کار برای سلامت یا سلامت برای کار؟

حوادث و عوامل زیان‌آور در محیط کار از جمله مهم‌ترین آسیب‌های شغلی محسوب می‌شوند و کم نیستند افرادی که هر روز با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. شاید بد نباشد امروز به بهانه روز جهانی بهداشت حرفه‌ای بیشتر به این موضوع بپردازیم.

بدون شک، بسیاری از شاغلان، یک سوم تا نیمی از زمان شبانه‌روز را در محیط کارشان می‌گذرانند بنابراین توجه به سلامت شغلی روی همه جوانب زندگی تاثیرگذار است و رعایت اصول ایمنی و بهداشت هم از همین رو اهمیت دارد. البته وظیفه هر کارفرمایی است که محیط کار ایمن و سالمی را برای کارکنانش فراهم کند، اما گاهی اوقات یا این اتفاق نمی‌افتد و سهل‌انگاری کارفرما سلامت افراد را به خطر می‌اندازد یا کارکنان با رعایت نکردن اصول ایمنی دچار حادثه می‌شوند. دکتر اسدالله حبیبی، متخصص طب‌کار در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: حوادث و بیماری‌های شغلی از جمله خطرات شغلی مهم به حساب می‌آیند. البته گاهی اوقات مشکلات و آسیب‌های شغلی در مدت‌زمان کوتاهی بروز می‌کنند، اما بعضی مواقع مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا فرد دچار بیماری ناشی از شغل شود. به عنوان مثال سقوط از ارتفاع یک آسیب شغلی آنی است در حالی که کارگران کارخانجات چیت‌سازی یا معدنچیان به دلیل تماس با ماده سرطان‌زای آزبست در معرض بیماری آزبستوزیس یا سرطان قرار می‌گیرند که ممکن است سال‌ها بعد بروز کنند.

باید گام به گام حرکت کنیم

به گفته دکتر حبیبی هرچند برطرف کردن تمام خطرات و عوامل زیان‌آور در سلامت محیط کار بسیار موثر است، اما این کار نیاز به هزینه زیاد و صرف مدت‌زمان طولانی خواهد داشت و به طور صد درصدی هم میسر نیست. پس بهترین کار اولویت‌بندی آنهاست. برخی از عوامل زیان‌آور در محیط کار مثلا صدا، نور، آلودگی هوای محیط کار، سرما و گرما، تشعشعات و پرتوهای خطرناک قابلیت اندازه‌گیری دارند و با استانداردهای موجود قابل مقایسه هستند. به همین دلیل مشکلاتی از این قبیل را براحتی می‌توان حل کرد.

شایع‌ترین حوادث و آسیب‌های شغلی

دکتر حبیبی سقوط، برخورد با اشیا، مواجهه با دماهای خیلی بالا یا پایین، تماس با تشعشع‌های خطرناک، برق‌گرفتگی، گازگرفتگی، مسمومیت‌های حاد، خفگی، سوختگی و... را از جمله شایع‌ترین حوادث شغلی عنوان می‌کند و می‌گوید: گاهی اوقات این عوامل به فرد شاغل صدمه وارد می‌کنند، اما مانعی برای ادامه کار محسوب نمی‌شوند و پس از مدتی فرد به کارش برمی‌گردد، اما گاهی اوقات حوادث شغلی به از کارافتادگی، قطع عضو و متاسفانه حتی مرگ منجر می‌شود. این متخصص طب کار از صدمات فیزیکی به دلیل بروز یک حادثه شغلی یا مواجهه با عوامل استرس‌زای محیط کار به عنوان بارزترین آسیب‌های شغلی یاد می‌کند و می‌افزاید: فراگیری اصول ایمنی در محیط کار، مهارت‌آموزی و استفاده از وسایل حفاظت فردی شامل انواع ماسک، عینک‌های محافظ، کفش‌های ایمنی، کلاه ایمنی، گوشی‌ها، دستکش و... احتمال بروز بسیاری از حوادث شغلی را بشدت کاهش می‌دهد.

