شهر من، سالمندان را دوست ندارد

جام جم سرا:

گاه دو قدمی بسختی تا نیمه خیابان می‌آمد و سپس دوباره به عقب برمی‌گشت. به نیمه خیابان که رسید دیگر واقعا درمانده شده و انگار مانده بود ​ راننده‌ها در مورد ماندن و رفتن یا زیر گرفتن یا نگرفتن برایش تصمیم بگیرند. ترس و دلهره از یک طرف و ناتوانی عبور از این مرحله سخت از طرف دیگر پاهای ناتوانش را به لرزه انداخته بود.

رانندگان سوار بر ماشین‌های خود یکسره بوق می‌زدند و کسی نبود به مادربزرگ سالمند کمک کند.

شهری برای همه

شهرها باید برای همه جای مناسبی باشد، یعنی همه حق زندگی راحت در آن را داشته باشند. وقتی معنی این جمله «شهر؛ سالمندان را دوست ندارد» را درک می‌کنی که بر سر دوراهی یک پلکان آهنی بی پایان و یک اتوبان شلوغ مانده و هیچ قدرت انتخابی نداشته باشی، مخصوصا که دچار زانو درد بدی باشی که پله نوردی و حتی دویدن از مقابل ماشین‌ها برایت دشوار باشد.

عدالت مدنی و توسعه همه جانبه حقوق شهروندی ما را ناچار می‌ کند که برای شهروندان فرصت‌های برابری فراهم کنیم. بخصوص وقتی با قشر آسیب پذیری چون معلولان و سالمندان سرو کار داشته باشیم آنان در اولویت هستند، زیرا تحقق خواسته‌ها و حقوق آنان منوط به درک شرایط جسمانی، روانی و اجتماعی است.

اما بسیاری از خدماتی که در گستره اجتماع عرضه می‌شود تناسب چندانی با نیازهای خاص این گروه‌ها ندارد. در این میان شهرهایی که برای زندگی سالمندان مناسب‌سازی شده باشد شهرهای دوستدار سالمند نام می‌گیر​د. اما این مدینه فاضله کجاست و از آن‌چه می‌دانیم؟

از مرادعلی نجفی، سالمند هفتاد و شش ساله می‌پرسم از شهر دوستدار سالمند چه می‌دانی؟

می‌خندد و می‌گوید: یک شهر ما را دوست داشته باشد، این که توقع زیادی است. گاهی حتی من هم حوصله خودم را ندارم.

از او می‌پرسم: شهرت باید چگونه باشد تا احساس راحتی بیشتری بکنی؟ می‌گوید: جوان‌ها به ما احترام بگذارند، ماشین‌ها در خیابان‌ها به سمت ما ویراژ ندهند و وقتی می‌بینند سالمندی رد می‌شود کمی صبر کنند. ما به​سرعت جوان‌ها کار نمی‌کنیم، پس کمی هم برای ما صبر کنند تا سوار یا پیاده شویم یا هنگام خرید انتخاب خود را انجام دهیم.

طاهره سهیلی، بانوی شصت و پنج ساله‌ای است که فکر می‌کند شهر ما هیچ کس را دوست ندارد. او می‌گوید: شهر دوستدار سالمند آن است که سالمند بتواند در آن براحتی تردد و پیاده‌روی کند یا به خرید برود، نه این‌که چند ماه متوالی بگویند سالمندان از خانه خارج نشوند. شهر ما آنقدر آلوده است که هیچ کس را دوست ندارد.

او می‌افزاید: اگر شهری دوستدار من باشد باید در آن احساس امنیت و عزت کنم. این روزها حتی در اتوبوس و مترو کسی جایش را به سالمندان نمی‌دهد. ورزشگاه‌ها فضا و مربیانی خاص ما ندارند، خیلی از استخر‌ها به آب‌درمانی توجهی نمی‌کنند و درپیاده‌روها جایی برای استراحت سالمندان خسته نیست.

شهر من کجاست؟

کارشناسان امور سالمندی معتقدند دستیابی سالمندان به امکانات بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و خدمات بیمه‌ای از اولین خصوصیات شهر دوستدار سالمند است.

سازمان بهداشت جهانی در تازه‌ترین اقدام خود، پروژه تعیین شهرهای دوستدار سالمند را در ۳۳ شهر از ۲۳ کشور دنیا به اجرا در آورده است. این طرح بر اساس یک فهرست که مشتمل بر معیارهای اساسی در طراحی خدمات شهری است، اجرا می‌شود.

حمل و نقل، امکانات فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، شبکه ارتباطات، مسکن، نوع مناسبات اجتماعی و چگونگی تناسب این خدمات با نیازهای افراد سالمند از مواردی است که باید در این شهر‌ها رعایت شود.

