مصر در مسیر توفان آل سعود

دست‌اندرکاران این جنگ تبلیغاتی از قدرت ضربات و دقت و غافلگیرکننده بودن آنها سخن می‌گفتند و بوق‌های تبلیغاتی آنها هم مدعی انهدام سیستم‌های ضدهوایی، تجهیزات، پایگاه‌ها و مراکز حوثی‌ها بودند. حجم نیروهای شرکت‌کننده ده کشور منطقه‌ای و تمرکز آنها روی حملات هوایی از همان لحظه نخست این تصور را ایجاد کرد که این مساله برای طرف‌های متجاوز ساده خواهد بود و آنها بزودی از عهده انجام این ماموریت بر خواهند آمد.

اما عملیات نظامی که هم‌اکنون تقریبا دومین هفته خود را پشت‌سر گذاشته است، نشان می‌دهد تا حد زیادی درباره آن بزرگنمایی شده است و حوثی‌ها همچنان قدرت به دست گرفتن ابتکار عمل را دارند و عملا پیشروی‌های سریعی هم به سمت عدن داشته‌اند و در حال مدیریت جنگ در وسط این شهر و نیز در بندر و فرودگاه آن هستند. این مساله نشان می‌دهد تاثیر حملات هوایی آن‌قدر هم که ماشین‌های تبلیغاتی متجاوزان جلوه می‌دادند زیاد نبود و تداوم حملات صرفا از راه هوایی نمی‌تواند تحولات چندانی در عرصه میدانی ایجاد کند. این وضعیت به نوبه خود سوالاتی درباره ماهیت مرحله دوم حمله مطرح می‌کند. آیا متجاوزان سعی در حمله زمینی دارند یا در سایه موازنه قدرت نابرابر به پای میز مذاکرات خواهند آمد؟

اتخاذ تصمیم حمله زمینی به سادگی تصمیم برای حمله هوایی نیست؛ چرا که خسارت‌های حمله زمینی و نتایج احتمالی آن می‌تواند به مراتب سنگین‌تر از آن چیزی باشد که گروه‌های شرکت‌کننده در عملیات نظامی احتمال آن را می‌دهند. علاوه بر این، غیر از مصر و پاکستان تعداد کمی از کشورهای شرکت‌کننده در حملات هوایی قدرت لازم برای ورود به عرصه جنگ زمینی را دارند. پاکستان هم اعلام کرد در حملات زمینی شرکت نخواهد کرد.

البته طرف‌های متجاوز نمی‌توانند در وسط راه از تصمیم خود منصرف شوند؛ چراکه چنین تصمیمی شکستی برای آنها و به منزله پیروزی طرف مقابل قلمداد خواهد شد و این می‌تواند به تحولی تلخ در موازنه قدرت منجر شود.

از آنجا که با وجود نقش محدود و حتی نمادین مصر از آغاز عملیات نظامی علیه یمن، نام این کشور بیش از طرف‌های دیگر در مرحله حمله زمینی مطرح می‌شود، سوالات زیادی درباره دشواری تصمیم قاهره برای مداخله یا عدم مداخله زمینی در یمن و نتایج احتمالی این حمله در داخل و منطقه مطرح شده است.

در سطح رسمی باید گفت تاکنون هیچ کدام از مسئولان مصری و حتی عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور این کشور احتمال مشارکت مصر در عملیات زمینی علیه یمن را بعید ندانسته‌اند، بلکه بر عکس، همان طور که سامح شکری، وزیر خارجه مصر در حاشیه اجلاس اخیر سران عرب اعلام کرد مراجع رسمی این کشور اظهارات صریحی در زمینه حمایت از کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در حمله به یمن و مشارکت در حمله زمینی در صورت لزوم بیان کرده‌اند.

از این رو به نظر می‌رسد مصر پس از آغاز عملیات توفان قاطعیت در تنگنای سختی گرفتار آمده است. این کشور زمانی قوی‌ترین همپیمان کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس به شمار می‌رفت و از ارتش قدرتمندی برخوردار بود که کشورهای ثروتمند از آن بی‌بهره بودند. این مساله بزرگ‌ترین نقطه قوت مصر برای ائتلاف با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به شمار می‌رفت و سیسی نیز بارها به آن اشاره کرده و گفته بود لحظه‌ای در پذیرش خواسته‌های برادران (عرب حاشیه خلیج فارس) درنگ نخواهد کرد.

کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در کنفرانس اقتصادی شرم الشیخ وعده کمک بیش از 12 میلیارد دلاری به قاهره را دادند و قرار شد شش میلیارد از آن در قالب قرض و کمک‌های مالی ارائه شود، اما هنوز چیزی از این کمک‌ها به دست مصر نرسیده است. با این حال وعده این کمک‌ها مصر را در شرایط دشواری قرار داده و باید در صورت لزوم به درخواست‌های این کشورها پاسخ مثبت بدهد. اگر مصر از این درخواست‌ها سر باز زند طرف‌های عربی نیز در عمل به وعده‌های مالی خود وفا نخواهند کرد و در نتیجه ارزش پوند مصر در برابر دلار کاهش می‌یابد و مشکلات جدیدی را برای اقتصاد مصر که با افزایش کسری بودجه دست و پنجه نرم می‌کند، ایجاد خواهد کرد.

