سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس در گفتگو با جام جم آنلاین خبر داد
ذهنتان جای دوری نرود، چون گاهی خود ما دست به کار میشویم تا هر آن گونه که دل تمنا کند رخسار خود را برکشیم. در این گذرگاه، گاهی حتی فراموش میشود در فضایی مجازی تنفس میکنیم. «دو علت اصلی وجود دارد که افراد در ارتباطات مجازی و در برخی شبکههای اجتماعی، هویت واقعی خود را پنهان میکنند. این دو عامل، یکی ترس و دیگری طمع است.» این را حسین نورینیا، جامعهشناس و پژوهشگر اجتماعی به «جامجم» میگوید.
«من امیر بیست و پنج ساله، مجرد، شوخ طبع، اهل سفر و کتاب هستم و...» این را در صفحهای مجازی نوشته بود به امید این که... .
یک نفر و این همه شخصیت
این که شما را در محیط کار به عنوان یک آدم جدی میشناسند، در خاندان به شوخ طبعی شهرهاید یا میان دوستان به آدم منظم و با معرفت شناخته شدهاید طبیعی است، اما داستان آنجا رنگ تراژیک به خود میگیرد که از شخصیت تا جنسیت دگرگون میشود. گاهی یک فرد منزوی خود را در محیط مجازی، فردی شاد و فعال و گاهی فردی بیاعتقاد و بیقید و بند و گاهی خود را فردی معتقد و فرهیخته و درستکار معرفی میکند. همین گونه در مورد سن و سال، ظاهر و قیافه، شغل و تحصیلات. همه اینها متاثر از ویژگیهای فضایی است که مرز و مکان ندارد.
اتاقهای گفتوگو، وبلاگها و شبکههای اجتماعی، یکی پس از دیگری سر بر آوردند و سرهای بسیار را به خود گرم کردند. از دلنوشته و عکسهای شخصی گرفته تا مطالب تخصصی، دیواره این فضاها را سیاه کردهاند. برخی از آنها آخرین کتابی که خواندهاند «حسنی نگو، بلا بگو» بوده، اما دیوار صفحهشان پر است از جملات نیچه، شریعتی، حسین پناهی و اسپینوزا. البته جنبههای مثبت هم دارند. آنها حتی گاهی در شبکههای اجتماعی در سرعت انتشار برخی اخبار، گوی سبقت را از رسانههای نامدار میربایند و خود آغازگر جریانی تازه میشوند. برخی اوقات نیز در به اشتراک گذاشتن کارهای خیریه سهیم میشوند. بگذریم از این همه و پی داستانکهای هزاران امیری برویم که در پی آنند تا غارهای تنهایی خود را با صورتکهایی که به اشباح میمانند، پر کنند!
انتخاب راه سوم!
کاربران در توضیح این که چرا با اسامی مستعار و القابی غیرواقعی در فضای مجازی ظاهر میشوند هر کدام دلایلی دارند. یکی در این خصوص در بخش نظرات نوشته است: من در دنیای مجازی با اسم مجازی هستم. ولی نقابی که توی دنیای واقعی دارم اینجا ندارم و شخصیت واقعیمه... کاربر دیگری اظهار کرده است: فکر میکنم اینجا علاوه بر طرح آرزوها... بیشتر آدمها شخصیت واقعی و کمتر کنترل شده خود را به نمایش میگذارند.
میتوان بسیاری از توضیح کاربران را در چرایی انتخاب نام و شخصیت مجازی با تئوری دین بارنلوند، از پژوهشگران حوزه شخصیت توضیح داد. وی برای ارتباطات بین فردی، سه گونه گزینه ادراکی طرح میکند. نخست، درک من نسبت به خودم، دوم، درک من نسبت به شما و سوم، درک من نسبت به این که تو چطور مرا درک میکنی. به عقیده این دانشمند، انسانها به طور معمولی گزینه سوم را انتخاب میکنند. با این دیدگاه، فضای مجازی محیط مناسبی خواهد بود که از بین بینهایت گروهها و افراد مختلف، گروههای دوستی و اجتماعات آنلاین مورد نظر را خودمان انتخاب کنیم؛ از بین کسانی که معمولا هیچ ارتباط واقعی با آنها نداریم و در نتیجه نگرش و دیدگاه خاصی هم نسبت به ما ندارند. به این ترتیب ما شخصیت خودمان را آن گونه که دوست داریم تعریف میکنیم و میتوانیم در این فضای گسترده، دهها شخصیت مختلف را برای خودمان خلق کنیم. شما در یک فضای گلخانهای پا گذاشتهاید که هیچ قانون رسمی یا معلومی توان احاطه و کنترل کامل بر آن را ندارد.
