شعری برای برف‌های سرزمین شمالی

یکی از نشانه‌های کشور ژاپن در آن سال‌ها کارتون‌ها و سریال‌هایی است که همگی با دوراندیشی خاص این مردمان چشم‌بادامی برنامه‌های آینده آنها را به تصویر می‌کشید و گاه مثل کارتون فوتبالیست‌ها خنده‌دار به نظر می‌رسید.

«از سرزمین شمالی» ضلع سوم سه گانه‌ای است که سال‌های دور از خانه یا اوشین و هانیکو دو سریال دیگر آن هستند که به محبوبیتی بی نظیر در ایران دست یافتند.تفاوت این مجموعه با دو سریال دیگر در زمان وقوع داستان است که به دوران معاصر ژاپن می‌پردازد و از این جهت نمونه فوق العاده‌ای از فرهنگ و نوع زیست و مباحث مردم شناسی ژاپنی‌ها در دهه‌های 80 و 90 میلادی است.

سریالی با 20 سال پخش

از سرزمین شمالی محصول شبکه تلویزیونی فوجی از سال 1981 در هفت فصل آغاز و سال 2002 به پایان رسید و البته در ایران صرفا فصل اول آن پخش شد.این مجموعه در آغاز قرار نبود به این صورت و در دو دهه ساخته و پخش شود، اما به دلیل استقبال غیرقابل تصور مردم ژاپن و بسیاری از کشورها ادامه پیدا کرد. در فصل‌های انتهایی جان و هوتارو ازدواج می‌کنند و داستان با زندگی آنها ادامه پیدا می‌کند و جالب این که بارداری بازیگر نقش هوتارو در زندگی واقعی با بارداری او در سریال همزمان می‌شود.

بازیگران اصلی این مجموعه در طول این 20 سال تغییر نمی‌کنند و تاناکا کانی در نقش گورو ـ که همان پدر خانواده است ـ‌ به همراه هیدتاکا یوشیکا در نقش جان و توموکو ناکاجیما در نقش هوتارو در تمام این سال‌ها در نقش اعضای خانواده حضور دارند. طبق اعلام سازندگان اثر الگوی ساخت این مجموعه، سریال آمریکایی «خانه کوچک در مرغزار» است که پیش از این در همین صفحه به آن پرداخته‌ایم، اما بدون شک با دیدن آثاری از این نوع که تولید و پخششان سال‌ها به طول می‌انجامد ناخودآگاه به یاد شاهکار بی‌بدیل سینمای آمریکا «نمایش ترومن» می‌افتیم و این که گویی گورو به همراه فرزندانش همچون ترومن در زندگی واقعی هستند و بازیگران این نقش‌ها در تمام این سال‌ها در دهکده برفی، زندگی حقیقی را تجربه می‌کرده‌اند.

نکته جالب دیگر این که بازیگر نقش جان در کودکی سابقه بازی در آثار آکیرا کوروساوا، فیلمساز اسطوره‌ای ژاپن را هم در کارنامه دارد.

پدر تنها و غمگین در میان برف

گورو پس از جدایی از همسرش به همراه جان و هوتارو از توکیو به زادگاه پدری ـ که دهکده‌ای زیبا در شمال جزیره هوکایدو است ـ بازمی‌گردند و حالا باید زندگی تازه‌ای را آغاز کنند، اما جان که به زندگی در شهر مدرن توکیو عادت کرده، نمی‌تواند خود را با شرایط جدید وفق دهد و این آغاز چالش بین او و پدرش است، اما در همین ایام خاله هوتارو و جان برای نگهداری از آنها به دهکده می‌آید و حضور او و مهربانی ذاتی پدر باعث می‌شود بچه‌ها ـ‌ بخصوص جان ـ‌ آرام آرام به شرایط عادت کنند و حتی پس از مدتی از زندگی در دهکده لذت ببرند.

