یک تخت بیمارستانی و 1000 بیمار

چندی قبل هم وزیر بهداشت، آمار بسیار قابل تاملی از کمبود تخت ارائه کرد و به رسانه‌ها خبر داد هم‌اکنون به ازای هر هزار نفر، 1.7 تخت بیمارستانی وجود دارد. البته حسن هاشمی از برنامه ده سال آینده دولت برای رفع این چالش حیاتی هم سخن گفته و اعلام کرده تا ده سال آینده، صد هزار تخت بیمارستانی به مجموع تخت‌های فعلی اضافه می‌شود.

طبیعی است تا تحقق این برنامه ده ساله، بیماران زیادی در نوبت دریافت خدمات بستری خواهند بود؛ بیمارانی که خیلی اوقات جانشان به خالی بودن تخت‌های بیمارستانی گره خورده است.

شهرهای محروم از میانگین هم فاصله دارند

این که به ازای هر 2000 شهروند ایرانی، فقط حدود سه تخت بیمارستانی وجود دارد، آمارهای میانگین از کمبود تخت‌های بیمارستانی در کشور است، اما اگر بخواهیم خیلی ریزتر به جزئیات کمبود تخت اشاره کنیم، باید حتما این نکته را هم مدنظر داشته باشیم که در خیلی از نقاط محروم و دورافتاده کشور، همان سه تخت برای 2000 نفر هم وجود ندارد.

مثلا در شهر روانسر در استان کرمانشاه حتی یک بیمارستان با تعریف امروزی بیمارستان هم وجود ندارد؛ یعنی ساکنان این شهر محروم، به طور کلی از تخت‌های بیمارستانی بی‌بهره‌اند. در این شرایط، جالب است بدانید در کشور ژاپن، به ازای هر هزار نفر جمعیت، حدود 14 تخت بیمارستانی وجود دارد. حتی گفته می‌شود در کره شمالی هم به ازای هر هزار نفر جمعیت، 13 تخت بیمارستانی داریم. براساس آمارهای وزارت بهداشت، 80 درصد بیمارانی که به خدمات بستری نیاز دارند، در بیمارستان‌های دولتی بستری می‌شوند، در حالی که براساس آمارهای این وزارتخانه، هم‌اکنون با کمبود 80 هزار تخت بیمارستانی ـ بخصوص در بخش دولتی ـ روبه‌رو هستیم که برای تامین این تعداد تخت هم به 51 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

ضریب اشتغال تخت‌ها و تهدید سلامت مردم

اگر با میانگین‌های استاندارد جهانی جلو برویم، ضریب اشغال تخت‌ها نباید به مرز 80 درصد برسد. یعنی در بدترین شرایط هم باید حداقل 20 درصد تخت‌های یک بیمارستان خالی باشد تا بتواند پاسخگوی وضعیت‌های اضطراری باشد، اما براساس آمارهای رسمی، ضریب اشغال تخت‌ها در بسیاری از بیمارستان‌ها ـ بخصوص در بیمارستان‌های پایتخت ـ حدود 90 درصد است.

حتی در این شرایط اگر بخواهیم کمبود تخت را جبران کنیم، این بار با مشکل کمبود پرستار روبه‌رو خواهیم شد. در واقع اضافه کردن 80 هزار تخت بیمارستانی برای جبران کمبود تخت، مستلزم این است که نیروی انسانی مورد نیاز این تخت‌ها را هم تامین کنیم. با توجه به این که همین الان و با همین تعداد تخت‌های موجود هم بیماران با کمبود شدید پرستار دست و پنجه نرم می‌کنند، اضافه شدن 80 هزار تخت بیمارستانی بدون افزایش تعداد پرستاران، هیچ نفعی به حال نظام سلامت نخواهد داشت.

نحوه توزیع تخت علمی نیست

دکتر مراد هاشم‌زهی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم، مشکل کمبود تخت‌های بیمارستانی را خیلی ریشه‌ای‌تر از این حرف‌ها می‌داند و می‌گوید: مشکل بزرگی که در زمینه تخت‌های بیمارستانی داریم، نحوه توزیع نامناسب و غیرعلمی این تخت‌هاست.

به گفته هاشم زهی، هم‌اکنون شرایط توزیع تخت‌های بیمارستانی کشور به شکلی است که گاهی در یک شهر کوچک، بیمارستانی بزرگ ساخته می‌شود که تعداد تخت‌هایش خیلی بیشتر از تعداد بیماران آن شهر است، در حالی که در برخی شهرهای کشور، تخت بیمارستانی به اندازه کافی وجود ندارد.

به همین دلایل این نماینده مجلس تاکید می‌کند اگر قرار است حرکتی هم برای رفع کمبود تخت‌های بیمارستانی در کشور انجام شود، این اقدام باید با کار کارشناسی، بررسی علمی، نیازسنجی و رعایت تناسب بین جمعیت و تعداد بیماران در هر منطقه انجام شود.

