قابلیت‌های عدسی‌های فتوکرومیک

در عدسی‌های فتوکرومیکی که به‌طور سنتی از جنس شیشه ساخته می‌شوند به دلیل وجود ترکیب شیمیایی هالید‌های نقره در آنها مکانیسم تیره و روشن شدن عدسی اتفاق می‌افتد؛ یعنی با تابش نور به عدسی و رسیدن اشعه ماورای بنفش، هالید نقره تجزیه و نقره فلزی آزاد می‌شود و در جای جای عدسی حضور و تراکم نقره فلزی موجب تیرگی عدسی می‌شود. امروزه عدسی‌ها غالبا از جنس پلاستیک یا پلیمرهایی ساختنی و متفاوت از شیشه هستند و مکانیزم تیره و روشن شدن عدسی متفاوت از مکانیسم عدسی‌های فتوکرومیک شیشه‌ای است. تیره شدن عدسی علاوه بر کنترل ورود نور ورودی به چشم‌‌ها، مانع عبور اشعه ماورای بنفش و رسیدن آن به چشم هم می‌شوند بنابر این سلامت چشم‌ها را در شرایط نوری زیاد حفظ می‌کنند.

عدسی‌های فتوکرومیک چه از جنس شیشه و چه از جنس پلاستیک در سرما اگر در معرض اشعه ماورای بنفش قرار گیرند، بیشتر می‌توانند تیره شوند و در محیط گرم کمتر تیره می‌شوند. همچنین در دمای پایین و هوای سرد نیز اگر عاری از وجود اشعه ماورای بنفش باشد کمتر روشن می‌شوند و در دمای بالاتر و هوای گرم نیز بیشتر و سریع‌تر رنگ تیره خود را از دست می‌دهند. به همین علت در روز‌های برفی سرد زمستان عدسی‌های فتوکرومیک بیشتر تیره می‌شوند. گاهی با توجه به شرایط چشم‌های شما یا نمره عینک‌تان اپتومتریست‌ها حتما به شما پیشنهاد استفاده از عدسی فتوکرومیک می‌دهند، ولی در برخی مواقع انتخاب فتوکرومیک بودن عدسی عینک می‌تواند انتخابی و به نظر خود مصرف‌کننده عینک باشد. کسانی که ناخنک یا پیش ناخنک چشم دارند یا بیشتر در خطر آب مروارید چشم هستند یا به هر دلیلی قرنیه حساس‌تری دارند یا این که عیوب انکساری دور بینی و آستیگماتیسم دارند یا به دلایلی از جمله خطا‌های مرتبه بالا چشم‌‌هایشان به نور حساس‌تر است حتما باید از عدسی‌های فتوکرومیک یا عدسی‌های رنگی جاذب اشعه ماورای بنفش استفاده کنند. برخی بیماری‌های شبکیه چشم و برخی بیماری‌های مزمن چشم ایجاب می‌کنند فرد حتما از عدسی‌های فتوکرومیک استفاده کند. ولی افرادی که کمتر در محیط‌های باز هستند یا شرایط چشمی آنها اجازه می‌دهد، به تشخیص اپتومتریست خود می‌توانند از عدسی‌های فتوکرومیک یا غیرفتوکرومیک استفاده کنند. گاهی عدسی‌های رنگی می‌توانند جایگزین استفاده از عدسی‌های فتوکرومیک شوند، ولی قطعا این نوع عدسی‌ها تنها در شرایط نور زیاد کاربرد دارند و در محیط‌های بسته فرد باید از عدسی‌های بدون رنگ ساده استفاده کند. مزیت عدسی‌های فتوکرومیک این است که در محیط‌های کم نور به رنگ روشن در می‌آیند و در محیط‌های پر نور تیره شده و اشعه ماورای بنفش را جذب می‌کنند؛ یعنی فرد می‌تواند ضمن استفاده از عینک اصلاحی خود تنها با یک عینک شرایط نوری مطلوبی، هم در فضای بسته و هم در فضای باز داشته باشد. گاهی سوال می‌شود کودکان هم می‌توانند از عینک فتوکرومیک استفاده کنند یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت کودکان نیز مثل بزرگسالان نیاز دارند تا چشمانشان از اشعه ماورای بنفش حفظ شود، ولی این که از عینک فتوکرومیک استفاده کنند یا این که استفاده نکنند به عوامل متعددی بستگی دارد که در یک معاینه دقیق اپتومتریست شما با در نظر گرفتن جمیع عوامل موثر بر آن در این خصوص برای کودک شما تصمیم می‌گیرد. ولی اگر بخواهیم پاسخ این سوال را در یک جمله بدهیم باید گفت بلی کودکان هم می‌توانند از عینک‌های فتوکرومیک استفاده کنند.

دکتر علی میرزاجانی

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران