وقتی دست و پا اسیر خواب می‌شود

مهم‌تر آن‌که، ضعف و بی‌حسی ناگهانی در یک یا دو اندام بدن در شرایطی می‌تواند از بیماری ام‌اس یا سکته مغزی خبر دهد، اما خواب‌رفتن دست و پا در همه موارد خطرناک نیست و می‌تواند عارضه‌ای کوتاه‌مدت و ناشی از قرار گرفتن بدن در وضعیت نامناسب یا عوارض مصرف دارو باشد.

خواب‌رفتن یا گزگز اندام‌ها را در چه شرایطی باید نشانه‌ای خطرناک تلقی کرد؟

دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب در پاسخ می‌گوید: خواب‌رفتن دست و پا اگر به دنبال صدمه به سر و گردن و ستون فقرات یا با ناتوانی در راه رفتن، کاهش هوشیاری، اختلال تکلم، تعادل و درد شدید همراه باشد، باید جدی گرفته شود. البته اختلالات بینایی و ناتوانی در کنترل ادرار و ضعف اندام حرکتی نیز از جمله نشانه‌هایی است که در کنار بی‌حسی و گزگز اندام‌ها نباید نادیده گرفته شود.

گزگز دست؛ یک مشکل با دلایل متفاوت

شاید برای بسیاری احساس گز‌گز و خواب‌رفتگی، بویژه در انگشتان دست، نشانه بیماری شایعی در میان خانم‌ها به نام سندرم تونل کارپال باشد که ناشی از آسیب‌دیدگی اعصاب دست است، اما دکتر اشرافی در گفت‌و‌گو با جام‌جم با تاکید بر این‌که خواب‌رفتگی اندام فقط در مواردی به این بیماری مربوط می‌شود، می‌گوید: خواب‌رفتن اندام‌هایی چون دست و پا در بسیاری موارد به بیماری‌های کبدی، کلیوی، عروقی، بافت همبند، کم‌کاری تیروئید، سرطان‌ها بویژه سرطان ریه، معده، پستان و تخمدان مربوط می‌شود. بعلاوه بروز این مشکل، گاه می‌تواند یک پیش‌آگهی جدی از سکته‌‌های مغزی، ام‌اس، تشنج و دیسک کمر و گردن باشد.

این متخصص مغز و اعصاب اظهار می‌کند: کمبود ویتامین E، ویتامین‌‌های گروه B و ویتامینB3 نیز می‌تواند عوارضی چون گزگز دست و پا را به دنبال داشته باشد.حتی مصرف الکل نیز می‌تواند خواب‌رفتن دست و پا را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر آلودگی با فلزات سنگین چون سرب، آرسنیک و جیوه و نیز مصرف داروهای شیمی‌درمانی، ضد ویروسی و آنتی‌بیوتیک‌ها هم ممکن است عوارضی چون گزگز دست و پا را در شخص ایجاد کند. بعلاوه برخی بیماری‌‌های خود ایمنی از یک‌سو با دیسک کمر یا جابه‌جایی استخوان‌های ستون فقرات و از سوی دیگر با خواب‌رفتن اندام‌ها همراه است.

خواب‌رفتگی اندام‌ها؛ ناگهانی و بی‌خبر

گاهی احساس گز‌گز در اندام‌ها، بدون علت خاصی و به طور ناگهانی فقط در یک اندام بروز می‌کند. آیا در چنین شرایطی باید این عارضه را نشانه یک بیماری جدی تلقی کرد؟

دکتر اشرافی پاسخ می‌دهد: به یاد داشته باشید، خواب‌رفتگی قرینه نشان‌دهنده بیماری‌‌های متابولیک چون دیابت و تیروئید یا ناشی از عوارض داروها، عفونت‌ها و کمبود ویتامین است، اما خواب‌رفتگی غیر قرینه معمولا ناشی از ضربه، تحت فشار قرار گرفتن عصب، تومور و سکته مغزی است.

خطر ابتلا به ام‌اس وجود دارد

از آنجا که در نیمی از بیماران ام اس، ضعف و بی‌حسی در یک یا چند اندام، به عنوان اولین نشانه بیماری دیده می‌شود، سوزن سوزن شدن انتهای دست‌ها و پاها و احساس فشار در اندام‌ها را نباید نادیده گرفت.

دکتر اشرافی با اشاره به این مطالب هشدار می‌دهد: معمولا این علائم طی ساعت‌ها و روزها در بیماری که در آستانه ابتلا به ام‌اس قرار دارد، ظاهر می‌شود، اما از سوی وی نادیده گرفته می‌شود در حالی که در کنار خواب‌رفتگی اندام‌ها علائمی چون دوبینی، تاری دید، نداشتن تعادل و اختلال ادراری، می‌تواند به تشخیص ام‌اس کمک کند.

سکته مغزی یا میگرن

متخصصان مغز و اعصاب تاکید می‌کنند، در سکته‌‌های مغزی نیز احساس سوزن‌سوزن شدن در اندام‌ها، بخصوص در یک طرف بدن و به طور حاد دیده می‌شود و بر این اساس، نباید از بررسی این عارضه‌ها به عنوان نشانه احتمالی سکته مغزی غافل شد.

دکتر اشرافی از خواب‌رفتگی اندام‌ها به عنوان یکی از علائم همراه میگرن و تشنج اشاره می‌کند و می‌گوید: بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن دور لب، صورت و دست‌ها، البته به طور نه‌چندان شایع در میگرن وجود دارد و می‌تواند در مواردی به تشخیص این نوع سردردها کمک کند. همچنین تشنج با بی‌حسی و گزگز لب‌ها، انگشتان، دست‌ها و پاها همراه است.

به گفته این متخصص مغز و اعصاب بیماری‌‌های مفصلی مثل آرتریت رومائید (ورم مفاصل)، نقرس و عفونت‌‌های ویروسی و باکتریایی مفصل معمولا با عوارضی چون خواب‌رفتگی اندام‌ها همراه است.

عارضه‌ای که درمان می‌شود

بی‌شک درمان موفق هر عارضه‌ای به تشخیص دقیق و صحیح بیماری زمینه‌ای مسبب آن بازمی‌گردد که این مساله درباره درمان خواب‌رفتگی اندام‌ها نیز صادق است.

دکتر اشرافی در این باره تاکید می‌کند: از آنجا که سلول‌‌های اعصاب محیطی، توانایی بازسازی مجدد را دارند، درمان خواب‌رفتگی معمولا موفقیت‌آمیز است. بر این اساس اصلی‌ترین توصیه برای پیشگیری و بهبود کامل این عارضه در چند کلمه خلاصه می‌شود: حفظ وزن ایده‌آل، اجتناب از مواجهه با سموم، تمرینات ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل و اجتناب از مصرف الکل و سیگار.

پونه شیرازی ‌/‌ گروه سلامت