نمره پارلمان در آزمون استیضاح

طرح این سوال در حالی برای جمع‌آوری امضا بین نمایندگان دست به دست می‌شود که در ماه‌های اخیر، دو سوال دیگر هم از سوی نمایندگان مطرح شد اما هیچ‌یک از آنها به مرحله اجرا نرسید. یکی از این موارد در همین روزهای اخیر مطرح شد و در حالی که نمایندگان این طرح را به هیات رئیسه داده بودند، اعلام شد تعداد امضاهای طرح کاهش یافته و از حد نصاب افتاده است. این مساله با اعتراض برخی نمایندگان امضاکننده طرح همراه بود و برای دقایقی هم فضای مجلس را بر هم زد.

اما حالا نمایندگان با طرح جدید قصد دارند در شش محور اقتصادی در رابطه با مواردی همچون مشکلات مؤسسات مالی و اعتباری از جمله کاسپین، مشکلات مالباختگان مؤسسات مالی، نابسامانی در بازار ارز و معضل بیکاری از رئیس‌جمهور سوال کنند.

گرچه قاعدتا این طرح به بعد از تعطیلات نوروزی موکول خواهد شد اما طراحان سوال امیدوارند این بار بتوانند سوالات خود را از رئیس‌جمهور در صحن علنی مطرح کنند و طرحشان به سرنوشت طرح‌های قبلی منجر نشود. بخصوص این که برخی نمایندگان معتقدند مجلس در استفاده از ابزارهای نظارتی از جمله سوال و استیضاح، عملکرد مثبتی ندارد و در همین زمینه به رای آوردن دوباره عباس آخوندی، وزیر راه پس از سومین استیضاح خود اشاره می‌کنند. البته برخی نمایندگان هم از عملکرد مجلس و هیات رئیسه در این موارد دفاع می‌کنند و تاکید دارند که طرح استیضاح، نباید لزوما به برکناری وزیر منجر شود.

درباره عملکرد مجلس در خصوص استفاده از ابزارهای نظارتی از جمله سوال و استیضاح بویژه در ماه‌ها و روزهای اخیر با چند نفر از نمایندگان، گفت‌وگو کرده‌ایم:

جلسه استیضاح، قتلگاه نیست

جهانبخش محبی‌نیا/ نماینده میاندوآب

علی‌رغم برخی انتقادات مبنی بر جدی نبودن استیضاح‌ها، استیضاح‌های اخیر در مجلس جدی بود، چرا که برخلاف تصور برخی، صحنه استیضاح میدان قتلگاه یا رزمگاه نیست. جلسات استیضاحی که در آن موافق و مخالف اقدام به توهین می‌کنند در شان استیضاح نیست.

در جلسات استیضاح به طور معمول وزرا به ابهامات مطرح شده پاسخ می‌دهند و پس از آن وزیر مربوطه ابقا یا برکنار می‌شود. بنابراین نیازی به ایجاد صحنه جدل و درگیری نیست. استیضاح آقای ربیعی نیز جلسه محکم و مناسبی بود.

در مورد سوال از رئیس‌جمهور هم بنده جزو سوال‌کنندگان و استیضاح‌کنندگان نیستم اما معتقدم مجلس در این زمینه حق دارد و می‌تواند سوال کند یا منصرف شود. سوال موضوعی عادی است اما متاسفانه در کشور ما مطرح کردن مکرر سوال حالت تابو پیدا کرده و برخی تصور می‌کنند که قطعا سوال اتفاق بزرگی است در حالی که اینگونه نیست.

