خانه​سازی برخی کشورها در زیر زمین

چندی پیش یک فروشگاه بزرگ در شهر لندن اعلام کرد که قصد دارد در 9 متری زیر سطح زمین به ساخت امکاناتی نظیر استخر، سالن ورزشی و حتی پارکینگ بپردازد. این فضای زیرزمینی که روی هم رفته 1500 متر مربع مساحت دارد، بزرگ‌ترین سازه ورزشی زیرزمینی جهان خواهد بود.

خانه‌ها و سازه‌هایی را که دارای بخش‌های گسترده در زیرزمین هستند «خانه‌های کوه یخی» (iceberg homes) می‌نامند. همان طور که تنها بخشی از کوه یخ بیرون از آب قرار دارد، در این سازه‌ها هم بخش‌های اندکی در روی زمین و باقی در زیر زمین قرار خواهد داشت.

با این که ساخت چنین سازه‌هایی نیازمند خاکبرداری گسترده و صرف هزینه‌های بسیار است، اما شاید بتوان آن را تنها پاسخ مناسب به معضل کمبود زمین در شهرهای بزرگ جهان دانست.

طرحی زیرکانه

ساخت فضاهای زیرزمینی یکی از علایق بسیاری از طراحان و معماران برجسته دنیا محسوب می‌شود. برای نمونه دو معمار معروف طرحی برای ساخت شهری زیرزمینی در آمستردام هلند پیشنهاد کرده‌اند که باید آن را شهری کاملا مستقل محسوب کرد. این سازه که چند تونل چند طبقه به طول 50 کیلومتراست، نه‌تنها انبوهی از فروشگاه‌ها، مراکز تفریحی و پارکینگ خودرو وجود دارد، بلکه راندن خودرو نیز در آن نیز امکان‌پذیر است. در صورت اجرایی شدن این طرح هر راننده می‌تواند از کمربندی شهر آمستردام وارد این تونل‌های زیرزمینی شده و بسرعت به مرکز شهر برسد و به این ترتیب از محدودیت‌های ترافیکی شهری خلاصی یابد.‌ این شهر زیرزمینی با رویکرد سازگار با محیط زیست طراحی خواهد شد و از نظر تولید و دفع دی‌اکسیدکربن خنثی است، زیرا دود تولید شده از سوی خودروها فیلتر شده و به این ترتیب وارد جو نمی‌شود. همچنین گرمای حاصله نیز به ساختمان‌های بالای سطح زمین فرستاده می‌شود.

زمین‌خراش

اما وقتی می‌توان ساختمان‌هایی بلندمرتبه روی زمین ساخت، چرا باید به فکر ساخت سازه‌های زیرزمینی بود؟ طراحان سازه نوآورانه زیرزمینی در مکزیکوسیتی، زلزله‌خیزی این منطقه را دلیل این پیشنهاد می‌دانند. زلزله مرگبار سال 1985 در مکزیکوسیتی جان هزاران نفر را گرفت و به همین دلیل محدودیت‌هایی برای ساخت ساختمان‌هایی بلندتر از هشت طبقه در این شهر اعمال شده است.‌ به همین دلیل گروهی از طراحان مکزیکی به فکر ساخت سازه‌ای بلندمرتبه این بار در زیرزمین افتادند. آنها این سازه عظیم را «زمین‌خراش» (Earthscraper) نامیدند. این سازه همانند آسمانخراشی است که در زیرزمین ساخته می‌شود. ‌زمین‌خراش همانند یک هرم برعکس است که 65 طبقه دارد. در ساخت طبقه همکف آن که روی سطح زمین قرار می‌گیرد، از شیشه استفاده می‌شود تا به این ترتیب نور طبیعی لازم برای ادارات، منازل مسکونی و موزه قرار گرفته در این مجموعه تامین شود.

پارک زیرزمینی

البته ایده ساخت سازه‌های گسترده زیرزمینی چندان هم جدید نیست. سال‌ها پیش گروهی از طراحان پیشنهاد ساخت مرکزی در زیرزمین در شهر نیویورک را ارائه کردند. آنها پیشنهاد کردند ‌‌یک ایستگاه قطار زیرزمینی نیویورک را که از سال 1948 تاکنون بدون استفاده مانده، تغییر کاربری داده و آن را به پارکی تفریحی برای خانواده‌ها و گردشگران تبدیل کنند. جالب اینجاست‌ منطقه منهتن در نیویورک دارای 13 هکتار فضای زیرزمینی بدون استفاده است و در حقیقت از توانمندی بسیار بالایی برای راه‌اندازی مراکز زیرزمینی برخوردار است. هیچ بعید نیست‌ در آینده شاهد پیشتازی این شهر در زمینه طراحی سازه‌های زیرزمینی باشیم.

