قرص برنج؛ قاتل آفت یا قاتل آدم؟

جام جم سرا: تنها در روز دهم مردادماه امسال 5 دختر در نقاط مختلف شهر تهران با قرص برنج دست به خودکشی زدند که 4 نفر از آنان زیر 25سال بودند.
باید توجه داشت خیلی از کسانی که دست به خودکشی می‌زنند از اثرات مصرف این قرص بی‌رحم بی‌خبرند و مثل هر کس دیگری که دست به خودکشی می‌زند در لحظات رو به رو شدن با مرگ پشیمان می‌شوند اما در مورد قرص برنج باید بدانید که هیچ راه برگشتی وجود ندارد و از دست هیچ پزشکی کاری ساخته نیست.
دکتر سلطانی‌نژاد مسئول آموزش آزمایشگاه‌های‌ سازمان پزشکی قانونی کشور با اشاره به اینکه تاکنون مکانیسم دقیق بروز اثرات سمی «فسفید آلومینیوم» در انسان شناخته نشده است و هیچ پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد به آن وجود ندارد می‌گوید: «کسانی که دست به خودکشی با قرص برنج می‌زنند بعد از 15-10 دقیقه علائم و نشانه‌های مسمومیت درآنها ظاهر می‌شود و ممکن است مرگ در مدت کمتر از 6 ساعت رخ دهد. در صورت مسمومیت، علائم تحریکی دستگاه گوارش شامل تهوع، استفراغ و دردهای شکمی است».
او ادامه می‌دهد: «بیشتر مرگ و میرها در خلال 12 تا 24 ساعت اولیه مسمومیت اتفاق می‌افتد و معمولاً ناشی از ایست قلبی ـ تنفسی است و مرگ و میر بعد از 24 ساعت بیشتر ناشی از نارسایی کبدی و کلیوی است. علائم بالینی در این نوع مسمومیت، ناشی از درگیری سیستم قلبی ـ عروقی، گوارشی، عصبی و ریوی است.»
تحقیقات کارشناسان پزشکی قانونی نشان می‌دهد در کشور ما، استفاده از قرص‌های برنج حاوی فسفید آلومینیوم در کشاورزی به دلیل کارآیی بالای این فراورده برای از بین بردن آفات، ارزانی، راحت بودن استفاده، باقی نماندن اثرات سم در محصول و در دسترس بودن آن، در میان کشاورزان بسیار محبوب است اما در سالیان گذشته با آمار نسبتاً بالای مسمومیت‌های ناشی از این سم بویژه در برخی استان‌ها مانند تهران، گیلان، مازندران، گلستان و لرستان روبه‌رو بوده‌ایم. قرص برنج برای جلوگیری از آفت زدگی در کیسه برنج قرار داده می‌شود که آثار آن هنگام طبخ با شست و شو از بین می‌رود.

مقایسه آمار مرگ ناشی از مسمومیت

تعداد مرگ ناشی از مسمومیت در سال 92 با انواع سم هزار و 101 نفر بوده است که استان گیلان، لرستان و تهران در صدر جدول 32استان قرار دارند.
در این میان خودکشی با قرص برنج با60درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است و در رتبه‌های بعدی آفات نباتی با5/12درصد، الکل3/12درصد، سایرموارد11درصد، سیانور5/2درصد و سایرجونده‌کش‌ها 2 درصد قرار دارند.
آخرین آمارها نشان می‌دهد، این تلفات در 7 ماهه امسال با کاهش 3/ 1 درصدی مواجه بوده و از 398 نفر در 7ماهه سال گذشته به 393 نفر در سال‌جاری رسیده است. ازاین تعداد 232 نفر را مردان و 161 نفر را زنان تشکیل می‌دهند.
در این مدت استان‌های تهران با 136، مازندران با 53 و گیلان با 44 فوتی بیشترین آمار تلفات مسمومیت با قرص برنج را داشته‌اند. این تعداد در مقایسه با سال گذشته به ترتیب در تهران و گیلان 3/32 و 1/8 درصد کاهش و در استان مازندران 4/51 درصد افزایش داشته است. بر این اساس و با وجود افزایش تلفات مسمومیت با قرص برنج در سال‌های گذشته، در 7 ماهه نخست امسال با روند کاهشی نامحسوسی رو به رو هستیم.

آمارهای جهانی حاکی از آن است که استفاده از قرص برنج برای خودکشی بیشتر در کشورهای اردن، هند، عراق، سریلانکا و ایران صورت می‌پذیرد.
این قرص با توجه به هشدارها و سختگیری‌های بهداشتی کمتر از سوی کشاورزان مورد استفاده قرار می‌گیرد اما هنوز در عطاری‌ها به قیمت 10 هزار تومان قابل دسترسی است. قرصی که این روزها مورد مصرفی جز خودکشی ندارد.
فکرش را بکنید بروید عطاری بگویید «جناب یک قرص برای خودکشی می‌خواهم که قوی عمل کند و راه برگشتی هم نداشته باشد. 24 ساعت دست و پنجه نرم کردن هم با مرگ مهم نیست. 10 هزار تومن هم بیشتر ندارم...»
چندی پیش دکتر محمود خدادوست رئیس مرکز تحقیقات پزشکی قانونی در حاشیه همایش آموزشی قوانین و مشکلات حقوقی حرفه پزشکی در آمل عنوان کرد که عطاری‌ها حق فروش داروهای ترکیبی و غیرترکیبی را ندارند و فروش قرص برنج در عطاری‌ها غیرقانونی است و در این زمینه برای آنها مجوز فروش صادر نشده است.
او با اعلام اینکه صنف عطاران را وزارت صنعت، معدن و تجارت به طور مستمر و دائمی بازرسی می‌کند، گفت: «در صورت گزارش موارد تخلف با طرح شکایت افراد به صنف‌ مربوطه عطاری‌ها بررسی و مورد پیگیرد قانونی قرار می‌گیرد.»
هر از گاهی مسئولی، مدیری، رئیسی یا معاونی عنوان می‌کند که با فروشندگان قرص برنج برخورد می‌کنیم اما آیا واقعاً نظارت سرسختانه‌ای در این زمینه وجود دارد؟ اگر چنین است چرا آمار خودکشی با این قرص مرگبار کاهش پیدا نمی‌کند؟ (حمید حاجی‌پور/ایران)