از آرام پزها تا سریع‌پزها

در این راستا نام‌هایی شامل زودپز، آرام‌پز و پلوپز مطرح می‌شوند که گرچه قبلا هم بوده‌اند، اما ظاهرا این روزها اگر نباشند، آشپزخانه‌ای و پخت و پزی هم وجود نخواهد داشت! لذا خرید و به تبع آن بازار این وسایل متنوع و پررنگ و لعاب است که هنگام مراجعه به آن همان سوال‌های همیشگی که کدام برند بهتر است و مناسب‌ترین خرید برای خانواده چیست به سراغمان خواهد آمد.

این سوال‌ها و چند سوال دیگر درباره چگونگی و معیارهای تهیه این لوازم باعث شد تا این هفته جام‌جم سری به بازار پرحرارت و فشرده زودپز، آرام‌پز، کیک‌پز و پلوپز در سبزه‌میدان و تیمچه‌هایش بزند تا برایتان از دلایل گرانی و چند و چون انتخابی مطمئن از این وسایل بگوید. اما قبل از این‌که به تفکیک درباره این لوازم جذاب برای بانوان شاغل بگوییم برخی از مراحل انتخابی مناسب که در میان اکثر این لوازم مشترک است را بیان می‌کنیم و پس از آن به تفکیک، از اما و اگرهای انتخابی مطمئن در این زمینه صحبت می‌کنیم.

خوب تحقیق کنید

این لوازم به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند تا با استفاده از شرایط خاصی بتوانند غذای موردنظر کاربرشان را در زمان و شرایطی اندک آماده کنند. به عنوان مثال آرام‌پز قرار است در فرصتی که کدبانوی خانه در منزل نیست با استفاده از برنامه‌های پختی که برایش طراحی شده طبخ غذا را انجام دهد و زودپز هم با استفاده از فشار و حرارت می‌تواند برای پخت غلات و برخی خوراک‌ها در زمانی بسیار کوتاه همراه با حفظ استاندارد کیفیت مواد غذایی وسیله‌ای کارآمد باشد.

از این‌رو لازم است اطلاعات کافی از نحوه پخت و البته نتیجه نهایی طبخ آنها داشته باشید تا هنگام مراجعه به فروشگاه دچار سردرگمی نشده و بتوانید انتخابی اقتصادی و مطمئن داشته باشید. در این راستا بهترین توصیه به شما این است که قبل از خروج از منزل کمی در دنیای مجازی گشت و گذار کنید و با اطلاعاتی که در این زمینه برای شما تدارک دیده شده با اطلاع و آگاهی کامل برای خرید اقدام کنید. به عنوان مثال برخی برندهای نامعتبر به دلیل کیفیت پایین پخت نتوانسته‌اند نظر خریداران را به خود جلب کنند و گروهی دیگر با استفاده از فناوری‌های نوین شمار زیادی از کاربران را مجذوب کیفیت بالای پختشان کرده‌اند. این تجربیات را به‌سادگی می‌توانید از میان نظرات کاربرانی که قبل از شما این وسیله را امتحان کرده‌اند بیابید و برای انتخاب خوب استفاده کنید.

حجم مناسب خانواده چقدر است؟

یکی از سوال‌های بسیار مهم که ذهن اکثر خریداران این لوازم را به خود مشغول کرده است، حجم پخت این وسایل است. برای سنجش حجم اکثر این وسایل واحد لیتر مبنای محاسبه قرار گرفته است و برخی از آنها مثل پلوپز با واحد پیمانه (ژاپنی و آمریکایی) تقسیم‌بندی شده‌اند.

در این میان از حجم چهار لیتر تا هشت لیتر برای زودپز در بازار تهران موجود است و برای پلوپزها از چهار پیمانه تا 12 پیمانه در دسترس شماست. اما یک نکته طلایی برای خرید زودپز را باید در نظر داشته باشید چون این وسیله با استفاده از فشار بخار و حرارت بالا غذا طبخ می‌کند، نمی‌توانید بیشتر از دو‌سوم محفظه پخت را مورد استفاده قرار دهید.

بنابراین به خاطر داشته باشید زودپز چهار لیتری برای خانواده‌ای سه نفره کفایت می‌کند، اما برای انتخاب پلوپز یا آرام‌پز چون عجله‌ای در کار نیست و شرایط ویژه برای آنها درنظر گرفته نشده است شما می‌توانید روی تمام ظرفیت آن حساب کرده و برای مهمانان خود غذا تدارک ببینید. به عنوان مثال وقتی پلوپز هشت پیمانه‌ای خریداری می‌کنید به این معنی است که می‌توانید برای هشت نفر پلویی خوشمزه و خوشرنگ آماده کنید. اما فراموش نکنید از هر وسیله‌ای که خرید کرده باشید به نشانه‌های حجمی داخل دیگ پخت یا خارج آن کاملا توجه کنید تا بتوانید بهترین استفاده را از وسیله مورد نظر داشته باشید.