فرار از سرما

سازه‌های زیرزمینی فقط برای ساخت مراکز تفریحی یا رهایی از محدودیت‌های ساخت و ساز ایجاد نمی‌شود. برای نمونه در منطقه تجاری میرنی در سیبری روسیه طراحان به فکر ساخت مجموعه‌ای زیرزمینی برای ساکنان آن و نیز گردشگران افتاده‌اند. هفت ماه از سال دما در این منطقه حدود 62- درجه سانتی‌گراد است و فقط در تابستان چند روزی درجه هوا به کمی بالاتر از صفر درجه سانتی‌گراد می‌رسد. از آنجا که دما در زیرزمین به مراتب متعادل‌تر از روی زمین است، این سازه می‌تواند محیطی بسیار مناسب‌تر را برای ساکنان فراهم کرده و زمینه جلب گردشگر را نیز مهیا کند.‌

برای ساخت این مجموعه قرار است از معدن متروکه الماس در این منطقه استفاده شود. قرار است این شهرک زیرزمینی در سه طبقه ساخته شود. در طبقه پایینی آن کشاورزی صورت می‌گیرد و در طبقه میانی آن نیز پارکی برای تصفیه هوا ساخته خواهد شد. بالاترین طبقه این سازه هم به ساکنان آن اختصاص خواهد یافت.

طراحان این پروژه می‌گویند بهره‌گیری از این طرح تنها محدود به سیبری نمی‌شود و می‌توان مدلی کوچک‌تر از آن را برای اسکان بشر روی ماه یا مریخ به کار برد.

آسیایی‌ها هم دست به کار می‌شوند

سنگاپور یکی از ثروتمندترین و در عین حال کوچک‌ترین کشورهای جهان است که با کمبود شدید زمین برای ساخت‌و‌ساز روبه‌رو است. این کشور هم‌اکنون تا حدی از سازه‌های زیرزمینی استفاده می‌کند. برای نمونه یکی از بزرگ‌ترین مراکز خرید در پایتخت سنگاپور در زیر زمین قرار گرفته است. همچنین این کشور طرحی برای ساخت مخازن ذخیره سوخت و حتی مخزنی برای دفن زباله تا 40 سال آینده در زیر زمین را در دست اقدام دارد. در این میان طرح جدیدی برای اسکان شهروندان در زیرزمین ارائه شده است. شهرزیرزمینی دانش (Underground Science City) سازه‌ای گسترده است که مساحتی بیش از 192 هزار مترمربع را در بر گرفته و صدها مرکز پژوهشی و علمی را در خود جای می‌دهد.

کشور آسیایی دیگری که سازه‌های زیرزمینی را مدنظر قرار داده، ژاپن است. براساس طرحی که گروهی از طراحان ارائه داده‌اند، می‌توان مراکزی نظیر تصفیه خانه‌های فاضلاب، نیروگاه‌های برق و کارخانه‌ها را به زیر زمین توکیو برد. این مجموعه که شهر آلیس (Alice City) نام دارد، همچنین دربردارنده ادارات، مراکز خرید و قطارهای زیرزمینی خواهد بود. همچنین با استفاده از حمل و نقل عمودی برای رسیدن به این مراکز زیرزمینی، جلوی اتلاف وقت در ترافیک سرسام‌آور توکیو گرفته می‌شود.

شهر آلیس که به نوعی یادآور داستان «آلیس در سرزمین عجایب» است، می‌تواند صد هزار نفر را در خود جای دهد. هزینه ساخت این مرکز حدود دو میلیارد پوند پیش‌بینی شده است.

زندگی در زیرزمین

ساخت سازه‌های زیرزمینی سابقه‌ای طولانی دارد. در شهر کوپِرپِدی در بیابان‌های خشک و سوزان استرالیا، خانه‌هایی در صخره‌های این منطقه ساخته شده که ساکنان آن را در برابر گرمای طاقت‌فرسای محیط محافظت می‌کند. همچنین شهر پِترا در اردن حدود 300 سال پیش از میلاد در دل کوه ساخته شده است.

در صد سال اخیر بیشتر سازه‌های زیرزمینی به دلیل تهدیدات ناشی از بمب‌های هسته‌ای ایجاد شدند. در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان مراکزی اینچنینی وجود دارد. مرکز زیرزمینی به وسعت 85 کیلومترمربع در پکن به دلیل ترس از خطر بمب اتمی شوروی در سال‌های دهه 1970 ساخته شد.‌ با این که شاید دیگر نتوان بمب هسته‌ای را خطری جدی تلقی کرد، اما رشد جمعیت شهری، وضع نامساعد روی زمین، کمبود فضا و نیز هزینه بالای ساخت‌و‌ساز را باید عوامل اصلی در تشویق به ساخت سازه‌های عظیم زیرزمینی دانست.

msn / مترجم: صالح سپهری‌فر