پروازتان‌ تأخیردارد مقصر‌کیست؟!

چرا تأخیر؟

تأخیر در پرواز با اینکه یک اتفاق بسیار نامطلوب محسوب می­شود، ولی در واقع عدم تطابق برنامه ریزی روی کاغذ با انجام آن در یک محیط واقعی، جزو جدایی ناپذیر هر پروژه­­ای است که در آن افراد و مولفه­های بیرونی زیادی دخالت دارند. تأخیر یا لغو پرواز در تمام نقاط دنیا امری بدیهی است. ولی اینکه رخدادهای پس از آن چه خواهد بود، می­تواند خیلی متفاوت باشد.

نکته­ای در اتفاقات پس از به تأخیر افتادن پرواز فوق بود، که سبب شد مجال گفتگوی این هفته­ با خوانندگان در ستون «لذت پرواز» را به این موضوع اختصاص دهم.

پرواز فوق‌الذکر، طبق برنامه باید با یک فروند بوئینگ 727 انجام می­گرفت که پس از چندین وقفه­ متوالی و 4 بار اقدام ناموفق در به پرواز درآمدن (طبق شنیده­ها از شاهدان ماجرا)، دوباره به پارکینگ بازگشته و نسبت به تخلیه­ مسافران و انتقال آن­ها به ترمینال فرودگاه مبادرت می­کند. ولی مسافران این هواپیما نه تنها از تخلیه­ محوطه­ هواپیما سرباز می­زنند؛ بلکه اقدام به مشاجره­ لفظی و درگیری فیزیکی با خدمه­ پرواز و فحاشی به خلبان و مهمانداران آن نیز می­کنند.

چندی پیش در یادداشت­های کوتاهی در همین ستون راجع به علل و عوامل مختلف تأثیرگذار بر تأخیر و لغو پروازها اشاره کرده بودم. ولی اکنون لازم می­بینم کمی مفصل­تر و با جزئیات بیشتر به آن بپردازم.

زندگی پروازی

بهتر است از ابتدا و برنامه­ زندگی خدمه­ی پرواز، از جمله خلبانان شروع کنیم. تاریخ و زمان پروازها از قبل مشخص هستند. بر اساس همین زمان­ها، آژانس­های مسافرتی می­توانند به مشتریان خود خدمات ارائه کنند. خلبانان و خدمه­ کابین هر پرواز(مهمانداران)، شاید فقط چند روز قبل، از برنامه­ خود برای انجام یک پرواز مشخص آگاه می­شوند. روی بلیت مسافران زمان پرواز نوشته می­شود. این زمانی است که مسافران باید انتظار داشته باشند که پرواز آن­ها از ابتدای باند فرودگاه به پرواز درآید. و طبق قراردادی که در پشت همان بلیت به آن تأکید شده، مسافران باید زمان مشخصی قبل از پرواز برای انجام تشریفات پروازی، در فرودگاه حاضر باشند؛ که معمولا کمتر از یک ساعت نیست. ولی جالب است بدانید که خدمه­ پرواز در تمام ایرلاین­ها و همه­ نقاط جهان، حداقل 2 تا 3 ساعت قبل از زمان نوشته شده بر روی بلیت، از محل اقامت خود برداشته شده و به دفتر دیسپچ (محل دریافت مدارک پرواز)، در فرودگاه منتقل می­شوند. تا در آنجا باتوجه به اطلاعات هواشناسی مبدأ، مقصد و مسیر، ویژگی­های فنی هواپیما در آن روز، و دیگر اطلاعات مرتبط با ایمنی سفر، نسبت به برنامه­ریزی پرواز خود اقدام کنند.

دلایل تأخیر

از مهم‌ترین دلایل تأخیر یا لغو پرواز، عوامل هواشناسی است. منظور از عوامل، تمام مؤلفه­های هواشناسی است که می­توانند در بهره­وری یک وسیله­ی پرنده و یا قابلیت کنترل آن دخالت داشته باشند. سرعت و جهت باد، دما و میزان رطوبت محیط، میزان لغزندگی سطح باند فرود، ارتفاع فرودگاه مبدأ از سطح دریاهای آزاد، ارتفاع و میزان پوشش ابرها، پدیده­های خاص جوی، ازجمله طوفان، رعد و برق، بارندگی­ها و دیگر عواملی که هر کدام به تنهایی می­توانند دلیلی برای به تأخیر انداختن یا حتی لغو یک پرواز شوند. در به وجود آمدن هیچ کدام از موارد اشاره شده، دخالت انسانی تأثیری ندارد.

