در شرق سوریه چه خبر است؟

سرگئی لاوروف در جده با «سلمان بن‌عبدالعزیز» و «عادل الجبیر» پادشاه و وزیر خارجه سعودی دیدار کرد، و پس از آن به «امان» رفت تا با «عبدالله دوم» و «ایمن الصفدی» پادشاه و وزیر خارجه اردن رایزنی کند.

به گزارش وزارت خارجه روسیه لاوروف در این سفر درباره مجموعه تحولات منطقه از سوریه، عراق، یمن، لیبی، و قطر و مناقشه فلسطین و اسرائیل گفتگو می‎کند.

وزیر خارجه روسیه هفته گذشته هم در سفر منطقه‎ای خود به کویت، امارات و قطر رفت، و راه‎های برونرفت از بحران‌ها در منطقه را بررسی کرد.

سوریه محور اصلی مذاکرات لاوروف

دخالت مستقیم روسیه در تحولات امنیتی سوریه یک استثنا در رویکرد خاورمیانه‎ای کاخ کرملین به شمار می‎آید. از این نظر مسکو بر خلاف نقش خنثی و بی‌اثری که در قبال موج بیداری اسلامی به ویژه در مصر، لیبی، بحرین، یمن و حتی عراق داشت، برای نجات دولت سوریه از موج هدفمند و هدایت شده تروریسم به صورت مستقیم وارد عمل شد، و با پشتیبانی هوایی و عملیاتی از ارتش و نظام سوریه، نقش مهمی در حفظ و تداوم ساختار سیاسی این کشور ایفا کرد، و همه طرح‎ها و نقشه‎های براندازانه آمریکا و عربستان را نقش بر آب کرد.

بی تردید بازیگری مستقیم روسیه در بحران سوریه ریشه در علل مختلفی دارد که در جای خود قابل بررسی است، اما باید توجه داشت که شهر طرطوس و بندر لاذقیه سوریه تنها شهرهای عربی هستند که از دیرباز میزبان پایگاه نظامی و هوایی روسیه در حاشیه دریای مدیترانه بوده و امکان حضور نظامی روسیه در دریای مدیترانه را فراهم کرده‎اند.

بعلاوه تجربه نفوذ آمریکا در عراق، مصر و لیبی که به صورت سنتی ارتباط فعالی با روسیه داشته‎اند، سوریه را به مهمترین پایگاه باقی‎مانده در راهبرد منطقه‎ای مسکو تبدیل کرد.

در این چارچوب مسکو از روزهای آغازین بحران سوریه موضعی قاطع در حمایت از نظام این کشور و شخص بشار اسد اتخاذ کرد و از همه ابزارهای سیاسی، نظامی و اقتصادی برای مقابله با طرح براندازی نظام سوریه استفاده کرد.

در همین چارچوب و به موازات پیشروی مهم ارتش سوریه در جبهه‎های دیرالزور و الرقه، کاخ کرملین تحرکات تازه‌ای را برای بهره‎برداری از ظرفیت‏‎های سیاسی در بحران سوریه به کار گرفت.

طبعا دومین سفر منطقه‎ای سرگئی لاروف به حاشیه خلیج فارس ظرف دو هفته گذشته در قالب همین فضاسازی سیاسی قابل ارزیابی است.

این درحالی است که همزمان برخی منابع خبری از رقابت آمریکا و روسیه بر سر میراث داعش در مرزهای سوریه، عراق و ترکیه خبر دادند.

به گزارش روزنامه الشرق الاوسط رقابت آمریکا و روسیه در شرق سوریه به تفاهم‌هایی منجر شده است، و بناست دو طرف طی دیدار با مقام‎های کشورهای درگیر در بحران سوریه، چشم‌انداز ترسیم شده را برای آنها تبیین کنند.

به نظر می‌رسد یکی از این توافقات، واگذاری شرق رودخانه فرات شامل استان الحسکه‎، نیمی از استان‎های الرقه و دیرالزور به نیروهای دموکراتیک کرد است.

در این منطقه ارتش سوریه از جنوب و شرق در حال نزدیک شدن به دیرالزور و الرقه، دو شهر مهم باقی مانده در دست داعش است، و نیروهای دموکراتیک سوریه هم از شمال در حال پیشروی به این مناطق هستند.

شبه نظامیان کرد (نیروهای دموکراتیک سوریه) که عملیات آزادسازی الرقه را از اوایل خرداد ماه گذشته آغاز کردند، با حمایت گسترده ائتلاف آمریکایی بر بخش وسیعی از شهر الرقه به ویژه در مناطق قدیمی شهر مسلط شده و در آستانه آزادسازی کامل الرقه قرار گرفته‎اند.

طبعا با آزادسازی شهر الرقه به دست نیروهای دموکراتیک سوریه، قلمرو شمال شرقی سوریه عملا در اختیار کردها قرار می‎گیرد، و زمینه برای حمایت از خودمختاری و حتی جدایی احتمالی این مناطق کردنشین از سوریه فراهم می‎شود.

در مقابل ارتش سوریه شهر و استان دیرالزور را – که اخیرا به مرکز داعش در سوریه تبدیل شده است - هدف قرار داده و با استفاده از پشتیبانی هوایی روسیه موفق به شکستن محاصر شهر و فرودگاه دیرالزور و آزادسازی بخش وسیعی از روستاها و مناطق مسکونی این استان شده است.

در این بین ریاض حجاب، رئیس هیات مخالفان سوری هم از آمریکا خواست از نیروهای ارتش آزاد برای استقرار در شهرهای المیادین و البوکمال حمایت کند. هدف این درخواست، جلوگیری از ورود ارتش سوریه به مناطق شرقی فرات در مرز عراق و قطع ارتباط راهبردی محور بغداد – دمشق است.

این درخواست طبعا می‎تواند تامین کننده خواست رژیم صهیونیستی، عربستان و حتی ترکیه که از حامیان اصلی ارتش آزاد است قرار گیرد، اما در داخل سوریه هم با مخالفت ارتش و نظام حاکم و هم با مخالفت نیروهای سوریه دموکراتیک مواجه شده است.

بعلاوه ایران و روسیه هم با هرگونه طرح خودگردانی و یا تجزیه در سوریه مخالفند، و اعلام کرده‎اند که برنامه‎های آمریکا در شرق فرات را به رسمیت نخواهد شناخت.

به هر حال روند تحولات میدانی در دو استان رقه و دیرالزور، در کنار دو نشست آتی آستانه و ژنو حکایت از روزهای سرنوشت ساز در بحران سوریه دارد، که می‎تواند در ترسیم چشم انداز سیاسی این کشور نقش عمده‌ای داشته باشد، و سفر وزیر خارجه روسیه به ریاض و امان هم از همین منظر دارای اهمیت مضاعف است.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین