قطع عادت زودهنگام!

اگر مدت زمان زیادی به بدن خود بی‌توجه شده‌اید، بهتر است نسبت به این مساله تجدید نظر کنید و معاینات دوره‌ای را انجام بدهید، چون بسیاری از مشکلات از بی‌توجهی به همین معاینات و بررسی‌های به ظاهر ساده به وجود می‌آید. شما به‌عنوان یک خانم در هر سنی که باشید، باید گاهی به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا از وضعیت سلامت خود اطمینان حاصل کنید. اگر هم با قطع قاعدگی، اختلال در نظم آن و ... مواجه شده‌اید که حتما باید در اولین فرصت نزد پزشک متخصص زنان بروید تا علت این مساله مورد بررسی قرار بگیرد. شاید مشکل یائسگی زودرس در کمین‌تان باشد پس وقت را از دست ندهید. دکتر عزیزه قاسمی‌نژاد، متخصص زنان، زایمان و IVF، فلوشیپ نازایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره یائسگی زودرس سخن می‌گوید.

یائسگی زودرس یعنی چه؟

هنگامی که قبل از 40 سالگی فعالیت طبیعی تخمدان‌ها متوقف شود، این مساله می‌تواند به یائسگی زودرس (POF) منجر شود. البته در برخی افراد، توقف فعالیت تخمدان‌ها به‌طور کامل اتفاق نمی‌افتد، ضمن این‌که همیشه این نارسایی برابر با ناباروری نیست. به‌طور کلی، یائسگی زودرس، باعث می‌شود ذخیره تخمدان‌ها کاهش پیدا کند در نتیجه تخمک‌گذاری کم یا متوقف خواهد شد. علاوه بر این، مقدار استروژن و پروژسترون در این دسته از افراد، متناوب یا متوقف است. گاهی در حدود 30 درصد از خانم‌ها ممکن است چهار ماه بعد مجددا قاعدگی اتفاق بیفتد که دلیل این مساله می‌تواند یک نوع خودایمنی علیه تخمدان‌ها به‌وسیله تولید یک هورمون باشد.

ورزش کنیدتا سالم بمانید

کنترل وزن برای این دسته از افراد بسیار ضروری محسوب می‌شود و این دسته از افراد نباید خیلی چاق یا لاغر شوند. علاوه بر این، ورزش منظم به مبتلایان توصیه می‌شود. خانم‌هایی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند باید تحت حمایت روانی از سوی خانواده قرار بگیرند. خانم‌های مبتلا به یائسگی زودرس باید حتما تحت‌نظر پزشک متخصص زنان و زایمان باشند و بیش از این‌که به بارداری فکر کنند، به فکر عوارض و مشکلات ناشی از یائسگی زودهنگام باشند. همه خانم‌ها باید در نظر داشته باشند که بهترین سن باروری 25 سالگی است و هر چه از این سن فاصله بگیرند، شانس باروری کمتر خواهد شد.

به فکر خودتان باشید

آن دسته از خانم‌هایی که با اختلالات قاعدگی یا قطع قاعدگی مواجه هستند باید حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند تا آزمایش‌، سونوگرافی و بررسی‌های لازم برای این دسته از افراد انجام و علت قطع یا اختلال در قاعدگی به‌درستی تشخیص داده شود. گاهی اختلال در کارکرد آدرنال، تیروئید، تغییرات پرولاکتین، بیماری‌های مزمن کبد، بیماری‌های کلیه و... نیز می‌تواند به اختلال در قاعدگی یا قطع آن منجر شود که البته این مساله را متخصص زنان می‌تواند تشخیص بدهد. آن دسته از خانم‌هایی که مادر، خواهر، خاله یا عمه‌شان به یائسگی زودرس مبتلا شده‌اند، بیش از سایر خانم‌ها مستعد ابتلا به یائسگی زودرس هستند در نتیجه این خانم‌ها، حتی در شرایطی که دچار یائسگی زودرس نشده‌ باشند نیز باید برای بررسی وضعیت خود به متخصص زنان مراجعه کنند.

یک مشکل با علت ناشناخته

در 90 درصد موارد، علت یائسگی زودرس ناشناخته است ولی اختلالات ژنتیکی یا کروموزومی می‌تواند در این مساله نقش داشته باشد. علاوه بر این، در آن دسته از خانم‌هایی که با جراحی هیسترکتومی رحم‌شان در آورده شده و تخمدان‌ها در بدن‌شان باقی است، به دلیل خون‌رسانی کم به تخمدان‌ها، احتمال یائسگی زودرس وجود دارد. شیمی‌درمانی، پرتو درمانی، سموم موجود در آب و هوا، استعمال سیگار و دخانیات، ابتلا به دیابت، ابتلا به بیماری‌های عفونی، سل، آبسه لگنی، اختلالات خود ایمنی، برخی ویروس‌ها و... می‌توانند در ابتلا به یائسگی زودرس نقش داشته باشند. چنانچه مساله خود ایمنی مطرح باشد، غده آدرنال، پاراآدرنال و تیروئید نیز درگیر خواهند شد به همین دلیل زمانی‌که یائسگی زودرس مطرح باشد، باید این موارد نیز مورد بررسی قرار بگیرند.