هیات‌رئیسه شأن نمایندگان را پایین آورد

جبار کوچکی‌نژاد/ نماینده رشت

هیات‌رئیسه در بحث استیضاح وزرا، شان مجلس را پایین آورد و معتقدم که اجرایی شدن طرح استیضاح از سه وزیر در طول دو روز اساسا هیچ سابقه‌ای تا پیش از این در مجلس شورای اسلامی نداشته است و روشی که رئیس و هیات رئیسه مجلس در این زمینه در پیش گرفتند باعث شد نمایندگان مجلس از نظارت بازبمانند. این رویه به منزله این بود که از این به بعد نمایندگان در پی استیضاح و نظارت نباشند. در قضیه سوال از رئیس‌جمهور هم چنین شیوه‌ای از سوی هیات‌رئیسه در پیش گرفته شد و آن قدر این مساله را طول دادند که برخی از دولتی‌ها با لابیگری توانستند بعضی از مشکلات را با برخی از نمایندگان امضا‌کننده طرح سوال از رئیس‌جمهور حل کنند و امضاها را از حد نصاب بیندازند. در شرایط کنونی و بعد از دو مرحله از طرح سوال از رئیس‌جمهور، نمایندگان سوالات گذشته را در هم ادغام کردند و تعداد امضاکنندگان نامه به حد نصاب رسید و امیدوارم که بعد از عید،‌ رئیس‌جمهور به مجلس پاسخگو باشد و بدین وسیله افکار عمومی را روشن کنیم.

نمایندگان در پس گرفتن امضا آزادند

سلمان خدادادی/ نماینده ملکان

برابر با قانون داخلی مجلس، برای استیضاح یک وزیر، حداقل ده نفر باید درخواست استیضاح را امضا کنند. در جریان استیضاح دو روز گذشته، هر استیضاح 24 یا 25 امضا داشت و البته طراحان استیضاح آقای حجتی وزیر جهاد کشاورزی بیشتر بودند. واقعیت این است که این تعداد از امضاکنندگان و درخواست‌کنندگان استیضاح البته همه مجلس نیستند و طبیعی است که هر استیضاحی که مطرح می‌شود، نمایندگان مخالف به بیان دلایل و مستندات خود می‌پردازند و وزیر مربوطه هم اقدام به پاسخگویی می‌کند. نمایندگان محترم مجلس هم براساس دلایل در رد یا تایید اقدامات وزیر اقدام به دادن رای می‌کنند و طبعا میزان آرای استیضاح به نسبت دلایل اعلام شده از سوی مخالفان وزیر یا دفاع وزیر مربوطه کم یا زیاد می‌شود. در سه استیضاح گذشته هم تعداد آرای اعلام شده از سوی مخالفان یا موافقان متفاوت بود و این نشان می‌دهد که نمایندگان نسبت به قوت و ضعف دلایل و پاسخ‌های ارائه شده از سوی مخالفان و وزرا آرای مختلفی دادند. بنابراین به اعتقاد من جلسات استیضاح مجلس خروجی مثبت داشت و نشان‌دهنده استفاده مجلس از حق نظارتی خود بود. درباره طرح سوال از رئیس‌جمهور هم باید گفت که قانون اساسی ما از ظرفیت‌های بالایی برخوردار است و جزو مترقی‌ترین قانون‌های اساسی دنیاست. برابر با موازین قانون اساسی اگر یک چهارم نمایندگان که نسبت به برخی عملکردهای رئیس جمهور ابهاماتی دارند طرح سوال از رئیس‌جمهور را امضا کنند رئیس‌جمهور موظف به پاسخگویی است. من خود یکی از امضاکنندگان طرح سوال از رئیس‌جمهور بودم. اما در مجموع وقتی مساله طرح سوال از رئیس‌جمهور مطرح می‌شود برخی نمایندگان بعد از شنیدن توضیحات، امضای خود را پس می‌گیرند. بنابراین نمایندگان هم در طرح سوال و هم در پس گرفتن امضای خود آزادند و روال کار به گونه‌ای پیش رفت که در هر دو مرحله تعداد امضا کنندگان طرح سوال از رئیس‌جمهور از حد نصاب افتاد. در مورد سوال از رئیس‌جمهور برخی نمایندگان معتقدند که همچنان تعداد امضاکنندگان این طرح حد نصاب لازم را دارد اما دولتی‌ها می‌گویند که برخی نمایندگانی که امضا‌کننده طرح بودند به صورت مکتوب اعلام کردند که امضای خود را پس گرفتند. در شرایط کنونی این موضوع باید بررسی شود تا معلوم شود آیا طرح موجود از امضای کافی برخوردار است یا خیر. در صورتی که طرح فوق حدنصاب لازم را داشت رئیس‌جمهور هم برای پاسخگویی به مجلس خواهد آمد.