لذا قاهره نیز مانند دیگر طرف‌های ائتلاف حمله به یمن، گزینه‌های محدودی پیش روی خود دارد و به همان میزان که در صورت عدم مشارکت در حمله زمینی باعث شکست ائتلاف خواهد شد، مشارکت آن نیز هزینه‌های سنگین و نتایج ناگواری را برای این کشور به دنبال خواهد داشت.

سرلشکر نبیل فواد، استاد علوم راهبردی دانشکده نظامی ناصر در گفت‌وگو با روزنامه سفیر خاطرنشان کرده است: با توجه به طبیعت ناهموار یمن، حمله زمینی خطرات زیادی به همراه خواهد داشت. نیروهای هوایی نیز اهداف مشخصی دارند که ضربه زدن به حوثی‌ها و نابودی آنها جز آنها نیست. هدف حملات هوایی تنها محدود به وارد کردن خسارت و ممانعت از پیشروی (حوثی‌ها) و در نهایت مجبور کردن آنها به مذاکره است. از سوی دیگر، جنگ‌های زمینی سازگاری چندانی با ماهیت ارتش‌های نظامی ندارد و بیشتر تبدیل به جنگ‌های چریکی خواهد شد و حتی خود آمریکا نیز قبلا در چنین جنگ‌هایی در ویتنام، عراق و افغانستان شکست خورده است.

فواد تاکید می‌کند: در مساله حمله زمینی نباید عجله کرد و سیسی نیز در سخنرانی‌اش به حل مساله یمن از راه‌های سیاسی اشاره کرده است. چنین گزینه‌هایی باید بخوبی مورد بررسی قرار گیرند؛ بویژه برای مصر که در مرزهای شرقی و غربی و داخل اراضی خود با خطراتی مواجه است و به فتح جبهه جدید نیاز ندارد.

این استاد دانشکده نظامی ناصر همچنین به نقش آمریکا اشاره می‌کند و می‌گوید: عربستان سعودی پس از تماس با آمریکا که خدمات اطلاعاتی و لجستیک بسیار مهمی به این کشور ارائه می‌دهد، اقدام به حمله هوایی به یمن کرد، اما ترس قاهره این است که آمریکا ارتش مصر را که تنها ارتش قدرتمند و منظم در مرزهای فلسطین اشغالی (اسرائیل) است به باتلاق یمن بکشاند و سیسی کاملا به این مساله توجه دارد.

در کنار تمام این سختی‌هایی که بر سر راه اتخاذ تصمیم مشارکت مصر در حمله زمینی به یمن قرار دارد، باید اضافه کرد که مصر هنوز تجربه مداخله نظامی در دهه 60 قرن گذشته را از یاد نبرده است و هنوز با تبعات و پیامدهای آن دست و پنجه نرم می‌کند، اما همه با این مساله موافق نیستند.

سرلشکر محمد عبد المنعم، طلبه کارشناس مسائل نظامی در گفت‌وگو با روزنامه سفیر تاکید می‌کند: نمی‌توان براساس تجربه قبلی مصر اظهارنظر کرد؛ چراکه ساختار ائتلاف‌های منطقه‌ای تغییر کرده و تسلیحات نظامی هم پیشرفته‌تر شده است.

وی می‌افزاید: گزینه حمله زمینی عملا سخت است و باید بخوبی مورد بررسی قرار گیرد، اما شاید ضروری باشد. این مساله باید در چارچوب آشکار و با اهداف مشخص صورت گیرد. طلبه تصریح کرد: مصر در دهه 60 با شش هزار نظامی به یمن حمله کرد و حتی شمار نظامیان این کشور به 60 هزار نفر رسید. باید حجم عملیات زمینی از همان آغاز مشخص شود.

وی تاکید می‌کند: مصر عملا از شرکای عملیات توفان قاطعیت است و نیروهای هوایی و دریایی آن در این حمله مشارکت دارند و در صورتی که نیاز باشد تا حد ممکن در حمله زمینی هم مشارکت خواهد کرد. از سوی دیگر، امنیت کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و امنیت مرزهای آنها برای مصر مهم است. عربستان عملا قصد حمله زمینی به عدن را دارد و نمی‌توان گزینه حمله زمینی را نادیده گرفت.

با این همه باید گفت شاید اتخاذ تصمیم مشارکت در حمله زمینی به یمن برای مصر نه‌تنها به خاطر تجربه قبلی آن، بلکه به خاطر اوضاع داخلی، ماهیت حمله زمینی و میزان حمایت شخصیت‌های مصری از این مساله سخت باشد؛ بویژه که بسیاری از حامیان سیسی نیز نسبت به این مساله هشدار داده‌اند. اما نیاز قاهره به کمک‌های مالی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس باعث می‌شود مخالفت مصر با پیشنهاد مشارکت در حمله زمینی به یمن انتخابی دشوار برای این کشور باشد.

السفیر / ترجمه: یوسف رضازاده