تنها بارداری تحت تاثیر است؟

متاسفانه تنها بارداری در اثر یائسگی زودرس تحت‌تاثیر قرار نمی‌گیرد و فرد دچار مشکلات دیگری نیز خواهد شد. برای مثال، یکی از عوارض مهم یائسگی زودرس، پوکی استخوان است. خانم‌های مبتلا به یائسگی زودرس به مشکلاتی چون افسردگی و اضطراب نیز می‌توانند دچار شوند. نارسایی تیروئید، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، خشکی پوست و چشم، برخی دیگر از عوارض یائسگی زودرس محسوب می‌شود.

درمانی وجود دارد؟

متاسفانه برای یائسگی زودرس هیچ درمانی وجود ندارد که بتواند عملکرد تخمدان‌ها را به حالت قبل بازگرداند و تنها برای رفع علائم ناشی از آن می‌توان اقداماتی انجام داد. برای مثال، برای جلوگیری از پوکی استخوان ممکن است برای فرد هورمون استروژن تجویز و در کنار آن مصرف کلسیم و ویتامین (D3) برای بیمار در نظر گرفته شود. برخی شواهد حاکی از آن است که کمبود استروژن قبل از یائسگی، فرد را مستعد بیماری‌های قلبی ـ عروقی می‌کند؛ پس این مساله نشان‌دهنده اهمیت این هورمون است. برای کم شدن عوارض ناشی از یائسگی زودهنگام ممکن است استروژن با دوز و مقادیر بالا تجویز شود که این مساله خونریزی ماهانه را به‌دنبال دارد و احساس زنانگی برای فرد باقی می‌ماند. این کار تا زمانی ادامه دارد که فرد به 50 سالگی که سن طبیعی یائسگی است، برسد. در کنار تجویز استروژن، پروژسترون نیز تجویز خواهد شد تا فرد به سرطان رحم مبتلا نشود. البته تجویز داروها بویژه هورمون، با توجه به وضعیت هر فرد در نظر گرفته می‌شود برای مثال در خانم‌هایی که احتمال سرطان پستان در آنها بالاست، هورمون درمانی با احتیاط بیشتری انجام می‌شود. علاوه بر این، مبتلایان به سرطان پستان، مبتلایان به بیماری‌های فعال کبدی و آن دسته از افرادی که به فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی یا چربی خون بالا مبتلا هستند، نباید از هورمون استروژن استفاده کنند. افراد مبتلا به یائسگی زودرس باید از نظر قلبی و عروقی مورد بررسی قرار بگیرند و برای آنها سنجش استخوان و ماموگرافی نیز انجام شود.

نگاهی دقیق‌تر به موضوع

اولین نشانه از ابتلا به یائسگی زودرس، قطع قاعدگی است به‌گونه‌ای که از زمان آخرین قاعدگی فرد، حدود 4تا 6 ماه بگذرد. البته در اولین بررسی‌‌ها، باید احتمال بارداری رد شود، چون قطع قاعدگی می‌تواند به‌دلیل بارداری باشد. به همین دلیل پزشک متخصص زنان، آزمایش‌های لازم را برای بررسی بارداری فرد در نظر می‌گیرد. یکی دیگر از مواردی که مورد بررسی قرار خواهد گرفت، وضعیت هورمون‌هاست چون در اثر یائسگی زودرس، هورمون‌ها هم تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. به‌طور کلی، برای ایجاد قاعدگی باید ابتدا هورمون اف.اس.اچ (FSH) از هیپوفیز ترشح شود و تحت‌تاثیر آن، تخمدان‌ها استروژن ترشح کنند، زمانی که تخمدان‌ها فعالیت ندارند، استروژن نیز تولید نمی‌شود در نتیجه سطح FSH بالا می‌رود تا به این شکل هورمون استروژن تولید شود. علاوه بر تغییرات هورمونی، مشکلاتی چون گرگرفتگی، اختلال خواب، تحریک‌پذیری، عدم تمرکز، کاهش میل جنسی، خشکی واژن و... نیز برای فرد ایجاد خواهد شد.

بهاره جلالوند