شاکله استیضاح‌های اخیر اشتباه بود

عبدالرضا مصری/ نماینده کرمانشاه

سوال و استیضاح برابر قانون حق مجلس است اما شیوه، هدف و نوع اثرگذاری آن به تشخیص نمایندگان مجلس است. استیضاح باید به قدری متقن و محکم باشد که همه را وادار به رفتار متناسب کند، در غیر این صورت اگر استیضاح تحت‌تاثیر مسائل دیگر قرار گیرد عدم انجام آن بهتر از شکل‌گیری چنین استیضاحی است.

در ضمن باید در هر مقطعی صرفا یک استیضاح صورت گیرد و استیضاح همزمان سه وزیر آن هم در سه حوزه مختلف نادرست است چرا که در استیضاح همزمان چند وزیر، جنبه استیضاح از بین می‌رود و استیضاح‌کنندگان در مقام مقایسه وزرا قرار می‌گیرند و ذهن‌ها متمرکز استیضاح یک وزیر نمی‌شود.

مردم حق دارند سوال کنند که اگر استیضاح‌کنندگان به کار خود اطمینان نداشتند چرا دو روز از وقت مجلس را به این موضوع اختصاص دادند. بنابراین موقعیت و وقت‌شناسی در این ماجرا به صورت ضعیف صورت گرفت. یکی دیگر از ضعف‌های مجلس، رای سیاسی به امور نظارتی مانند استیضاح است. چنین رویکردی به ضرر کل مجلس است بنابراین شاکله انجام این استیضاح غلط بود و باید یک وزیر استیضاح می‌شد. در مورد سوال از رئیس‌جمهور نیز اقدام مناسبی را از سوی مجلس شاهد نبودیم چرا که امضای سوال و سپس پس گرفتن آن رویه ناخوشایندی است و نشان‌دهنده این است که برخی دنبال موضوعات دیگری هستند.

تفوق دیدگاه منطقه‌ای بر مسائل ملی

محمدرضا پورابراهیمی/ نماینده کرمان

روند سوال از رئیس‌جمهور در ایام اخیر اینگونه بوده که سوال طرح شده و به کمیسیون ارائه و گزارشی نیز تهیه می‌شود و به هیات‌رئیسه ارسال می‌شود و بعد از حد نصاب می‌افتد. نباشد این مساله چندان طبیعی به نظر نمی‌رسد. بخشی از این مساله به تلاش‌های دولتی‌ها برمی‌گردد که طبعا منتظر نمی‌مانند و با نمایندگان رایزنی می‌کنند تا سوال از رئیس‌جمهور مطرح نشود. بخشی دیگر هم مربوط به عملکرد نمایندگان است که اگر درباره موضوعی توافقی حاصل شد باید نمایندگان توافق‌کننده بر رای خود باقی بمانند و زمانی که تشخیص می‌دهند استیضاح یا طرح سوال از رئیس‌جمهور به صلاح کشور است از منافع عمومی دفاع کنند. نمایندگان نباید تحت‌تاثیر لابی دولت قرار گیرند. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که طبعا دولت می‌تواند قبل از طرح استیضاح یا سوال با برخی از نمایندگان در حد متعارف پیگیری‌های خود را انجام دهد. اما نباید این روند خارج از قاعده باشد و فضایی ایجاد شود که در آن، حل معضلات و مسائل منطقه‌ای و حوزه‌های انتخابیه نمایندگان با حل مسائل ملی معامله شود. بعضا هم تقاضاها برای رفع مشکلات با رویکرد منطقه‌ای مطرح می‌شود تا ملی. گرچه در خود حوزه‌های انتخابیه مسائل ملی هم با شرایط خاصی پیگیری می‌شود اما در مجموع برطرف کردن مسائل با گستره ملی اولویت بیشتری دارد.

در ماجرای استیضاح‌ها مجلس مقتدری نداشتیم

حسین نقوی‌حسینی/ نماینده ورامین

طبق قانون نمایندگان از ابزارهایی از جمله سوال و استیضاح می‌توانند برای ایفای نقش خود استفاده کنند و این از حقوق هر نماینده‌ای است.