داستان به وسیله نامه‌هایی که جان برای مادرش به توکیو می‌فرستد روایت می‌شود و او مشاهدات و دلتنگی‌هایش را با لکنت زبان مادر‌زادی برای مادر تعریف می‌کند. از سرزمین‌های شمالی یک درام روان‌شناسانه طولانی و بسیار عمیق از روابط انسانی و خانوادگی است که بخوبی با بسیاری از فرهنگ‌ها ارتباط برقرار می‌کند و به دلیل داستان ساده و روانش می‌تواند مخاطب خود را جذب کند. شخصیت گورو در این مجموعه تا قسمت پایانی نماد صبر و استقامت در برابر مشکلاتی است که در به وجود آمدن آنها نقشی ندارد و زندگی در طبیعت هم بر این سختی و تحمل می‌افزاید.

ژاپن: سال‌های گذار

از سرزمین شمالی زندگی قسمتی از مردم ژاپن در دهه 80 و 90 میلادی و زمانی است که این کشور به یک غول صنعتی تبدیل شده و مدرنیته افسارگسیخته بسیاری از سنت‌های اصیل ژاپنی را تهدید می‌کند.توجه به این نکته ضروری است که مردمان این کشور بسیار نسبت به این سنت‌ها متعصب هستند و مجموعه‌هایی اینچنینی در حقیقت زنگ خطری جدی برای از بین رفتن آنهاست. نکته جدی این مجموعه همین توجه به خانواده و استحکام آن در کشوری است که همه چیز را فدای پیشرفت کرده و حالا می‌خواهد در دوره پسا مدرنیسم و گذشتن از امپراتوری‌هایی همچون سونی، هوندا و سوزوکی باز به فرهنگ اصیل و خاص خود بازگردد.

موسیقی متن ماندگار

موسیقی متن سریال از سرزمین شمالی ساخته ماساشی سادا آهنگساز، خواننده و شاعر ژاپنی یک شاهکار است که حتی گاهی شهرتی بیشتر از خود مجموعه دارد.کافی است به خاطر بیاوریم در آغاز ورود تلفن‌های همراه نیمه هوشمند به ایران، آهنگ هشدار تلفن‌های بسیاری از افراد همین موسیقی بود که نشان از شهرت و محبوبیت آن دارد و اغراق نیست اگر بگوییم موسیقی متن این سریال خود اثری مستقل و جداگانه است که هنوز هم یکی از پرطرفدارترین آثار نوستالژیک است.

محیط‌زیست به روایت ژاپنی

چیزی که در بررسی این اثر بسیار کم به آن پرداخته شده، نگاه جدی سازندگان آن به مساله محیط زیست و طبیعت و استفاده از انرژی‌های پاک در دهکده‌ای است که هنوز مظاهر مدرنیته چندان به آن وارد نشده است. این نکته نشان می‌دهد ژاپنی‌ها از سه دهه پیش خطر تخریب محیط زیست را دریافته و برای آن برنامه‌ریزی داشته‌اند و جالب اینجاست که متاسفانه بر خلاف لوکیشن تولیدات داخلی در کشورمان، دهکده وقوع داستان در هوکایدو در حال حاضر تبدیل به موزه و گردشگاهی برای بازدید علاقه‌مندان به این سریال شده است. در فصل اول و همزمان با ورود گورو و بچه‌ها به دهکده یکی از نکاتی که باعث می‌شود بچه‌ها به مکان جدید خو بگیرند وجود حیواناتی است که تا پیش از این صرفا در کتاب یا تلویزیون دیده‌ا‌ند و حالا بدون واسطه با حیات‌وحش ارتباط برقرار می‌کنند.

از سرزمین شمالی نمونه‌ای فوق‌العاده از سریال‌هایی است که در سایه یک داستان ساده زیر متن‌های فوق‌العاده‌ای در خود نهفته دارد. مجموعه‌ای که با وجود پخش یک فصل از هفت فصل آن در ایران هنوز هم در ذهن‌ها باقی مانده است. شب‌های برفی و سرد دهکده در هوکایدو که گورو و بچه‌هایش باید با همه چیز بجنگند و از نو آغاز کنند. قصه‌ای آشنا که هر روز در جهان باز تعریف می‌شود. قصه تنهایی پدرانی صبور و مهربان در میان برف‌های سپید... .

بهرنگ ملک محمدی