نورینیا با اشاره به این که ارزشها و هنجارهای اجتماعی به دو صورت رسمی و غیررسمی روابط بین فردی را تنظیم میکند، میگوید: هنجارهای رسمی همان قوانین مصوب نهادهای قانونگذار هر کشور است که بخشی از روابط اجتماعی را سامان میدهد. هنجارهای غیررسمی نیز مجموعه قواعد عمومی تنظیم رفتار است که در جامعه به صورت نانوشته ولی پذیرفته شده وجود دارد که از طریق فرآیند اجتماعیشدن به افراد انتقال مییابد. این قواعد در فضای مجازی نیز حاکم است و تأثیر خود را بر روابط اجتماعی و فعالیت شبکههای اجتماعی میگذارد. بر این اساس، اگر افرادی در فضای مجازی بر مبنای هنجارهای رسمی و غیررسمی در ارتباطاتی وارد شوند که از بیان هویت واقعیشان بترسند، این هویت را پنهان میکنند. این ترس میتواند از سازمانهای رسمی انتظامی، امنیتی و قضایی باشد یا از طرد شدن اجتماعی یا از دست دادن موقعیت خود در بین دیگران مانند خانواده، دوستان و آشنایان یا حتی موقعیت کاری و شغلی. به عنوان مثال فردی که رابطهای غیرمتعارف را در فضای مجازی ایجاد میکند که این رابطه از سوی عرف و هنجارهای اجتماعی پذیرفته شده نباشد، تلاش میکند آن را مخفی نگه دارد و برای این منظور با نام و مشخصات مستعار در این فضا حضور پیدا میکند.
وی در ادامه به گروه دیگری که آنها را فرصتطلبان دنیای مجازی مینامد، اشاره میکند و توضیح میدهد: گروه دیگر کسانی هستند که فرصتطلبانه در پی به دست آوردن برخی موقعیتها از روابط اجتماعی هستند. این افراد به دلیل طمعی که فراتر از ارزشها و هنجارهای پذیرفته شده دارند، هویت واقعی خود را در فضای مجازی پنهان میکنند. طمع یافتن روابط غیرمتعارف و حفظ آنها و احتمالا ایجاد شرایط مناسب برای استفاده یا سوء استفاده از روابط در این زمینه بسیار مؤثر است. میگویم سوءاستفاده به این دلیل که اگر طرف مقابل این روابط با هویت واقعی وارد ارتباط شود و اطلاعات دیگری را درست و صحیح در نظر بگیرد، مورد سوء استفاده قرار میگیرد.
باید اذعان کرد اینترنت بزرگترین دنیایی است که تاکنون نسل بشر قادر به خلق آن بوده است. میتوان به آن قدم نهاد بیآن که ردپایی از خود بر جای گذاشت.
رنگ باختن مرزهای عرفی در فضای مجازی
«در فضای مجازی همه چیز نسبی است. اخلاق، حرمتها، اصول و قواعد نسبی است. در اینترنت هویتها گم و مخلوط است. مردی با نشانی و دیالوگ زنانه خود را معرفی میکند و بر عکس. چیزی که مسلم است این که دنیای مجازی نمیتواند مانند فضای واقعی همچون داستانسرایی، نمادها و ارزشها را تقویت کند. این یک دنیای جدید است.» این باور علی گرانمایهپور، مدرس روزنامهنگاری است.
