راهکارهای افزایش صادارات گاز به کشورهای اروپایی

به گزارش جام جم آنلاین از تسنیم، مرکز پژوهشی آرا در گزارش راهبردی «انتقال گاز طبیعی از طریق LNG در ایران و جهان» که توسط اندیشکده سرآمد تهیه و تنظیم شده است به بررسی صادارات گاز می‌پردازد.

در این گزارش راهبردی آمده است: جمهوری اسلامی ایران به عنوان اولین دارنده منابع گازی جهان که طبق آخرین آمار حدود 34 تریلیون متر مکعب تخمین زده شده است و همچنین حرکت روند جهانی تکیه بر سوختی مطمئن و جانشین برای نفت خام، به عنوان یکی از مهمترین کشورهای استراتژیک حوزه گاز بشمار می رود. موضوعی که در ارتباط با بازارهای گازی مطرح است، ماهیت منطقه ای بودن بازار گاز می باشد.

در این حوزه بر خلاف بازار نفت محدودیت های گوناگون در نحوه انتقال گاز به بازار های دور از منطقه تولید، وجود دارد. طی سالیان گذشته کشورهای دارنده همواره به دنبال بهینه یابی انتقال گاز از طرق مختلف بوده اند و در این راهبرد نیز پیشرفت های چشمگیری حاصل شده است.

یکی از مهمترین راهکارهای اتصال بازارهای عرضه و تقاضای گاز برای مناطق دور دست، انتقال گاز از طریق LNG می باشد.

گاز طبیعی مایع شده LNG که از سردسازی گاز طبیعی تا دمای 162- به دست می آید، مایعی است بی بو، بی رنگ، غیر خورنده و غیر سمی که بخش اعظم آن را متان تشکیل می دهد و دارای مقادیر بسیار کمی اتان، پروپان، بوتان و نیتروژن می باشد.

درفرآیند مایع سازی حجم گاز حدود 600 مرتبه کاهش می یابد بنابر این می توان گاز را به صورت مایع، برای عرضه به بازارهای دوردست و مکان هایی که امکان انتقال گاز از طریق خط لوله میسر نمی باشد، حمل کرد.

از این رو گاز طبیعی را میتوان با وجود فواصل طولانی، از طریق خط لوله به صورت LNG انتقال داد.

همچنین گاز طبیعی را میتوان در حفره های زیر زمینی و یا به صورت LNG در مخازن و تانکرهای هوایی دخیره سازی نمود بنابراین روش ال ان جی به عنوان یک روش اقتصادی توانسته است برخی دشواری های حمل گاز را تا حدود زیادی برطرف سازد.

قابل ذکر است طی دهه اخیر کشورهای زیادی در این حوزه ورود پیدا کرده اند. از مهمترین بازارهای مطرح در حال حاضر در سطح دنیا می توان به بازار آسیا پاسفیک (حوزه شرق آسیا - خلیج فارس) و بازار اقیانوس اطلس (حوزه کارائیب، اقیاننوس اطلس و دریای مدیترانه) نام برد. کشورهای زیادی در هر یک از این دو بازار مشغول به فعالیت می باشند.

از مهمترین وارد کنندگان این بازار ها میتوان به کشورهای ژاپن، کره جنوبی، چین و اسپانیا اشاره نمود. همچنین بزرگترین صادر کننده LNG در سطح دنیا کشورهای قطر، ترینیداد و توباگو، روسیه و اندونزی میباشند.

از مهمترین مسائل در حوزه بازار LNG تعیین قیمتی جامع و در برگیرنده بازارهای فعال بصورت بازار نفت می باشد.

شاخص ها و راهکارهای گوناگونی در تعیین قیمت گاز طبیعی مایع شده وجود دارند. از مهمترین روش های مطرح در این زمینه میتوان به قاعده سرانگشتی تعیین قیمت گاز، قیمت نقدی گاز طبیعی، قیمت گذاری بر اساس برابری و خرج در رفته، قیمت مقطوع، قیمت گذاری LNG مبتنی بر قیمت گاز و رگرسیون های عوامل موثر بر قیمت LNG در مناطق آسیا، اروپا و آمریکا میباشد.

می توان اظهار داشت با توجه به خیل عظیم این حرکت جهانی به سوی بازارهای انتقال گاز از طریق LNG، بررسی همه جانبه راهکار های دستیابی به تکنولوژی های برتر در این حوزه و ورود و ازدیاد سهم در بازارهای جهانی به منظور کسب درآمد ناشی از این منابع خدادادی از اولویت های استراتژیکی و مطالعاتی کشور خواهد بود.

