جنجال سردار اسعد بختیاری

به گزارش جام‌جم، طی روزهای گذشته مرمت یکی از تابلوهای معروف کمال‌الملک با عنوان سردار اسعد که در موزه مجلس نگهداری می‌شود، سر و صدای زیادی به پا کرده است. ماجرا از آنجا شروع شد که دو عکس متعلق به پیش و پس از مرمت این تابلو در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست به دست چرخید تا این‌که حسینعلی جعفریان مدیر بخش مرمت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی درباره این تابلو که با نام «سردار اسعد بختیاری» شناخته می‌شود، گفت: این ‏تابلو چند سالی است که مرمت شده و موضوع متعلق به امروز نیست. او افزود: ما اتفاقا برای مرمت این تابلو خود اثر ‏را مرمت نکردیم بلکه لایه پارچه در بخش تکیه‌گاه و کلاف چوبی‌اش را درست کردیم و نوارگیری انجام دادیم و ‏این اتفاق هم شش یا هفت سال پیش رخ داد. ‏

به‌جای ابرو، چشم را کور کردن

با این حال مقایسه تابلو قبل و بعد از مرمت از روی عکس‌های منتشره نشان می‌دهد، رنگ کار تغییر محسوسی دارد.

همین مساله باعث شد صدای مرمت‌گران و حتی استادان بزرگ نقاشی هم به نشانه اعتراض بلند شود. آیدین آغداشلو در واکنش به این مرمت به هنرآنلاین گفت: این خبر بسیاری بدی است زیرا نه تنها این مورد بلکه من شاهد مرمت نادرست بهترین کارهای دوره فتحعلی‌شاه بوده‌ام که به نحو غیرقابل تصوری آسیب دیده بودند. متاسفانه متخصصان مرمت نقاشی رنگ و روغن قدیمی بسیار کم‌ تعداد هستند و در میان آنها نیز کسانی که تحصیلات علمی و تخصصی در این مورد داشته باشند، وجود ندارد و آنان معمولا این کار را به شکل تجربی آموخته‎اند. بعضی از این افراد به جای این‌که قسمت ریخته یا آسیب‏‌دیده نقاشی را مرمت کنند، قسمت‎های اصلی نقاشی را به شکل قسمتی که با ناشی‏گری مرمت کرده‎اند، در می‎آورند. این هنرمند درباره مرمت تابلوی «سردار اسعد بختیاری» هم گفت: در مورد این‌که چنین اتفاقی برای این اثر ارزشمند کمال‎الملک افتاده است، بسیار متاسفم. این تابلو یکی از آثار مهم کمال‎الملک است که پس از مشروطیت و به پاس خدمات مشروطه‎طلبان خلق شده است.

البته آغداشلو در خلال صحبت‌های خود از موضوع مهمی صحبت کرد؛ بهترین کاری که می‎توان کرد، این است که مرکزی برای متخصصان مرمت تاسیس شود و افراد متخصصی که تحصیلات علمی مرمت دارند در آن عضو شوند و هر مدیری که نیاز به مرمت آثاری را حس کرد، بتواند مرمت‎کار را با معرفی این مرکز دریافت کند.

دکتر جاوید رمضانی، استاد فلسفه هنر و کارشناس ویژه مرمت نیز درباره مرمت تابلوی معروف کمال‌الملک به خبرنگار ما گفت: از روی عکس‌هایی که از مرمت این تابلو برایم ارسال شد باید بگویم مرمت دچار اشکال است. البته آقای آغداشلو می‌گفت، جاهای دیگر تابلو هم دست خورده، درصورتی‌که در عکس‌هایی که من دیدم فقط قسمت بازسازی شده، خوب کار نشده است و تفاوت در آن مشهود است.

او با اشاره به اهمیت تاریخی این تابلوی کمال‌الملک که گویا در گذشته هم به آن آسیب‌هایی وارد شده، بیان کرد: همان‌طور که آقای آغداشلو هم گفتند مرمت‌گران تجربی نمی‌توانند در این حیطه عمل کنند و باید مرمت به حیطه علمی وارد شود. هم اکنون آزمایشگاه مرمت در میراث فرهنگی وجود دارد، اما جامع‌الشرایط نیست.

دکتر بیمارستان نرفته

این کارشناس ارشد مرمت ادامه داد:‌ نحوه همکاری میراث فرهنگی با دانشکده‌های مرمت باعث شده مرمت پویایی نداشته باشیم. مثلا اگر دانشکده‌های پزشکی با بیمارستان‌های وزارت بهداشت هماهنگ نباشد یا دانشکده‌های پزشکی بیمارستان نداشته باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ دکترها هیچ‌گونه تجربه‌ای نخواهند داشت. به این ترتیب کسی هم جرأت نمی‌کند جانش را دست آنها بدهد. این وضعیت مبتلا به وضعیت دانشکده‌های مرمت است. ما دکترای مرمت می‌دهیم اما کسی جرأت نمی‌کند کار دستشان دهد، چون فقط تئوری خواندند. رمضانی اظهار کرد: معمولا وقتی یک تابلوی ارزشمند قرار است مرمت شود از حیطه فرد خارج است و باید یک تیم طرح مرمتی دهد. مثل این‌که شما طرح معماری دارید، باید آن را شهرداری ببرید و آنجا هیات توافق کند، بعد که با طرح شما موافقت شد طبق طرح و تحت نظر ناظر ساخته شود. در واقع در نظام مهندسی سه رکن طراح، پیمانکار و ناظر وجود دارند. در نظام مرمت هم دقیقا این سه رکن وجود دارند با این تفاوت که حوزه اقتصاد نظام مهندسی فراتر از نظام مرمت است و مرمت اقتصاد حقیری دارد.

سجاد روشنی

فرهنگ و هنر