اما وقتی فراز و فرود در تعداد امضاهایی که در مورد سوال از رئیس‌جمهور وجود دارد زیاد است، برای مردم این سوال به وجود می‌آید که آیا نمایندگان امضاکننده سوال، دلیل امضای خود را نمی‌دانند که پس از امضا منصرف می‌شوند.

در مورد استیضاح‌ها نیز ماه‌ها راجع به آن بین نمایندگان بحث و بررسی صورت گرفته بود چرا که نسبت به عملکرد برخی وزرا اعتراضات جدی وجود داشت. اما جای تامل است که چرا هیات رئیسه‌ای که به طور معمول زیر بار استیضاح نمی‌رود در هفته آخر اسفند سه استیضاح را اعلام وصول کرد. البته در این استیضاح‌ها پدیده‌های نوظهوری از جمله کم و زیاد شدن امضاها وجود داشت. رفتار فراکسیونی نیز از پدیده‌های قابل تامل بود. برخی استیضاح‌کنندگان به دنبال بقای وزیر در صحن علنی بودند، این در حالی است که استیضاح برخی وزرا مطالبه مردم بود و اغلب معتقد بودند برخی وزرا نباید ابقا شوند. اما نتیجه استیضاح نشان داد مجلس مقتدری نداریم.

معتقدم باید از ابزار استیضاح به بهترین نحو و به روش درست استفاده کنیم و باید قبل از مطرح شدن استیضاح، سنجشی از مجلس و سطح آرا داشته باشیم.

پس گرفتن درخواست استیضاح زیبنده نیست

محسن کوهکن/ نماینده لنجان

بر خلاف آن‌که برخی از نتیجه استیضاح برداشت‌های منفی می‌کنند و آن را پای اقتدار نداشتن مجلس می‌گذارند من نگاه مثبتی نسبت به این قضیه دارم. طبعا نمایندگان در این زمینه مختارند که رای بدهند یا رای ندهند اما در مجموع زیبنده نمی‌دانم زمانی که طرحی مثل استیضاح مطرح می‌شود و عده‌ای از نمایندگان که معتقدند باید وزیر مربوطه حتما برکنار شود از نظر قبلی خود برگردند.

طرح سوال از رئیس‌جمهور هم سابقه‌ای دارد که در گذشته اگر سوالی از رئیس‌جمهورهای دوره‌های گذشته مطرح می‌شد انتقادات شدیدی از سوی نمایندگان نسبت به سوال کنندگان مطرح می‌شد. گویی که طرح سوال از رئیس‌جمهور به منزله یک تابو است. اما این تابو نهایتا در مجلس هشتم و با طرح سوال از آقای احمدی نژاد شکست. این حق نمایندگان است که از رئیس‌جمهور سوال کنند و در این زمینه نسبت به هیات‌رئیسه هم بدبین نیستم که بخواهند اقدامی را در جهت طرح نشدن سوال رئیس‌جمهور انجام دهند.

البته طبیعتا هیات‌رئیسه که سعی می‌کند مسیر تعاملی با دولت را طی کند اگر نظرات نمایندگان سوال‌کننده با برگزاری جلسات گفت‌وگو تامین می‌شود تلاشش را در این مسیر به کار می‌گیرد. اما از سوی دیگر وقتی نمایندگان اصرار بر طرح سوال دارند کسی اجازه ندارد مانع از اعمال حق و حقوق آنان شود. در جریان جلسه استیضاح،‌ برخی نمایندگان امضاکننده طرح سوال از رئیس‌جمهور نسبت به روند موجود مکدر بودند. البته در مورد شکل ماجرا توضیحاتی هم ارائه شد و ما هم تفسیر به صواب می‌کنیم. آنچه مسلم است در شرایط موجود وقتی طرح سوال از رئیس‌جمهور به حد نصاب رسید برابر با موازین قانونی رفتار خواهد شد. نمایندگان مجلس هم محترمانه و با حفظ شئونات از رئیس‌جمهور می‌خواهند که برای پاسخگویی به مجلس بیاید و درباره ابهامات موجود پاسخ دهد.