استاندارد، امری لازم برای همه

سریع‌پزها که هم‌اکنون جایگاه ویژه‌ای در آشپزخانه را به خود اختصاص داده‌اند هر کدام با استفاده از فناوری‌های نوین و مخصوص به کمک کسانی آمده‌اند که فرصت آشپزی سنتی ندارند، از این‌رو نمی‌توان به کیفیت قطعات استفاده شده در آنها بی‌توجه بود و علامت مخصوص استاندارد را نادیده گرفت. بنابراین تفاوتی نیست که کدام‌یک از این لوازم را خریداری کرده‌اید، کافی است استانداردهای موردنیاز را در نظر داشته باشید. این در حالی است که باید به خدمات پس از فروش سازنده این لوازم هم نگاهی ویژه داشته باشید.

به عنوان مثال زودپز با توجه به مواد اولیه مورد استفاده در این وسیله گاهی گارانتی آن تا ده سال از سوی سازندگان تعیین شده است، این در حالی است که لوازمی چون زودپزهای برقی، پلوپز و کیک‌پز به دلیل این‌که از انرژی برق برای گرم کردن دیگ پخت استفاده می‌کنند، دارای تجهیزات الکترونیک بسیاری بوده و احتمال آسیب دیدن آنها در درجه حرارت بالا بیشتر از لوازم دیگر است، بنابراین شرایط گارانتی در این‌گونه لوازم به حداکثر دو سال کاهش یافته و تولیدکنندگان خدماتی پنج ساله را برای شما در نظر گرفته‌اند.

سبک، سنگین لوازم جانبی

هر چه زندگی بشر بیشتر به صفر و یک‌های دنیای دیجیتال گره می‌خورد، سریع‌پزها که قبلا ظاهری کاملا مکانیکی داشتند نیز در میان صفر و یک‌های دنیای دیجیتال محاصره شده و تنوع دو‌چندانی را به خود می‌بینند. به عنوان مثال برخی تولیدکنندگان زودپز برای تولیدات خود به استفاده از فشارسنج‌های دیجیتال اقدام کرده و گروه دیگر با به‌کارگیری قفل‌های مخصوص، ایمنی آن را به حداکثر رسانده‌اند، این در حالی است که برخی تولیدکنندگان برای پلوپز و آرام‌پز خود با استفاده از سامانه‌های هوشمند، تنوع پخت و زمان پخت را افزایش داده‌اند تا هر چه بیشتر بتوانند نظر خریداران را جلب کرده و تولیداتشان را در فهرست خرید آنها قرار دهند، گرچه نمی‌توان از امکانات و تجهیزات جانبی مثل انواع و اقسام سبدها، دیگ‌های پخت و در‌های متفاوت چشم‌پوشی کرد. بنابراین هنگام خرید، خوب به تجهیزات و امکانات اضافه وسیله موردنظرتان توجه کنید اما دقت داشته باشید تجهیزات و لوازم غیرضروری باعث انتخاب غیراصولی شما نباشد.

زودپز، کهن‌ترین سریع‌پز!

یکی از سریع‌پزها که حدود 80 سال پیش برای اولین‌بار در آشپزخانه‌ها به‌کار گرفته شد همان زودپز خودمانی است؛ وسیله‌ای که با استفاده از فشار بخار و حرارت می‌تواند شرایط طبخ غذا را به‌گونه‌ای تنظیم کند تا سریع‌تر آماده شود. این وسیله با توجه به کاهش زمان پخت در کنار حفظ ارزش غذایی مواد خوراکی در حد قابل قبول توانست بسرعت جایگاه محکمی برای خود دست و پا کند و تا امروز نیز جزو لوازم محبوب کابینت آشپزخانه‌ باشد.

اما همین جایگاه ویژه در کنار خوشنامی زودپز با به‌کارگیری فشار بخار و حرارت داخل دیگش به دلیل برخی مشکلات در طراحی اولیه و استفاده نادرست کاربران مشکل‌ساز شد و تولیدکنندگان را بر آن داشت تا در طراحی خود تجدید نظر کنند و با به‌کارگیری فناوری‌های نوین مدل‌های جدید زودپز را با سروصدا و خطرات کمتر، اما کارایی بیشتر برای کاربران و علاقه‌مند تولید و روانه بازار کنند.