از جمله مهمترین دلایلی که حرکت به سمت حوزه انتقال گاز از طریق LNG را در برابر انتقال از طریق خط لوله برای کشورمان را ضروری نشان می دهد، عوامل زیر می باشند:

غیر اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮدن ﺻﺎدرات ﮔﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزار اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یکی از ﺑﺎزارﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺻﺎدراتی؛ اروﭘﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎزار مهمی می ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﻃﺮح ﻫﺎی ﺻﺎدراتی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر رود ولی ارﺳﺎل ﮔﺎز از طریق خط ﻟﻮﻟﻪ از ایران ﺑﻪ این ﺑﺎزار چندان نمی ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮای کشور رﻗﻢ زﻧﺪ. ﺑﻪ عقیده برخی کارشناسان، ﺗﻨﻬﺎ وﺟﻮد برخی دلایل سیاسی می ﺗﻮاﻧﺪ توجیه کننده این اﻣﺮ ﺑﺎﺷﺪ.

وﺟﻮد ﻣﻮاﻧﻊ ﺟﺪی سیاسی و جغرافیایی در راه ﺻﺪور ﮔﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن؛ و ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدن ﭘﺮوژه ﺑﺎ ریسک سیاسی ﺑﺎﻻ ﺑﻪ دلیل کشمکش بین ﻫﻨﺪ و ﭘﺎکستان؛ این مشکل جذابیت ﻃﺮح ﻫﺎی ﺻﺎدرات ﺑﺎ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ را از میان می ﺑﺮد. در این ﺻﻮرت بهترین گزینه ﺻﺎدرات ﮔﺎز ﺑﻪ این کشور تبدیل ﮔﺎز ﺑﻪ LNG و نهایتا حمل آن به بازار هند میﺑﺎﺷﺪ.

ﻋﺪم پایبندی همسایگان ایران ﻣﺎﻧﻨﺪ ترکیه و پاکستان ﺑﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎی بین المللی؛ این مشکل ﺑﺎﻋﺚ می ﺷﻮد ﺑﺮ ﺧﻼف اﺻﻮل ﻗﺮاردادﻫﺎی طویل اﻟﻤﺪت خرید، ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻧﺼﺮاف از خرید نمایند که ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز مشکلات در این زمینه می ﺷﻮد.

وﺟﻮد رﻗﺒﺎی ﺑﺰرﮔی ﭼﻮن ﻗﻄﺮ در ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﺻﺎدرات ﮔﺎز ایران ﺑﻪ کﺸﻮرﻫﺎی ﻋﻀﻮ ﺷﻮرای همکاری خلیج ﻓﺎرس؛ این ﻣﻮﺿﻮع، ﻗﻄﻌﺎ طرح ﻫﺎی ﺻﺎدرات ﮔﺎز از ایران ﺑﻪ وسیله ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ این ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺎ مشکلاتی ﻣﻮاﺟﻪ می ﺳﺎزد.

ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺑﺎزار ﮔﺎز کشورهایی ﭼﻮن ارﻣﻨﺴﺘﺎن و نخجوان در آینده نیز پیش بینی می ﺷﻮد، ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮔﺎز این کشورها ناچیز ﺑﺎﺷﺪ.

بنابراین در این راستا، شرکت ملی نفت ایران با آغاز طرح های توسعه میدان گاز پارس جنوبی از اوائل دهه 2000 میلادی برنامه توسعه سه فاز از فازهای برنامه ریزی شده در این میدان را به طرح های LNG اختصاص داده است.

از مهمترین طرح های موجود در این حوزه طی سالیان گذشته، می توان به طرح های زیر اشاره نمود:

- طرح پارس LNG

- طرح Persian LNG

- طرح Qeshm LNG

- طرح تولید و صادرات LNG از میادین گاز گلشن و فردوس

طرح تولید و صادرات LNG از میدان گازی پارس شمالی

متاسفانه عمده پروژه های تعریف شده در این حوزه چندان با موفقیت همراه نبوده است که می توان عدم هماهنگی میان نهاد های دخیل در طرح (شرکت نفت و گاز پارس و شرکت ملی صادرات گاز)، مقیاس بالای اجرای طرح ها مذکور و بالا بودن هزینه های ثابت سرمایه گذاری را از مهمترین عوامل عدم توفیق در این حوزه دانست.

در نهایت می توان اظهار داشت از مهمترین راهکار های موثر برای حرکت در جهت ورود به معاملات جهانی بازارهای LNG موارد زیر می باشند:

اولویت دهی سرمایه گذاری های بخش خصوصی، بازار سرمایه و بخش خارجی در این حوزه
تخصیص و اولویت دهی به سرمایه گذاری و تمرکز به حوزه های مشترک گازی با کشورهای همسایه

استفاده از فناوری های روز شرکت های پیشرو در این زمینه جهت جلوگیری از هدر رفت منابع خدادادی و استفاده بهینه از آن جهت رشد و شکوفایی اقتصاد کشور

تغییر نگرش به قراردادهای صادرات گاز و بررسی سایر مزایای حاصل از تولید LNG در آینده ی بلند مدت