360 درجه الگو

متاسفانه خاصیت بیشتر آدم‌ها این است که در زندگی فقط به پیروزی خود می‌اندیشند و کمتر افراد بزرگ و با عزت نفسی پیدا می‌شوند که برد خود را در شکست دیگری نبینند. انگار حیات جدالی ابدی است که قرابتی با دوستی ندارد و پیشبرد اهداف ما جز با به زمین مالیدن شانه دیگران میسر نمی‌شود.

از سوی دیگر خیلی‌هایمان طاقت، ظرفیت و تحمل باخت و شکست را هم نداریم و مدام دنبال بهانه و توجیه‌تراشی برای لغزش‌ها و افتادن‌هایمان هستیم. مسئولیت‌پذیری یکی از حلقه‌های گمشده زندگی ماست و دوست نداریم دلایل عدم موفقیت و باخت‌هایمان را قبول کنیم.

این زیر بار نرفتن با گرفتن انگشت اتهام به افراد برنده یا دیگرانی که دچار فرود ما نیستند، شدت و شکل ناخوشایندتری هم به خود می‌گیرد. برای همین سخت است پس از رقابتی منصفانه و عادلانه به رقیب پیروزمان تبریک (حالا از ته دل پیشکش) بگوییم و برایش آرزوی موفقیت کنیم. دور از جان تا دلتان بخواهد استاد فرافکنی و بدگویی به دیگرانیم و برای توضیح موفق نشدن در یک میدان رقابتی به هر دستاویز غیرقابل توجیهی هم متمسک می‌شویم.

در فوتبال ما بوفور صحنه‌هایی می‌بینیم که جوانمردی و رفتار شایسته در قبال شکست جایگاهی در آن ندارد و فقط در موارد استثنایی شاهد این هستیم که مربی تیم بازنده صمیمانه و بدون نیش و کنایه به مربی تیم برنده تبریک بگوید و اعضای تیم شکست خورده زیر بار اشتباهات خود بروند. در بیشتر مواقع با به کارگیری عبارات و جمله‌هایی چون ما به اشتباهات خودمان باختیم، سعی می‌کنند پیروزی حریف را کمرنگ کنند.

از آنجا که خوشبختانه همگی همدل و هم نظریم و همه چیزمان باید به همه چیزمان بیاید، سینمای ما هم در زمینه چشم و هم‌چشمی و رعایت اصول ناجوانمردی و عدم وجود وجدان و مسئولیت‌پذیر نبودن دست کمی از فوتبال ندارد و گاهی شاهد اظهارنظرهای تند و واکنش‌های عجیب و غریب نسبت به برخی موفقیت‌ها هستیم.

فلان کارگردان با جملاتی غیرمنصفانه موفقیت همکارش در جشنواره‌ای داخلی و خارجی را کوچک می‌شمارد و همان بازیگر هم دوست ندارد بازیگر دیگری را در موقعیت بالاتر و بهتری از خود ببیند.

این مساله بویژه در جشنواره‌ای چون فیلم فجر به عنوان معتبرترین رویداد رقابتی سینمای ایران که یک ماه دیگر آغاز می‌شود هم به میزان لازم و کافی مشاهده می‌شود! اگر نگاهی به تاریخ برگزاری جشنواره بیندازیم، خواهیم دید که همیشه عده‌ای معترض وجود دارند. چه در مرحله انتخاب آثار که فیلمسازان و تهیه‌کنندگانی که فیلمشان از سوی هیات داوران برای حضور در جشنواره پذیرفته نشده و چه در مرحله داوری که داوران اثر یا سینماگری را مستحق جایزه و دریافت سیمرغ بلورین ندانسته‌اند.

البته این مساله برد و باخت و بحث رقابتی در همه جشنواره‌های سینمایی دنیا و اصولا همه جشنواره‌های مسابقه‌ای در عرصه‌های مختلف وجود دارد، اما آنچه که اهمیت دارد نوع مواجهه و برخورد افراد مسابقه در آن است. چیزی که متاسفانه در اینجا صورت چندان خوشی ندارد و کم پیش می‌آید که سالی را بدون حاشیه و جنجال بگذرانیم.

البته دلخوری و احساس شکست و تلاش‌ها و زحمات به بار ننشسته یک گروه حس خوشایندی نیست و تاب آوردن و هضم آن هم کمی زمان می‌برد، اما باید پذیرفت که جشنواره رقابتی به هر حال محدودیت‌ها و معذوریت‌هایی دارد و امکان پذیرش همه آثار ارسالی به دبیرخانه وجود ندارد؛ مساله‌ای که طبق جمله‌ای کلیشه‌ای از ارزش‌ فیلم‌های پذیرش نشده کم نمی‌کند. اما آنچه که بهانه نوشتن این مطلب شد، حرکتی پسندیده و قابل اشاره از سوی سام قریبیان، کارگردان فیلم «360 درجه» است که پس از مطلع شدن از رد شدن فیلمش در جشنواره فیلم فجر امسال واکنش معقولانه و موقرانه‌ای از خود نشان داد و برای تمامی کارگردانان حاضر در بخش مسابقه‌ که خود در آن پذیرفته نشد، آرزوی موفقیت کرد.

او بدون این‌که اظهارنظری جنجالی کند و فیلم و فضای جشنواره را وارد حاشیه کند، اجازه داد همه چیز بدرستی پیش برود. او خوب می‌داند که فیلم خوب نیازی به تائید هیچ داور و جشنواره‌ای ندارد و راه خود را در اکران مردمی و بازخورد تماشاگر پیدا می‌کند.

تمکین این بازیگر و فیلمساز جوان به رای و نظر هیات انتخاب جشنواره و نوع برخورد محترمانه او با این مساله می‌تواند برای بسیاری از سینماگران حتی پیشکسوت ما که گاهی در مقابل اتفاقات مشابه این زمین و زمان را به هم می‌دوزند، آموزنده باشد و در روزهای آینده و هنگام معرفی فیلم‌های راه یافته به بخش «سودای سیمرغ» نیز شاهد چنین رفتار پسندیده‌ای از سوی هنرمندان سینمای ایران باشیم.

البته از فرزند بازیگر جنتلمن و آقایی چون فرامرز قریبیان هم جز این انتظار نمی‌رود. سام با این کار رفاقت در رقابت را به عینه نشان داد. رفاقتی از جنس همان دوستی و وفاداری قدرت (فرامرز قریبیان) در «گوزنها» که به اتفاق یار دیرینش سید چه خوب قاب رفاقت را به دیوار سینمای ایران آویخت.

علی رستگار / گروه فرهنگ و هنر