سلامت مردم بازیچه مواد غذایی قاچاق

ساعت‌های زمان را که به عقب برگردانیم، می‌فهمیم ماجرای فروش محصولات تائید نشده از نظر بهداشتی و شرعی تازه نیست، اما یک دمل چرکی درمان نشده است که گهگاه سر باز می‌کند. برای مثال حدود چهار سال پیش هم توجه رسانه‌ها و مردم به فروش گوشت انواع حیوانات عجیب مثل کوسه و هشت پا در برخی فروشگاه‌ها جلب شد. در آن زمان اخبار دیگری هم منتشر شد که ثابت می‌کرد در رستوران‌هایی بویژه در پایتخت، حیواناتی همچون قورباغه و خرگوش آنقوره و خرچنگ سرو می‌شد.

درباره منشأ نامطمئن کالاهای قاچاق، لازم نیست زیاد به عقب برگردیم. فقط چهار ماه پیش، یعنی مهر امسال هم کاوه زرگران دبیر کل وقت کانون انجمن‌های صنایع غذایی به مردم هشدار داد که 90 درصد محصولات خوراکی قاچاق، حلال نیست و در بسیاری از محصولات خوراکی از جمله آدامس و شکلات‌های وارداتی، از مشتقاتی مانند ژلاتین خوک استفاده می‌شود.

خوراکی‌های لوکس در صدر قاچاق غذایی

بسیاری از فروشگاه‌های محصولات غذایی، اعم از بزرگ و کوچک، معتبر و نامعتبر با پدیده قاچاق محصولات غذایی بیگانه نیستند و انواع و اقسام اجناس قاچاق در اغلب این فروشگاه‌ها سر در می‌آورد.

دکتر آراسب دباغ مقدم، نایب رئیس کمیته تخصصی بهداشت و مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم به رایج‌ترین محصولات غذایی قاچاق در فروشگاه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: اغلب محصولات غذایی قاچاق شامل مواد غذایی لوکس مثل پنیرهای فرآوری شده، آدامس‌ها، شکلات‌ها، قهوه، و چای می‌شود.

به گفته این کارشناس صنایع غذایی، در این بین، اتفاقا میزان قاچاق گوشت به داخل کشور در مقایسه با قاچاق دیگر محصولات غذایی، بسیار کم است: «حمل و نگهداری گوشت قاچاق، بسیار پرهزینه است و دردسرش کم نیست. به همین خاطر قاچاقچی ترجیح می‌دهد به جای قاچاق گوشت، محصولات دیگری را به صورت قاچاق وارد کند.»

البته دباغ مقدم، از قاچاق کالباس‌هایی با منشأ گوشت خوک سخن می‌گوید و تاکید می‌کند: حتی اگر در فروشگاهی در بالای شهر پایتخت هم این محصولات عرضه شود، این کالباس‌ها مشتریان بسیار محدودی خواهد داشت و فقط عده‌ای محدود به مصرف این کالباس‌ها علاقه نشان می‌دهند.

قاچاقچیانی که از طریق دریا، خوراکی‌های قاچاق را به داخل کشور وارد می‌کنند، خیلی‌هایشان به قول این استاد دانشگاه، روزهای توفانی دریا را برای این کار انتخاب می‌کنند؛ زیرا در این زمان‌ها، دریا بسیار خطرناک است و ماموران و ناظران کمتری در پهنه دریا حضور دارند.

یک چشمه از خطرات خوراکی‌های قاچاق

بسته‌بندی اغلب خوراکی‌های قاچاق، تا دلتان بخواهد زیباست و چشم‌ها را فریب می‌دهد، اما دکتر برلیانت بزرگمهر، دبیر انجمن تغذیه ایران، درباره خطرات این مارهای خوش خط و خال به جام‌جم می‌گوید: بسیاری از فرآورده‌های گوشتی قاچاق، بارها از وضعیت انجماد خارج می‌شود و دوباره منجمد می‌شود که همین کار سلامت این محصول را بشدت زیر سوال می‌برد.

به گفته بزرگمهر، نحوه نگهداری اغلب خوراکی‌های قاچاق، بسیار نامطلوب است: «انواع سموم، آفات، افزودنی‌های غیرمجاز و بیماری‌زا و مواد خطرناک در خوراکی‌های قاچاق وجود دارد که می‌تواند حیات مصرف‌کننده را تهدید کند.» خوراکی‌های قاچاق فله‌ای هم که به قول این کارشناس صنایع غذایی، بسیار خطرناک‌تر از محصولات بسته‌بندی است و می‌تواند موجب ابتلا به سل یا وبا در فرد مصرف‌کننده شود. تولید خوراکی‌های قاچاق در کارگاه‌های کوچک و غیراستاندارد و همچنین توزیع اجناس تاریخ مصرف گذشته، خطرات دیگر این محصولات خوراکی است که بزرگمهر به آن اشاره می‌کند.

بهترین راه کنترل، خود کنترلی است

سازمان غذا و دارو، یکی از اصلی‌ترین متولیان نظارت بر خوراکی‌های موجود در فروشگاه‌هاست. تماس‌های مکرر ما با این سازمان درباره آخرین وضعیت مبارزه با خوراکی‌های قاچاق در کشور، بی‌نتیجه ماند.

البته واقعیت این است که نظارت بر این کار، یک همکاری ملی می‌طلبد که در آن باید وزارت بهداشت، شهرداری و قوه قضاییه، به این قضیه سروسامان بدهد. انبوه تعداد متولیان این حوزه نیز خود قوز بالای قوز شده و هیچ نهاد خاصی، متولی مستقیم نظارت بر خوراکی‌های توزیع شده در کشور نیست.

اما دکتر نیاز محمدزاده، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم، معتقد است علاوه بر کنترل سازمان‌های مسئول، باید فرهنگ خودکنترلی در بین شهروندان نیز ترویج داده شود: «باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کنیم تا خود شهروندان نسبت به خطرات خوراکی‌های قاچاق آشنا باشند و این محصولات را خریداری نکنند.»

این فرهنگ رایج که خوراکی خارجی بهتر از خوراکی داخلی است، فرهنگ غلطی است که به گفته محمدزاده، نیاز به اصلاح دارد. جدی گرفتن نظارت‌ها، افزایش تعداد ناظران، توجه به علائم استاندارد، کد رهگیری و تاریخ انقضای محصولات خوراکی، راه‌حل‌های دیگری است که می‌تواند قاچاق خوراکی‌ها را در نطفه خفه کند، زیرا وقتی تقاضایی برای این محصولات مضر وجود نداشته باشد، قطعا عرضه‌ای هم وجود نخواهد داشت.

واردات مواد اولیه غذایی با منشا غیرحلال

رئیس پژوهشکده علوم و صنایع غذایی نیز با تاکید بر این که بر واردات مواد اولیه غذایی هیچ نظارتی نمی‌شود، گلایه کرد که گاهی منشأ نامشخص آنزیم‌ها و طعم‌دهنده‌ها حیوانات حرام گوشت مانند خوک است.

آن طور که رسول کدخدایی به فارس توضیح داده، حدود 2000 افزودنی غذایی با منشأ نامشخص وارد کشور می‌شود: « آنزیمی که در صنعت پنیرسازی استفاده می‌شود به‌عنوان یک میکروب باید در محیطی کشت شود که در عمده موارد محیط غیرحلال است؛ چراکه برای تولیدکنندگان مهم نیست این آنزیم در چه محیطی به‌عمل آمده و طی آن، آنها عمل جداسازی را نیز انجام نمی‌دهند.»

امین جلال‌وند

جامعه