باید بخش خصوصی را به میدان آورد

چندی قبل، محمد آقاجانی، معاون درمان وزیر بهداشت در گردهمایی شورای مدیران معاونت درمان وزارت بهداشت جمله جالبی بیان کرد که شنیدنش نمای روشن‌تری از وضع تخت‌های بیمارستانی ارائه می‌کند. این مقام مسئول تصریح کرد اگر بخواهیم کمبود 80 هزار تخت بیمارستانی را با بودجه‌های دولتی تامین کنیم، این کار حدود 40 سال طول می‌کشد.

دکتر علی اکبر سیدمهدی، عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور هم در گفت‌وگو با جام‌جم به همین مشکل اشاره می‌کند و می‌گوید: دولت باید برای جبران کمبود تخت‌های بیمارستانی، حتما از کمک و حمایت بخش خصوصی استفاده کند و آنها را به میدان نظام سلامت بیاورد: «این که وزارت بهداشت بخواهد انجام همه کارها را برعهده بگیرد و از ظرفیت بخش خصوصی استفاده نکند، دیر یا زود این سیاست شکست می‌خورد.»

واگذاری بخشی از مسئولیت‌های حوزه بهداشت و درمان به بخش خصوصی و استفاده از توان بالای مردمی، عمده‌ترین راهکاری است که به اعتقاد سیدمهدی می‌تواند کمبود تخت‌های بیمارستانی را مرتفع کند.

سیاست تشویقی برای جذب بخش خصوصی

به دلیل استفاده نکردن از ظرفیت‌های مردمی و حتی گاهی سنگ‌اندازی در مسیر حرکت بخش خصوصی، شرایط طوری شده که بخش خصوصی تمایل چندانی برای ورود به عرصه نظام سلامت ندارد.

دکتر سیدمهدی معتقد است اگر می‌خواهیم با بخش خصوصی آشتی کنیم و برای بخش خصوصی جایگاه والاتری قائل شویم، باید با حمایت از بخش خصوصی، آنها را ترغیب کنیم به میدان بیایند و مشکل کمبود تخت‌های بیمارستانی را حل کنند.

این کار به باور این کارشناس نظام سلامت می‌تواند با اعطای مشوق‌هایی مثل کاهش مالیات اعمال شود. مثلا می‌توانیم برای نهادهای خصوصی که برای کمبود تخت‌های بیمارستانی پا پیش می‌گذارند، معافیت‌های مالیاتی مختلفی قائل شویم.

وزارت بهداشت به نقش تولیت بازگردد

براساس سیاست‌های ابلاغی سلامت، وزارت بهداشت باید فقط نقش متولی و ناظر سلامت باشد، نه این که خودش در جایگاه بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده خدمات پزشکی قرار بگیرد و در عین حال، عمده منابع مالی نظام سلامت را هم در اختیار داشته باشد. کاهش نقش تولیت وزارت بهداشت و واگذاری امور اجرایی به بخش خصوصی، کاملا در راستای اصل 44 قانون اساسی هم تعبیر می‌شود. همه اینها را گفتیم تا بگوییم لازمه این که وزارت بهداشت بتواند بخش خصوصی را به میدان بیاورد و از کمک آنها برای حل مشکل تخت‌های بیمارستانی بهره ببرد، بازگشت وزارت بهداشت به نقش تولیت و کاهش تصدیگری است. در این مسیر، یکی از مهم‌ترین راهکارهای رفع چالش کمبود تخت‌های بیمارستانی این است که وزارت بهداشت در راستای هیات امنایی شدن بیمارستان‌ها گام بردارد و مدیریت بیمارستان‌ها را به خود مردم واگذار کند. کاهش تصدیگری دولت در مدیریت بیمارستان‌ها، سیاست پذیرفته شده جهانی است که در نظام‌های توسعه‌یافته درمان رعایت می‌شود. این سیاست هوشمندانه موجب خواهد شد بخش خصوصی برای افزایش بهره‌وری و افزایش سود خودش هم که شده، خیلی سریع‌تر و کاراتر از دولت، کمبود تخت‌های بیمارستانی را مرتفع کند. در این بین، وزارت بهداشت هم می‌تواند فعالیت آنها را نظارت کند و سیاستگذاری‌های کلان برای جبران کمبود تخت را بر عهده بگیرد.

50 هزار تخت فرسوده داریم

علاوه بر چالش کمبود تخت‌های بیمارستانی، مشکل حاد دیگر این است که از 80 هزار تخت بیمارستانی فعال در کشور، حدود 50 هزار تخت بیمارستانی ما فرسوده است و هر چه سریع‌تر باید جایگزین شود؛ یعنی نه‌تنها با کمبود 80 هزار تخت بیمارستانی مواجهیم، بلکه تخت‌های موجود هم چنگی به دل نمی‌زند و باید هر چه زودتر تعویض شود پیشتر هم وزیر بهداشت خبر داده بود 62 درصد تخت‌های بیمارستانی در کشور ما فرسوده است.

کمبودهای اورژانسی برای تخت‌های خاص

کمبود تخت بیمارستانی در هر بخش بیمارستان که اتفاق بیفتد، قطعا تبعات ناگواری به دنبال خواهد داشت و سلامت جامعه را مختل می‌کند، اما بعضی کمبودها به قدری آسیب زننده است که براحتی می‌تواند حتی موجب مرگ بیمار شود.

امین جلالوند

جامعه