دلایل فنی - که به زبان ساده می­شود همان خراب شدن هواپیما - ازجمله دلایل به تأخیر افتادن پرواز است. خلبان پرواز شما ضمن دریافت و تحلیل اطلاعات قبل از پرواز، وظیفه­ی وارسی و چک کردن تمام تجهیزات هواپیما قبل از انجام هر پرواز را برعهده دارد. با اینکه کارشناسان فنی مهندسی، همواره در جهت سلامت کامل هواپیما تلاش می­کنند ولی در نهایت این خلبان پرواز است که در نقش یک فرمانده، مسؤل سلامت و ایمنی خود، مسافران و وسیله­ پرنده­ خود است. هر نقص فنی که از سوی خلبان مغایر با سلامتی پرواز تشخیص داده شود، باید قبل از شروع آن، تعمیر و به حالت نرمال بازگردد. کاملا واضح است، و همه قبول دارند که عدم انجام پرواز با یک هواپیمای دارای نقص فنی، خیلی بهتر از تجربه­ی تبعات ناگوار بعدی آن است.

برای انتقال یک هواپیما از پارکینگ تا ابتدای باند افراد زیادی دخالت دارند: از افرادی که مسئولیت مراقبت از هواپیما در برخورد نکردن آن با موانع زمینی و هواپیماهای اطراف را برعهده دارند تا کارکنان مراقبت پرواز که با زمان­بندهای مشخص، فاصله­ مناسب و ایمن هواپیماها از هم، چه بر روی زمین و چه در هوا را فراهم می­کنند. نبود نفرات کافی در هر یک از مسؤلیت­های اشاره شده، قصور در انجام وظایف محوله، یا وجود هواپیماهای زیاد، هرکدام باعث تحمیل شدن تأخیری ناخواسته به پروازها می­گردد.

شاید ساده­ترین مسأله­ای که حتی از چشم خلبان پرواز نیز به دور مانده باشد، سبب تأخیرهای بسیار طولانی در پرواز گردد.

"خلبان هم داشت فرار می­کرد! ولی گرفتیمش!"

این جمله­ای بود که مسافران پرواز اخیر پس از جلوگیری از حرکت خودروی خدمه­ پرواز از کنار هواپیما در میان فریادهای ناشی از ترس مهمانداران، با گوشی­های همراه خود ضبط کرده و در فضاهای مجازی منتشر کرده بودند. در پایان اغلب بررسی­های حوادث و سوانح هوانوردی، عامل انسانی و خطای خلبان اصلی­ترین یا جزو دلایل سقوط مطرح می­شود.

اما بهتر است این نکته را مد نظر داشته باشیم که در تلاش­های یک خلبان برای انجام پروازی ایمن، زندگی و سلامتی خود او نیز دخالت دارد. شاید با قاطعیت بتوان مدعی شد که، خلبانی جزو معدود مشاغلی است که در آن کم فروشی و عدم تسلط جایگاهی ندارد.

وقتی پروازی به تأخیر می­­افتد، یا ساعت­ها منتظر به پرواز درآمدن در صف طولانی نشست و برخاست هواپیماها قرار می­گیرد، یا حتی به یک یا چند دلیل اشاره شده در بالا لغو می­شود؛ شاید خدمه پرواز (اعم از خلبانان و مهمانداران) بیشترین درک را از موقعیت و حال مسافران دارند. وقتی تأخیری چند ساعته مسافران را بر روی صندلی­های ترمینال فرودگاه کلافه می­کند، مهمانداران و خلبانان پرواز، هواپیما را ترک نمی­کنند و در انتظار بازگشتن به شرایط عادی هواپیما را برای پذیرش مسافر مهیا نگه می­دارند. انجام پرواز طبق برنامه و در زمان مقرر به نفع تمام خدمه­ پرواز نیز هست. کسانی جزوی از یک خانواده محسوب می­شوند. پدر، مادر یا فرزند خانواده که به اقتضای شغل خود باید ساعت­ها در انتظار فراهم شدن شرایط پرواز باشد و به خاطر قرارگیری در صف اول تماس با مسافران، مورد انتقاد و بی­مهری آنان نیز قرار بگیرد.

همیشه حق با مشتری است

بدون تعارف و ملاحظه کاری، مسافران در مواجهه با هر نقصی در پرواز، جانب حق را دارند. و خدمه­ پرواز برای ارائه­ی بهترین خدمات به آنان، حقوق دریافت می­کنند. پس مشکلات کاری گفته شده، هیچ رفتار نامناسبی از سوی کادر پرواز با مسافران را توجیه نمی­کند. ولی اینکه اعتراض به حق مسافران، به عنوان مشتریان خدمات ارائه شده از سوی یک شرکت هواپیمایی چگونه و از چخ طریقی باید به مسؤلان منتقل شود یا اینکه فحاشی و رفتار هیجانی برخی از مسافران با کادر پرواز، از نظر علوم روانشناسی و جامعه شناسی چگونه ارزیابی می­گردد، خارج از محدوده مطالعاتی بنده و این مطلب است. امیدوارم دوستان و همکاران صاحب نظرم، آن را مورد واکاوی و تحلیل قرار دهند.

خلبان محمدتقی امیرسام