ایمنی را جدی بگیرید

همان‌طور که اشاره شد نحوه کارکرد این وسیله طبخ غذا، استفاده از بخار تحت‌فشار و حرارت است؛ بنابراین، این وسیله تحت‌فشار می‌تواند در صورت رعایت نکردن برخی موارد ایمنی از سوی مصرف‌کننده و استفاده از مواد اولیه نامناسب از سوی سازنده، باعث ایجاد مشکلاتی غیرقابل جبران شود. از این‌رو بد نیست کمی درباره انواع مواد اولیه این وسیله بدانیم تا هنگام خرید بهترین گزینه را متناسب بودجه و اقتصاد خانواده انتخاب کنیم.

به‌طور کلی زودپز از دو قسمت اصلی در و بدنه تشکیل شده است که هر دو بخش با مواد اولیه مختلفی از جمله آلومینیوم، استیل، چدن و سرامیک یا ترکیبی از همه تولید می‌شود. این درحالی است که اصول طراحی مختلف و استفاده از فناوری‌های نوین را می‌توان در طراحی محفظه‌های خروج بخار و در زودپز بوضوح دید؛ هرچند نمی‌توان از طراحی کفی زودپز به عنوان بخشی بسیار مهم در این وسیله بسادگی گذشت. چون امروزه تولیدکنندگان برای کاهش مصرف انرژی هنگام طبخ غذا و راندمان بالا با استفاده از کفی‌های چند لایه که از لایه‌های فلزی و سرامیکی در ساخت آن استفاده شده است علاوه بر کاهش مصرف انرژی در طبخ غذا، امکان سوختن یا از بین رفتن مواد داخل زودپز را برای کاربران به حداقل رسانده‌اند. به این ترتیب که مواد سرامیکی لایه میانی باعث توزیع متناسب و قابل قبول حرارت در بدنه زودپز می‌شود.

این در حالی است که نباید فراموش کرد گرچه زودپزهای آلومینیومی سبک‌تر و ارزان‌تر از دیگر انواع آن هستند، ولی واقعا ارزش هزینه کردن را ندارند، چون در بسیاری از موارد بسرعت آسیب‌دیده و از بین خواهند رفت یا این‌که تهیه غذایی بدون سوختگی در آنها تقریبا غیرممکن است.

اما وقتی به در زودپز که قرار است فشار زیادی را تحمل کند، نگاه می‌کنیم درخواهیم یافت این بخش از زودپز شاید بظاهر بسیار ساده طراحی شده، اما در پس این سادگی استانداردهای بالایی نهفته است. به‌طور کلی براساس استانداردهای تعیین‌شده، فشار داخلی زودپز برای راندمانی حداکثری 15PSI تعیین شده است که کمتر یا بیشتر بودن این فشار می‌تواند به ایجاد مشکلاتی برای کاربران منجر شود. بنابراین از آنجا که فشار 15PSI بسیار بالاست، باید در زودپز به‌گونه‌ای با بدنه جفت شود که بسادگی هنگام رسیدن دستگاه به حداکثر فشار از آن جدا نشود، چون در غیر این صورت می‌توان از زودپز محبوب آشپزخانه‌ها به عنوان بمبی ساعتی در خانه یاد کرد. به همین دلیل طراحی بست‌های مخصوص در محل اتصال در با بدنه و البته قفل‌های داخلی و خارجی طراحی شده در این بخش از زودپز با توجه به محفظه کنترل خروجی فشار اضافه، توانسته محصولات جدید را تا حد زیادی برای کاربران ایمن کرده و مانع بروز حادثه شود.

از این‌رو هنگام خرید ابتدا به میزان فشار تولید شده از سوی سیستم که معمولا روی بدنه یا کاتالوگ زودپز نوشته شده خوب دقت کنید و پس از آن به نوع قفل‌ها (داخلی و خارجی)، (سیستم کنترل فشار داخلی) و در نهایت علامت استاندارد و ایمنی‌ حک شده روی بدنه این وسیله توجه داشته باشید تا مبادا سلامت شما و خانواده به خطر بیفتد. این در حالی است که اکنون بسیاری از زودپزها دارای درجه تنظیم فشار داخلی است و کاربر می‌تواند بسته به نوع مواد غذایی و فرصتی که برای آماده شدن غذایش در اختیار دارد آن را تنظیم کند.

