌تئاتر تیغ کهنه به کارگردانی نادر برهانی مرند اشاره کرد که قصه‌ای با مضمون سیاسی و برگرفته از متنی ایرانی بود. داستان این تئاتر تلویزیونی درباره شخصی به نام دکتر فرزام از فعالان سیاسی دهه 30 و 40 است که پس از کودتای 28مرداد تحت مراقبت‌های شدید حکومت قرار می‌گیرد و ارتباطش با افراد خارج تحت نظر است. در این بین ناظم مدرسه دختر فرزام از او خواستگاری می‌کند. دکتر فرزام با این ازدواج مخالف است، اما دخترش اصرار می‌کند. به دکتر فرزام اطلاع می‌دهند این مرد یکی از افراد اطلاعاتی حکومت و عامل نفوذی برای شناسایی فعالان سیاسی است. دستگیری دکتر فرزام و اعدام او و سرخورده شدن دخترش در عشق شرایط زندگی آنها را تغییر می‌دهد. بازی صدرالدین شجره در نقش دکتر فرزام به این کاراکتر، هویت و صلابتی می‌بخشد که سال‌ها در ذهن تماشاگر به جای خواهد ماند. شخصیتی که با بازی خوب صدرالدین شجره، عامل اصلی پیش‌برندگی روایت داستان در این نمایش است.

پرویز پورحسینی

او که از پیشکسوتان عرصه تئاتر و سینماست با حضور در چند تله‌تئاتر و ایفای نقش‌هایی که در ذهن و جان می‌نشست در این عرصه نیز یادگاری‌هایی خوبی از خود برجای گذاشت و یکی از پرکارترین بازیگران تله تئاتر محسوب می‌شود. فیزیک و ساختار صورتش و لحن و طرز بیانش یکی از امتیازات او برای بازیگری در تله‌تئاتر است. او با بازی در تله‌تئاترهایی مثل قاضی و رئیس دادگاه خانواده، خانه عروسک، نظم، پدر زن به سلمانی می‌رود، عالیجناب‌داروغه، شوق، دکترفاستوس، آیینه‌خیال، ستارخان، به‌دنبال سیمرغ، شازده کوچولو، به سوی دمشق، امولوس گنگ، تلافی، تصادف، ارزش زغال، مرد گل بر دهن و منطقه جنگلی یکی از بازیگران پرکار این عرصه شناخته می‌شود. در این میان بازی او در تله‌تئاتر به سوی دمشق براساس نمایشنامه‌ای از آگوست استریندبرگ سوئدی و کارگردانی استاد حمید سمندریان یکی از ماندگارترین نقش‌هایی است که ایفا کرده است. این تله‌تئاتر درباره انسانی‌ناشناس است که برای یافتن پاسخ پرسش‌های خود به سفری طولانی می‌رود و در این مسیر به سلوک می‌رسد. نمایشنامه‌ای سخت و پیچیده با مفاهیم فلسفی که در دستان توانای سمندریان به نمایشی تاثیرگذار تبدیل شده و بدون شک پرویز پورحسینی در نقش‌ناشناس نقش مهمی در این رابطه داشته است.

احمد آقالو

بازیگری که بیش از هر نقشی شاید او را با شخصیت و پرسوناژ کاتب در سریال سلطان و شبان به یاد بیاوریم اما او در کارنامه بازیگری خود تله‌تئاترهای زیادی دارد که بخشی از اعتبار حرفه‌ای او را دربرمی‌گیرد. تله‌تئاترهایی مثل پسران طلایی، نکراسف، بازپرس‌کل، کشتی اسپارنزا، کسب و کار آقای فابریزی، قاضی و رئیس دادگاه خانواده، فیزیکدان‌ها، واریته آمریکایی، اسکندر شاه مغلوب، دست‌های آلوده وماه پنهان است، از آثاری است که او در آنها ایفای نقش کرده است.

یکی از خاطره‌انگیزترین بازی‌های احمد آقالو به تله‌تئاتر «بازپرس وارد می‌شود»، برمی‌گردد که اوایل دهه 70 در سه قسمت روی آنتن شبکه دوی سیما رفت و با استقبال گرم مخاطبان هم روبه‌رو شد. نمایشنامه جی.پی.پریستلی با جشنی کوچک در خانه سیاستمداری به نام آرتور بریلینگ آغاز می‌شود که در خلال آن بازپرسی به خانه آنها وارد شده و درباره دختری به نام اوا اسمیت تحقیق می‌کند. هر یک از اعضای خانواده از آرتور، همسر، دختر، داماد و تنها پسرش در بازجویی‌ها اقرار به نقشی غیرمستقیم در کشته شدن دختر می‌کنند.