این مساله گاه چنان حاد میشود که گاهی زندگی واقعی را نیز به مخاطره میاندازد؛ برای مثال آقایی گفته بود همسرش بعد از سالها زندگی مشترک و داشتن سه فرزند میخواست جدا شود و به وصال دوست مجازیاش برسد، برای این حتی از محل کار اخراج شد و... حتی با این مثال میتوان پروندهای دیگر گشود و آن این که در این دامگه نت مرز بین خیانت و و وفاداری کجاست؟
نوری نیا توضیح میدهد: بخش قابل توجهی از این گونه روابط را که ویژگی عاطفی نیز به خود میگیرند، میتوان در حوزه ارتباطات بین دو جنس دید. آنجا که این ارتباط بر مبنای ترس و طمع شکل میگیرد، به طور عمده خارج از قواعد مرسوم و جاری اجتماعی است و حتی ممکن است در آن بوی خیانت نیز به مشام برسد؛ خیانت به خود، طرف مقابل و کسانی که فرد نسبت به آنها مسئول است و آنها در این ارتباط مجازی حضور ندارند یا از آن آگاه نیستند. حتی آنجا که روابط مجازی در تقابل با قوانین رسمی و منافع کشوری شکل میگیرد نیز عنوان خیانت به خود میگیرد. به همین دلیل سازمانهای مسئول با آن برخورد میکنند، اما هسته اصلی سخنم متوجه روابط نخست و عاطفی پنهانی است که در فضای مجازی شکل میگیرد. این گونه روابط پنهان، غیر از موارد اندکی که در آن نوعی سرکار گذاشتن و اذیت کردن وجود دارد، عمدتا خارج از چارچوبهای پذیرفته شده عرفی است و همه کم و بیش ناهنجار بودن آن را میدانند، ولی به دلایلی مانند ترس از دست دادن موقعیتهای اجتماعیشان یا از دست دادن همین رابطه شکل گرفته و تحت فشارهای اجتماعی واقعی یا به طمع حفظ رابطه موجود پنهان میماند.
علاوه بر این موارد، در محیطهای مجازی افراد بسیاری از اختلال دو شخصیتی رنج می برند. شخصیت واقعی این افراد با آنچه در پروفایل یا فعالیتها و گفتوگوهای خود در فضای مجازی نگاشتهاند، تفاوتهای بسیار دارد. این افراد برای ارتباط با دیگران از نقابی مجازی با شخصیتی مجازی استفاده میکنند که واقعیت خارجی ندارد. به بیان ساده آنها دروغ میگویند هر روز و بسیار. البته بسیاری از کاربران هم خود را با هویت واقعی خود آشکار میکنند. به باور نوری نیا این گروه عمدتا در ارتباطاتی حضور دارند که افراد یکدیگر را میشناسند یا این آشنایی در آن ضروری است.
فرار از خانه!
فرار از خانه چه دختری نوجوان باشد یا پسری بیتجربه، معلول شرایط بسیار است مانند فردی، خانوادگی و اجتماعی. به لحاظ شخصیتی فرد گریزان هم دچار اختلالهای شخصیتی مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت خودشیفته و... است. صد البته چنین رخداد ناگواری بزرگترین ضربه به پیکر نهاد خانواده است. اما دیگر نیازی نیست یک نفر درمانده، خاطرات خود را بر جای نهد و چمدان تنهایی خود را ببندد و پای در راهی ناشناخته بگذارد. اینترنت خود راهی دیگر است برای گریز. اعتیاد به فضای مجازی و انزوای شخصیتی را میتوان نشانههای آن دانست. جالبتر این که کاربر هر گاه از شخصیت انتزاعی خود در یکی از اتاقهای گفتوگو خسته شد، بیدرنگ به خانهای دیگر با هویت جدید سرک میکشد یا در همان اتاق، تصویری دیگر از شخصیت خود برای دیگران به نمایش خواهد گذاشت. فرار از دنیای مجازی کار سختی نیست. شما وقتی کامپیوتر یا لپتاپتان را خاموش می کنید دیگر کسی کنار شما نیست. آدرستان را عوض می کنید و وارد اتاقهای گفتوگوی قبلی نمی شوید هیچکس نمیتواند به شما دسترسی پیدا کند. گاهی زندگی در عین مصیبتبار بودن چقدر عزیز و واقعی میشود!
... گاهی دلمان برای آدمهای ساده و یک لبخند تنگ میشود، همانها که بوی ناب میدهند، همانها که هر صبح و غروب به تماشای آفتاب مینشینند.
سامان عابری / جامجم
سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس در گفتگو با جام جم آنلاین خبر داد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
یک تحلیلگر مسائل بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
سید رضا صدرالحسینی در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس در گفتگو با جام جم آنلاین خبر داد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد