سایه سیمرغ بر سربرنامه‌های سینمایی

در این میان برنده نهایی، مخاطبان علاقه‌مند به سینما هستند که همه‌روزه در جریان وقایع جشنواره و فیلم‌های به نمایش درآمده قرار می‌گیرند بی‌آن‌که هزینه‌ای برای آن بپردازند.

از ابتدای دهه 70 این تعامل دوجانبه صورت جدی‌تری به خود گرفته و شبکه‌های تلویزیونی در کنار پخش مستقیم و گاه ضبط شده اختتامیه جشنواره به تولید برنامه‌های اختصاصی در این ده روز مبادرت ورزیدند که با استقبال فوق‌العاده مخاطبان نیز روبه‌رو شد. همین استقبال، دست‌اندرکاران برنامه‌های یاد شده را در ادامه راه مصمم‌تر کرده و هرساله به تعداد آنها افزوده شد.

در سال‌های اخیر و با رشد شبکه‌های تلویزیونی، به تعداد برنامه‌های مختص جشنواره فیلم فجر هم افزوده شده که به شکل زنده و ضبط شده به پوشش اخبار جشنواره می‌پرداختند. در این میان پیشرفت‌های فنی هم به کمک این دسته از برنامه‌ها آمده و دست آنان را برای ارائه کاری بهتر و جذاب‌تر باز گذاشته است. برای مثال می‌توان به در دسترس بودن تیزرها و بخش‌های کوتاهی از فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه جشنواره پیش از شروع رسمی آن اشاره کرد که بسیار به کار برنامه‌های فوق آمده و به جذابیت هرچه بیشتر آن کمک شایانی کرده است.

در کنار آن باید به حضور بخش مهمی از دست‌اندرکاران و اهالی رسانه در کاخ جشنواره (سالن همایش‌های برج میلاد) اشاره کرد که کار را برای تهیه‌کنندگان این برنامه‌ها به لحاظ تجمع افراد مورد‌نظر راحت‌تر از گذشته کرده و رنگ و بوی تازه‌ای به آنها بخشیده است. گفت‌وگو با دست‌اندرکاران و اهالی رسانه در کنار پخش تکه‌هایی از مراسم رونمایی هر فیلم و نیز جلسات پرسش و پاسخ، بخش مهمی از برنامه‌های فوق را تشکیل می‌دهد که همگی آنها در کاخ جشنواره برگزار می‌شود.

در حقیقت این بخش‌ها چه برای مخاطبی که فرصت حضور در سالن‌های دیگر برای تماشای فیلم‌ها را ندارد و چه برای آنها که فیلم‌ها را می‌بینند، جذاب بوده و اطلاعاتشان را راجع به کل جشنواره فجر افزایش می‌دهد، اما آن چیزی که این دسته از برنامه‌ها را از یکدیگر متمایز کرده و برتری می‌بخشد، نوع نگاه تهیه‌کنندگان به جشنواره و سلیقه مخاطبان خود است. به همین خاطر هم گاه بخش‌های خبری در یک برنامه بر نقد و بررسی فائق آمده و در دیگری عکس آن اتفاق افتاده است.

در این میان شتاب‌های ناشی از تولید روزانه، ناخودآگاه به کیفیت برنامه‌های ذکر شده لطمه‌هایی را وارد کرده که با توجه به تاریخ مصرف‌دار بودنشان نگران‌کننده هم به نظر نمی‌رسد. در میان برنامه‌های تلویزیونی مرتبط با جشنواره فیلم فجر به چند نام برمی‌خوریم که جدی‌تر از بقیه به پوشش اخبار جشنواره سی و سوم فیلم فجر پرداخته‌اند.

برنامه‌های سیمرغ (شبکه اول)، سودای سیمرغ (شبکه چهار)، هفت (شبکه سوم)، سینما اکران (شبکه تهران)، سینمایش (شبکه نمایش) و برنامه سینما آی‌فیلم (شبکه آی‌فیلم) تمامی برنامه‌های مخصوص جشنواره امسال هستند که از میان آنها به هفت، سینما اکران و سینما آی‌فیلم می‌پردازیم که نگاه کامل‌تری به جشنواره و حواشی آن داشته‌اند.

سینما اکران

شبکه تهران نیز پس از هفت، برنامه‌ای هفتگی تحت عنوان سینما اکران را روی آنتن برده که اخبار و رویدادهای سینمای ایران را به تصویر می‌کشد. سینما اکران هم در ایام جشنواره به تولید برنامه‌های روزانه‌ای در این رابطه دست زده و آیتم‌های مختلفی را تدارک دیده است. ضبط در استودیویی کوچک در برج میلاد در فضای شلوغ و پویای آن را می‌توان نقطه قوت این برنامه به حساب آورد که مخاطب را بخوبی در فضای جشنواره قرار می‌دهد.

مصاحبه با عوامل فیلم‌ها، یکی از بخش‌های مهم سینما اکران است که بیشتر فرم معرفی فیلم را داشته و پرسش‌های فنی اندکی از طرف علیرضا غفاری در مقام مجری پرسیده می‌شود. در حقیقت وجه گزارشی در سینما اکران بر دیگر جنبه‌ها غالب بوده که با توجه به ساختار کلی آن در این ایام، طبیعی هم به نظر می‌رسد. غفاری که اجرای گرم و مسلطی هم دارد، با توجه به این‌که مدت زیادی از فضای سینما دور بوده، ضعف‌هایی از این بابت داشته که در گفت‌وگوها کاملا نمایان است. فرشید نوابی به عنوان تهیه‌کننده سینما اکران تلاش زیادی برای پوشش همه‌جانبه اخبار جشنواره فیلم فجر برای مخاطبان شبکه تهران به خرج داده که تا حدود زیادی هم در این امر موفق بوده، اما جای خالی نقد کاملا در آن به چشم می‌خورد.