آمادگی شهر‌ها برای سالمندان به برقراری فرصت‌های برابر و رفع موانع برای کاهش اثرات ناتوانی‌های آنان تعلق دارد که در مورد افراد دارای معلولیت نیز مصداق می‌یابد.

آنجا را برای زندگی انتخاب کن

شهرهای دوستدار سالمند شامل آن دسته از فضاهای شهری است که توزیع خدمات عمومی در آنها دارای حداکثر تناسب با نیازها و محدودیت‌های افراد سالمند است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی در این شهر‌ها اماکن عمومی برای افراد سالخورده، پاکیزه و دلپذیر است.

فضاهای سبز و محل نشستن در فضای بیرونی، به لحاظ کیفیت، تعداد و ایمنی، از تناسب لازم برخوردارند.

پیاده‌روها بدون موانع و بخوبی محافظت شده و عابران براحتی می‌توانند از آنها استفاده کنند.

محل عبور عابران پیاده فاقد لغزندگی است، از فضای لازم برای تردد ویلچر برخوردار و با لبه‌ای از سطح خیابان جدا شده است.

محل‌های ویژه عابران پیاده در خیابان‌ها از لحاظ تعداد، متناسب با افراد دارای سطوح مختلف ناتوانی است و از خط‌کشی غیر لغزان، راهنماهای صوتی و دیداری و زمان کافی برای عبورعابران از خیابان برخوردار است.

هنگام سبزشدن چراغ راهنما، رانندگان به عابران پیاده اجازه عبور از محل خط‌کشی را می‌دهند.

محل عبور دوچرخه از پیاده‌روها و سایر مکان‌های تردد عابران​ جدا شده است.

برای مشتریان سالمند​ خدمات ویژه‌ای نظیرصف یا سیستم نوبت دهی جدا تدارک دیده شده است.

سرویس‌های بهداشتی کافی، آسانسورهای قابل دسترس، سطوح شیب‌دار، نرده‌های محافظ، پله‌ها وکف‌های غیر لغزنده در تمامی مسیر‌های عبور وجود دارد.

وسایل نقلیه، تمیز، باکیفیت، دردسترس، دارای صندلی‌های مخصوص و ایستگاه‌ها در محل‌های مناسبی قرار دارند و قابل دسترس، امن، پاکیزه، دارای روشنایی کافی است و از صندلی و سرپناه مناسب برای استفاده مسافران برخوردارند. جریان ترافیک از آهنگ منظمی پیروی می‌کند.

جاده‌ها موانعی که دید رانندگان را مختل می‌سازد، ندارند.

سرویس‌های نگهداری منازل و خدمات پشتیبانی به حد کفایت و به گونه‌ای متناسب​ در اختیار متقاضیان قرار دارد.

برای سالمندان ناتوان و بیمار که به خدمات مکفی نیازمندند، واحدهای مسکونی مناسب​ به تعداد کافی درنظر گرفته شده است.

خدمات مورد نیاز سالمندان ناتوان و آسیب‌پذیر در تمام​ مناطق درنظر گرفته شده است.

مراسم اجتماعی در زمان‌های مناسب برای سالمندان برگزار می‌شود و سالمندان قادرند به‌تنهایی یا با یک همراه در این مراسم شرکت کنند.

امکان پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی و دسترسی به جاذبه‌های شهری، بدون هیچ گونه هزینه‌های اضافی برای این اشخاص وجوددارد.

طیف گسترده‌ای از برنامه‌های اجتماعی برای گروه‌های مختلف سالمندان ارائه می‌شود و حتی برای افرادی که در معرض انزوای اجتماعی قرار دارند نیز خدمات و امکانات خاصی وجود دارد.

سالمندان درباره کیفیت زندگی‌شان مورد مشورت مسئولان قرار می‌گیرند. کارکنان ارائه‌دهنده خدمات به سالخوردگان، افرادی مودب و مفیدند.

نقش و حضور سالمندان در رسانه‌ها در قالب توصیف‌های مثبت و عاری از هر نوع کلیشه، مورد توجه قرار می‌گیرد.

سالمندان به واسطه نقش‌ها و مشارکت‌های اجتماعی ارزنده‌ای که در گذشته ایفا کرده‌اند، مورد تقدیر قرار می‌گیرند. فرصت‌های مناسب درآمدزایی برای افراد سالمند موجود است و مورد حمایت قرار می‌گیرد. اعمال تبعیض‌های مرتبط با سن به لحاظ استخدام، حفظ نیروی انسانی و ارتقا و آموزش کارکنان است ، ممنوع است و فرصت‌های خود اشتغالی برای این افراد وجود دارد و مورد حمایت قرار می‌گیرد.

آسایشگاه‌های سالمندی در مجاورت سیستم‌های خدماتی قرار گرفته است و خیلی چیزهای دیگر که این شهر را به بهشتی از رویاهای سالمندی بدل می‌کند.(ضمیمه چاردیواری/ماندانا ملاعلی)