بخشش، لازم نیست اعدامش کنید!

یک وجه دیگر این‌گونه مستندها وجوه معمایی و قابلیت رمزگشایی از آن است که در حقیقت واجد نوعی تعلیق ذاتی بوده که فارغ از چگونگی روایت و ساختار بصری اثر می‌تواند مخاطب را با خود درگیر کرده و همراه سازد. ضمن این‌که غالبا ریتم این مستندها نیز تند به نظر می‌رسد و این به همان التهاب ذاتی سوژه برمی‌گردد. این التهاب قطعا در ارتباط با پرونده‌های قتل که در کشمکش قصاص و بخشش در نوسان است بیشتر شده و پای مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی و انسان را پیش کشیده و با ذات قصه درهم می‌تند.

بدیهی است اگر در یک پرونده قتل، مقتول شخصیت مشهوری باشد دامنه این تعلیق‌آفرینی بیشتر گسترش می‌یابد، نمونه بارزش پرونده معروف شهلا بود که یک طرف قضیه به فوتبالیست معروف کشورمان برمی‌گشت. پرونده‌ای که در یک بازسازی دراماتیک و در بستر موقعیت دیگر در فیلم خشم و هیاهوی هومن سیدی به تصویر کشیده شد.

مستند «بخشش مریم» به خاطر همه دلایلی که برشمردم مستند جذاب و دیدنی است و تقریبا همه عناصر بالا را دارد.

قصه از این قرار است که سال 86 در نزاعی در شهر رویان در استان مازندران، فرزند یکی از فوتبالیست‌های معروف شهر نور به ضرب چاقو کشته می‌شود شش سال پس از حکم دادگاه مبنی بر قصاص قاتل، مادر مقتول در پای چوبه دار، قاتل فرزندش را می‌بخشد. در واقع مستند که برگرفته از ذات خود واقعیت است از دو بخش عمده از حیث معنایی تشکیل شده است یکی خود واقعه که تلخ و هولناک است آن هم قتل یک فوتبالیست مشهور و دوم بخشش پای دار توسط مادر.

قتل و بخشش به عنوان دو عنصر یا کنش متضاد انسانی که یکی نماد اخلاق و یکی نشانه ضداخلاقی بودن است در یک هماوردی احساسی، عاطفی و اعتقادی به ترسیم موقعیتی منجر می‌شود که در مستند می‌بینیم.

بخشش مریم یک مستند ترکیبی است که ضمن به تصویر کشیدن صحنه‌هایی از این اتفاق بخصوص صحنه‌های زیبای بخشش توسط اولیای‌دم، گفت‌وگوهایی نیز با مسئولان شهر و دادستان پرونده، کامران سالاریان، رئیس انجمن حمایت از زندانیان و محسن بنگر، بازیکن تیم ملی فوتبال که سهم مهمی در این بخشش داشت، انجام داده است. همچنین خانواده حسین‌زاده، خانواده قاتل و شاهدان قتل نیز درباره این رویداد صحبت می‌کنند. در واقع ابتدا بحران اصلی به تصویر کشیده می‌شود و در ادامه از طریق تمهیدات مختلفی به رمزگشایی و در واقع رهایی از این بحران ختم می‌شود.

چگونگی روند پرونده از حیث قانونی و حقوقی از یک طرف و چگونگی تحول عاطفی و اخلاقی در مادر که در نهایت به رضایت دادن و بخشش مریم پای چوبه دار می‌انجامد از سوی دیگر، سهم عمده این مستند را تشکیل می‌دهد که هم در فراز و نشیب حقوقی و هم در تغییر و تحولات درونی انسان‌ها به یک روایت مشترک می‌رسد.

مستند بخشش مریم فارغ از جاذبه‌های روایی و تصویری که به سویه دراماتیکی و سینمایی آن برمی‌گردد واجد نوعی قدرت و قابلیت دافعه برانگیزی نیز هست. به این معنی که این مستند به شکل عملی روایت یک بخشش و عدم انتقامجویی را به تصویر می‌کشد و هم به ترویج و تبلیغ فرهنگ بخشش در جامعه کمک می‌کند. مستند بخشش مریم را می‌توان نمونه‌ای از جنس قصه‌های برنامه ماه عسل دانست که در همین برنامه هم نشان داد چقدر مخاطب را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

مهدی شبانی تهیه‌کننده و کارگردان این مستند با ساخت این اثر، لذت بخشش را در کنار لذت تماشای اثر به کام مخاطب می‌نشاند.

سیدرضا صائمی