برقی یا معمولی

هرچند زودپز تقریبا بیش از 70 سال است که وارد آشپزخانه‌ها شده، اما بتازگی نمونه‌های برقی آن نیز در فروشگاه‌ها خودنمایی می‌کنند، حال آن‌که به دلایل مختلف این نوع زودپزهای بسیار زیبا هنوز بخوبی دل خریداران را نبرده و طعم طبخشان زیر دندان خریداران خوش نیامده است. به‌طور کلی در هر دو مورد یعنی زودپزهای برقی یا معمولی روش طبخ کاملا مشابه است، اما تفاوتی عمده راه این دو را از یکدیگر جدا کرده است که عبارت است از منبع تولید گرما. در نمونه‌های برقی، این خود دستگاه است که با استفاده از انرژی برق حرارت موردنیازش را متناسب با برنامه‌ای که کاربر برایش تعیین کرده تنظیم می‌کند. اما در نمونه‌های سنتی کاربر با استفاده از منبع حرارتی قدیمی مثل اجاق گاز محتویات داخل زودپز را به درجه حرارت موردنظرش می‌رساند و در نهایت غذای آماده را در کنار خانواده نوش‌جان می‌کند.

این در حالی است که براساس نظرسنجی‌های انجام شده نمونه‌های برقی به دو دلیل عمده هنوز نتوانسته‌اند نظر کاربران را به خود جلب کنند و در واقع بازار را به رقیب دیرینه خود واگذار کرده‌اند: 1ـ گارانتی کمتری نسبت به زودپزهای سنتی دارند، در حالی که گارانتی و خدمات پس از فروش دو فاکتور بسیار مهم هنگام انتخاب زودپز است (زودپزهای سنتی ده سال گارانتی در شرکت‌های معتبر دارند و برقی‌ها در خوشبینانه‌ترین حالت دو سال) 2ـ هزینه نگهداری بالا: چون بسیاری از زودپزهای برقی دارای انواع و اقسام نمایشگرهای دیجیتال همراه با سنسورهای سنجش درجه حرارت یا زمان پخت هستند و با توجه به تحت‌فشار بودن کل سیستم، طول عمر کوتاه‌تری نسبت به پسرعموهایشان دارند. بنابراین اکنون بهترین و اقتصادی‌ترین انتخاب مربوط به زودپزهای سنتی است، هرچند شکل و شمایلشان کاملا با نوادگانشان متفاوت شده است.

توصیه‌های ایمنی برای استفاده از زودپز

1ـ پس از هر بار استفاده، نوارهای داخلی (واشر) در زودپز را خوب کنترل کنید و در صورت مشاهده هرگونه پارگی یا ترک آنها را با نوار نو جایگزین کنید.

2ـ پس از هر بار استفاده خوب داخل در و محفظه خروج بخار اضافه را بشویید و مراقب هرگونه گرفتگی باشید.

3ـ روش خنک کردن سریع بهترین روش برای کاهش فشار داخلی زودپز است برای این کار یا بدنه زودپز را زیر شیر آب سرد روان قرار دهید یا این‌که آن را داخل سینک ظرفشویی که با آب سرد پرشده قرار دهید.

4ـ هرگز قبل از خروج کامل بخار داخل زودپز در آن را باز نکنید و برای خروج بخار به یکباره شیر تنظیم‌کننده فشار را کاملا باز نکنید، چون آب و محتویات زودپز تحت‌فشار بیرون ریخته و ممکن است برای شما خطراتی به همراه داشته باشد.

5ـ تصور نکنید زودپز وسیله‌ای با کاربرد بسیار ساده است، بنابراین قبل از خروج از مغازه از فروشنده بخواهید نحوه کارکرد این وسیله را برای شما کاملا توضیح داده و قبل از استفاده نیز خودتان دفترچه راهنما را مطالعه کنید.

6 ـ تا حدا امکان از زودپزهای تایمردار استفاده کنید، چون بسیاری از زودپزهای کنونی سروصدای زیادی تولید نمی‌کنند و ممکن است شما هنگام انجام دیگر کارهای روزانه خود فراموش کنید بموقع شعله زیر زودپز را خاموش کنید.

7ـ هرگز مدل‌هایی را که دارای لایه نچسب داخلی است انتخاب نکنید، چون فقط هزینه اضافه پرداخت کرده‌اید. با توجه به سیستم پخت زودپز این لایه نچسب بسرعت از بین رفته و خاصیت خود را از دست خواهد داد.