داریوش مودبیان

او بازیگر سینما و تئاتر، کارگردان، فیلمنامه‌نویس و مترجم ایرانی است که در سال‌های اخیر بیشتر در زمینه تدریس تئاتر و ترجمه نمایشنامه فعالیت داشته است. مؤدبیان فعالیت هنری را با تئاتر تلویزیونی ضحاک ماردوش در سال 1343 آغاز کرد. او از سال 1348 شروع به همکاری با مطبوعات کرد و پس از آن نمایشنامه‌های زیادی از نویسندگان سرشناس دنیا را ترجمه کرد. مودبیان علاوه بر کارگردانی تله‌تئاتر در مقام بازیگر هم در این‌گونه نمایشی حضور داشته و نقش‌های ماندگاری از خود به جای گذاشته است که از آن جمله می‌توان به تله‌تئاتر نیرنگ‌بازی‌های آقای اسکابن، قاضی و رئیس دادگاه خانواده، خانه عروسک، شکاف، دکتر فاستوس، سوزن‌بانان، سن والنتین و
دو در و یک نیمکت اشاره کرد. از جمله ماندگار ترین کارهای او باید به سوزن‌بانان اشاره کرد که داریوش مودبیان علاوه بر بازیگری در این کار، کارگردانی هنری آن را هم به عهده داشته است. سوزن‌بانان یکی از مهم‌ترین آنهاست که براساس نمایشنامه‌ای از نویسنده ایرلندی‌تبار (برایان فیلان) ساخته شده است.

مؤدبیان که خود مترجم نمایشنامه هم بوده در کنار علی نصیریان نقش سوزن‌بان‌های پیر راه‌آهن را در آستانه بازنشستگی ایفا کرده‌اند. نمایشی آرام با ریتمی کند که بشدت به دو شخصیت محوری خویش متکی بوده و پایان فوق‌العاده‌ای هم دارد. علی نصیریان در دوران اوج بازیگری‌اش در دهه 60 با یک گریم متقاعدکننده در نقش یکی از این سوزن‌بان‌ها ظاهر شده و بشدت در تیپ‌سازی موفق نشان داده است که بازی خوب مؤدبیان هم آن را کامل کرده است. سوزن‌بانان از جمله تله‌تئاترهای سیماست که بارها پخش شده و در دوره‌های مختلف زمانی همچنان بیننده‌های ثابت خود را داشته است.

رضا بابک

او دانش‌آموخته رشته بازیگری و کارگردانی است و فعالیت هنری خود را با بازی در تئاتر آغاز کرد و با تأسیس اولین گروه هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به اجرای نمایش پرداخت. او تئاتر حرفه‌ای را از دهه‌۵۰ آغاز کرد و حضور در سینما را با فیلم سینمایی چریکه تارا تجربه کرد. بابک همچنین قبل و بعد از انقلاب به‌عنوان کارگردان، نویسنده و بازیگر در تلویزیون فعالیت کرد. از جمله کارهای او به‌عنوان نویسنده، آقای شانس در سال ۱۳۷۳ است. سریال تلویزیونی آرایشگاه زیبا از سریال‌های معروف بازیگر بود اما به‌عنوان بازیگر در تله‌تئاترهای زیادی هم بازی کرده است که از جمله می‌توان به دیوانگان متفکر، آخرین گودو، شایعه، نکراسف، بازرس کل، اسکندرشاه مغلوب، برده رقصان، ماه پنهان است و دیوان اشعار برانینگ اشاره کرد. ضمن این‌که بابک در چند تله‌تئاتر علاوه بر بازیگری، کارگردانی آن را هم به عهده داشته است که می‌توان به حکایت پررنج حامل و بازپرس وارد می‌شود اشاره کرد. یکی از خاطره‌انگیزترین نقش‌های او در تله‌تئاتر به اثری از محمد رحمانیان به نام نکراسف برمی‌گردد که نمایشی کمدی بود براساس نوشته‌ای از ژان پل سارتر.

سید رضا صائمی