آدرس غلط برای حل مشکل آلودگی هوا

اگر شما هم این شرایط را تجربه کرده‌اید، حتما می‌توانید میزان عصبانیت و درماندگی‌ام را حدس بزنید. من سعی می‌کنم در این شرایط بهترین راهنمایی را به دیگران بدهم و وقتی آدرسی را بلد نیستم، خیلی راحت بگویم نمی‌دانم. شاید این راهنمایی و آدرس غلط دادن باعث شود فرصت یا فرصت‌هایی را از آن پرسشگر بگیریم و اتفاقی بیفتد که هرگز نتوان جبرانش کرد. اینها را چرا گفتم؟

امروز به بهانه روز هوای پاک، مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای خبری و تحلیلی درباره هوای آلوده و اثرات و راهکارها و قول و قرارها در مطبوعات و رسانه‌های دیگر را می‌بینیم و می‌شنویم و می‌خوانیم و ترجیع‌بند اکثر قریب به اتفاق آنها این است که: امروزه خودروها مقصر اصلی آلودگی هوای شهرهایمان هستند‌. راست هم می‌گویند! براساس مطالعات انجام گرفته، بیش از 48 درصد منابع آلاینده هوای تهران به خودروها مربوط است و 22 درصد هم به موتورسیکلت‌ها؛ این یعنی فاجعه! یعنی خودروهای شخصی و موتورسیکلت‌های ما روی هم رفته 70 درصد آلاینده‌های هوای تهران را تولید می‌کنند و همه ما مقصر هستیم.

بیایید مثل داستان ابتدای یادداشت آدرس غلط به همدیگر ندهیم. مثلا با شنیدن این آمار در همان گام اول سراغ این راهکار نرویم که ما نباید از خودروهایمان استفاده کنیم یا مثلا بیاییم هفته‌ای یک روز دوچرخه سوار شویم تا مشکل آلودگی هوا حل شود یا خودروهایمان را از تک سرنشینی خلاص کنیم و با یکدیگر هم‌مسیر شویم تا مشکل حل شود. بله اینها همه مهم است و راهگشا، اما نه آنقدر راهگشا که مشکل آلودگی هوای ما را اصولی حل کند.

در مساله خودروها نقش بالادستی‌ها بسیار مهم‌تر است. منظورم از نقش بالادستی این است که با فرض این‌که ما خودروی کمتری را در خیابان‌ها برانیم، سرنشینان بیشتری رادر خودروها بنشانیم و دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی بیشتری را شاهد باشیم، بازهم مشکل پابرجا خواهد بود؛ می‌دانید چرا؟ چون خودروهای ما فرسوده‌اند... حتی جدیدترین‌شان هم از نظر میزان تولید آلاینده‌ها عملا فرسوده است. برای همین مصرف سوختشان زیاد است و از آن مهم‌تر این که نسبت تولید آلاینده‌هایشان بالاست. در ایران خودروهای ما (حتی صفرکیلومترهایمان) به ازای هر لیتر سوخت حدود 2/0 میکروگرم آلاینده تولید می‌کنند. در حالی که در دانمارک این عدد در میانگین خودروها حدود 05/0 میکروگرم است؛ یعنی خودروهای ایران چهار برابر خودروهای دانمارکی‌ها و تقریبا دو برابر خودروهای قطری‌ها مواد آلوده‌کننده هوا تولید می‌کنند. به این ترتیب اگر استانداردهای خودرو و سوخت ما از استانداردهای روز دنیا تبعیت کند، با همین تعداد ماشین و همین ضریب نفوذ خودرو در زندگی شهری، این سطح از آلودگی هوا را نخواهیم داشت و البته این معضل بزرگ با همکاری مردم، اصلاح الگوی مصرف، استفاده بیشتر از دوچرخه و اتوبوس و مترو قطعا تا حد قابل توجهی بهبود خواهد یافت، اما حواسمان باشد آدرس غلط ندهیم، زیرا نو ترین خودروهای تولید ما، همان دم که از کارخانه بیرون می‌آیند ـ با وجود نو بودن همه قطعات ـ از نظر فنی و علمی فرسوده هستند و تا زمانی که این مشکل به‌طور اصولی حل نشود، راه‌حل‌های دیگر علاج پاک شدن هوا نخواهد بود.

دکتر محمدرضا نوروزی

میکروبیولوژیست و مروج علم