8 ـ قفل ایمنی زودپز را جدی بگیرید.

پلوپز و آرام‌پز

اگر از زودپز که قرار است زمان پخت مواد غذایی را به حداقل خود برساند بگذریم، باقی لوازم و تجهیزات مثل پلوپز و آرام‌پز با استفاده از تجهیزاتی الکترونیک سعی در مدیریت زمان دارند نه سرعت پخت؛ چون زمانی که کاربر مشغول انجام کارهای دیگری خارج از منزل است، این لوازم مشغول پخت و پز و آماده کردن خوراکی خوشمزه برای خانواده هستند.

اگر شما هم جزو این گروه هستید و برای خرید یکی از این دو وسیله روانه بازار شده‌اید بد نیست بدانید ریزه‌کاری‌های خرید این دو وسیله به واسطه ساختار یکسانشان تقریبا شبیه به یکدیگر است و کافی است کمی با دقت مدل موردنظرتان را انتخاب کنید. در حالی که نباید فراموش کنیم استفاده از این تجهیزات می‌تواند مزیت‌هایی چون تغییر الگوی مصرف خانواده در موادی چون روغن داشته باشد.

مصرف انرژی را درنظر داشته باشید

به‌طور کلی پلوپز و آرام‌پزبرای انجام مراحل پخت از نیروی الکتریسیته استفاده می‌کند و با به‌کارگیری فناوری‌های نوین می‌تواند زمان پخت را مدیریت کرده و در زمانی مشخص مواد پخته شده را تحویل شما بدهد. بنابراین مهم‌ترین موضوع برای خریداران میزان مصرف انرژی این وسیله‌هاست. امروزه بیشتر تولیدکنندگان با رعایت استانداردهای مشخصی سعی در کاهش مصرف انرژی این لوازم کرده‌اند، به‌طوری که یک آرام‌پز با برنامه پخت عادی بین سه تا شش ساعت تنها به اندازه دو لامپ معمولی 200 وات برق مصرف می‌کنند. بنابراین، این تجهیزات نوین آشپزخانه نه‌فقط در وقت شما صرفه‌جویی می‌کنند، بلکه از نظر اقتصادی هم می‌توانند شما را همراهی نمایند.

دیجیتال یا آنالوگ

هرچند در بسیاری از موارد تنوع دستورهای پخت و زمان‌سنج‌های دیجیتال می‌توانند به یاری ما بیایند، اما نباید فراموش کرد برخی از این تجهیزات واقعا ضروری نیست و صرفا بر قیمت این لوازم می‌افزایند. با این حال تجربه نشان داده با توجه به حساسیت تجهیزات الکترونیک استفاده شده در این گونه لوازم و البته استهلاک موجود در آنها بهترین گزینه و قابل اعتمادترین همان تولیدات آنالوگ با درجه‌های قدیمی تنظیم پخت است. بنابراین فراموش نکنید هنگامی که برای خرید وارد فروشگاه می‌شوید ابتدا متناسب با نیازهای خود به دنبال آنهایی باشید که کمتر به تجهیزات الکترونیکی وابسته شده‌اند، چون آنالوگ‌ها قابل اعتمادترند.

چندکاره‌های محبوب

همان‌طور که قبلا نیز اشاره شد اصول کارکرد پلوپز و آرام‌پز به نوعی با یکدیگر شبیه است و مبنای کارکردشان استفاده از انرژی الکتریسیته است، بنابراین جای تعجب نیست که برخی تولیدکنندگان با توجه به افزایش استفاده از رایانه‌های کوچک در این لوازم توانسته باشند دستگاه‌هایی چندکاره تولید کنند. به این ترتیب که بدنه اصلی دستگاه کاملا مشابه است و با استفاده از فلزات و برخی پلاستیک‌های مقاوم حرارت همراه با یک مغز متفکر که دارای برنامه‌های متفاوتی از پخت است، تولید می‌شود. اما رمز کار در این است که محفظه پخت قابل تعویض و متناسب با نوع پخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیگ‌های دومحفظه‌ای که قابلیت پخت همزمان دو نوع خورشت را دارند و دیگ‌های نچسب مخصوص کیک را می‌توان از جمله این لوازم و تجهیزات دانست. به همین دلیل مدتی است کاربرانی که برای خرید پلوپز یا آرام‌پز روانه بازار می‌شوند بیشتر برای خرید به این دستگاه‌های چندکاره روی آورده و از میان آنها انتخاب می‌کنند، چون در واقع با یک تیر دو نشان زده‌اند.

عماد عزتی / جام‌جم