سینما آی‌فیلم

شبکه تلویزیونی آی‌فیلم که مخاطبان فراتر از مرزها را مدنظر دارد، در ایام جشنواره مبادرت به تولید برنامه‌های روزانه‌ای با سر و شکلی متفاوت از بقیه کرد که حاصلش هم دلچسب از کار درآمد. استفاده از سه مجری (فارسی‌زبان، عرب‌زبان و انگلیسی‌زبان) ایده‌ای جذاب برای این برنامه بوده که هریک به زبان خود به اجرای برنامه می‌پردازند و شور و گرمای خاصی را به گزارش‌هایشان بخشیده‌اند. بخش‌های دیگر برنامه شامل گفت‌وگو با سینماگران، اهالی رسانه و پخش تکه‌هایی از فیلم‌ها بوده که مشابه با دیگر برنامه‌های ذکر شده بوده است. در این میان شکل استقرار دوربین‌ها در این برنامه تفاوت زیادی با الباقی نمونه‌های مشابه داشته و جلوه بصری خوبی بدان بخشیده که گاه بازیگوشانه هم جلوه می‌کند.

هفت

مهم‌ترین برنامه سینمایی تلویزیون در سال‌های اخیر که بخوبی در میان اهالی سینما و دوستداران آن جا باز کرده و با همه فراز و نشیب‌هایش در خدمت سینمای ایران می‌باشد؛ سینمایی که برای جذب حداکثری مخاطب نیاز به اهرم‌های مختلفی دارد که یکی از آنها برنامه‌هایی از جنس هفت می‌باشد. هفت در تمامی سال‌هایی که پشت سر گذاشته، برنامه‌های مخصوصی را برای ایام جشنواره فجر تدارک دیده که بسیار هم مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است. فریدون جیرانی در دوره نخست هفت، بیشتر روی حاشیه‌ها مانور داده و به نقد فیلم‌های به نمایش درآمده در هر روز جشنواره اهمیت زیادی می‌داد. حضور مسعود فراستی و نقدهای تند و تیزش در آن ایام سر و صداهای زیادی به وجود آورد که نمونه آن را در نقد فیلم جرم ساخته مسعود کیمیایی شاهد بودیم.

در دوره بعد به تهیه‌کنندگی و سردبیری محمود گبرلو، برنامه‌های مختص به جشنواره فیلم فجر به یک نوع گپ و گفت با عوامل فیلم‌های به نمایش درآمده در برج میلاد تبدیل شده که گاه تا سه صبح هم ادامه پیدا می‌کند. در حقیقت هفت به شعار هفت برای سینمای ایران جامه عمل پوشانده و نقش حمایتی خود را بیش از پیش در این ایام تقویت کرده است؛ امری که فی‌نفسه ارزشمند بوده، اما به لحاظ اجرایی کم و کاستی‌هایی دارد.

اول این‌که هر پنج فیلم به نمایش درآمده و عوامل اصلی آن حضور پیدا کرده و به همین دلیل هم برنامه با افت ریتم چشمگیری مواجه می‌شود. در وهله بعد باید به فرم گفت‌وگوها اشاره کرد که شکل ثابت و یکنواختی داشته و گاه به مجلسی برای تعریف و تمجید عوامل از یکدیگر تبدیل می‌شود که برای مخاطب علاقه‌مند به سینما چندان جذابیتی ندارد. پرسش‌های مطرح شده توسط گبرلو هم گاه عمق لازم را نداشته و بیش از حد کلی به نظر می‌رسد.

با این حال حضور آهنگساز، صدابردار و فیلمبردار در برنامه که از ارکان مهم و کلیدی یک فیلم به حساب می‌آیند، نقطه قوت این بخش از هفت است که گاه به بحث‌های بسیار خوبی هم منجر می‌شود. در بخش خبر خبرنگاران هفت بسیار خوب عمل کرده و پوشش مناسبی به اخبار روزانه جشنواره از رونمایی فیلم‌ها تا جلسات پرسش و پاسخ داده‌اند، اما بخش نقد که یکی از مهم‌ترین بخش‌های هفت به حساب آمده و مخاطبان پروپاقرصی هم دارد، در جشنواره امسال کیفیت لازم را نداشته و انتقال آن به انتهای برنامه نیز مزید بر آن شده است. درواقع مخاطبی که نیمه شب پای این برنامه نشسته، مخاطب جدی‌تر سینماست که می‌خواهد از خلال نقدهای منتقدان به شناخت بهتری نسبت به فیلم‌ها برسد؛ اتفاقی که امسال بندرت رخ داده و بسیاری از مخاطبان عطای تماشای نقدهای پس از دوی نیمه شب را به لقای آن بخشیده‌اند!

از طرف دیگر امسال این بخش کمتر منتقد سرشناسی را به خود دیده که همین امر نیز لطمه بیشتری به بخش فوق وارد کرده است. با همه اینها، هفت مهم‌ترین برنامه روزانه جشنواره فجر امسال است که به کمک سینمای ایران آمده و مخاطبان زیادی هم دارد.

محمد جلیلوند / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)