حلقه گمشده‌ای به نام امنیت شغلی

به گفته دکتر حبیبی این روزها بحث امنیت شغلی تقریبا برای همه مشاغل مطرح است و درصد بسیار کمی از افراد از این حق مسلم شغلی برخوردارند در حالی که بیشتر از 60 درصد شاغلان حتی اگر شغل ثابتی هم داشته باشند این احتمال وجود دارد که با کوچک‌ترین تغییر مثلا سلیقه‌ای عمل کردن مدیر یک مجموعه، کمبود بودجه، مشکلات مالی و... شغل‌شان را از دست بدهند و تا مدت‌ها بیکار باشند. در این بین اگر فرد تحت پوشش بیمه قرار گرفته باشد و بتواند مدارکی را دال بر اخراج به وزارت‌کار ارائه کند از حقوق بیکاری برخوردار می‌شود که بدون شک هزینه‌های زندگی یک خانواده حتی سه نفره را هم هرگز تامین نمی‌کند. البته این همه ماجرا نیست چون افرادی که جزو نیروهای استخدامی و ثابت نیستند (مثلا راننده‌های آژانس، پیک‌های موتوری، بسیاری از کارمندان شرکت‌های خصوصی، خبرنگاران و...) همیشه این احتمال وجود دارد که ثبات شغلی‌شان را از دست بدهند و از آنجا که شامل بیمه اجباری هم نمی‌شوند بعد از اخراج با مشکلات مالی و روانی به مراتب بیشتری باید دست و پنجه نرم کنند؛ موضوعی که نه تنها سلامتشان را به خطر می‌اندازد بلکه روی روابط خانوادگی و اجتماعی‌شان هم تاثیر منفی می‌گذارد.

وقتی استرس بلای جان می‌شود

به گفته دکتر حبیبی هر چند این روزها آسیب‌های اسکلتی ـ عضلانی مثلا گردن‌دردها و کمردردهای حاد، آسیب‌های ستون فقرات، آرتروز، واریس و... به دلیل ایستادن‌ها و نشستن‌های نامناسب و غیراصولی در محل کار بشدت شایع است و سلامت افراد را تهدید می‌کنند اما استرس‌های کاری یکی از مهم‌ترین عواملی است که آسیب‌های روانی زیادی به وجود می‌آورد و به صورت اضطراب و تنش بروز می‌کند و بیشتر مواقع هم به مداخلات درمانی نیاز دارد. البته اضافه کاری‌های فرسایشی و طولانی‌مدت برای همخوان کردن دخل و خرج زندگی، ترس از دست دادن کار، مشکلات محیط کار و اجبار به تحمل شرایط موجود به دلیل نبود فرصت‌های شغلی مناسب این استرس‌ها را بشدت افزایش می‌دهند و زمینه‌ساز بروز بیماری‌های روان‌تنی می‌شوند؛ بیماری‌هایی مثل سردرد، معده درد و... که همگی منشأ روانی دارند و زندگی عادی فرد را مختل می‌کنند.

لزوم یک روز جهانی

شاید روز جهانی بهداشت حرفه‌ای بهترین فرصت برای کارفرمایان باشد تا شرایط معقولی را برای کارکنانشان فراهم کنند و کارگران و کارمندان نیز با آموزش اصول ایمنی کار احتمال بروز آسیب‌های شغلی را کاهش دهند. البته نقش مسئولان را هم نمی‌توانیم نادیده بگیریم چون بالا بودن نرخ بیکاری در کشور، افزایش بی‌رویه مشاغل کاذب، نواقص موجود در قوانین شغلی، مشکلات بیمه‌ای و... از جمله عواملی محسوب می‌شوند که با سلامت شغلی افراد در تضاد هستند.

پریسا اصولی ‌/‌ جام‌جم