ورزش در بارداری خطر دارد؟

خیلی از خانم‌های باردار و اطرافیانشان چنین ترسی دارند، اما دکتر هاله دادگستر، متخصص پزشکی‌ورزشی معتقد است اگر خانمی زیرنظر متخصص زنان و طب ورزشی ورزش کند، دچار مشکل نخواهدشد. بعضی دیگر هم از آن طرف بام می‌افتند و اعتقاد دارند هر چقدر بیشتر فعالیت داشته باشند، زایمان راحت‌تری خواهند داشت در حالی که دکتر طاهره افتخار، متخصص زنان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به «جام‌جم» می‌گوید: این موضوع هنوز ثابت نشده و فقط برخی ورزش‌های کف لگن در این زمینه تاثیر دارند.

ورزش را ترک نکنید

دکتر افتخار درباره انجام ورزش در دوران بارداری می‌گوید: اگر خانمی پیش از این‌که باردار شود ورزش می‌کرده و مشکلی هم نداشته باشد، او را از ورزش منع نمی‌کنیم، ولی نه در حدی که دچار تنگی‌نفس، افزایش ضربان قلب شدید یا خستگی‌ مفرط شود. این متخصص زنان ادامه می‌دهد: البته اگر خانمی قبل از بارداری مثلا شنا می‌کرده، دیگر نباید حرکاتی مانند شیرجه در آب را انجام دهد یا اگر به ورزش‌های پربرخورد می‌پرداخته، دیگر نمی‌تواند آنها را ادامه دهد. دکتر دادگستر نیز معتقد است: خانمی که از قبل ورزش نمی‌کرده و بعد از بارداری به هر علتی تصمیم به ورزش گرفته، حتما باید زیرنظر متخصص زنان و متخصص پزشکی ورزشی این کار را شروع کند.

ورزش شدید ممنوع است

انجام ورزش شدید به هیچ خانم بارداری توصیه نمی‌شود، اما فعالیت فیزیکی برای آنها مناسب است. دکتر دادگستر می‌گوید: فعالیت فیزیکی با ورزش متفاوت است. فعالیت فیزیکی یعنی انجام فعالیت‌های منظم مثل پیاده‌روی که در زندگی روزمره هم انجام می‌شود. یک خانم باردار می‌تواند در حدی که خسته نشود، پیاده‌روی انجام دهد زیرا خستگی نشان می‌دهد فشار بیش از حدی به او واردشده و ممکن‌است دمای بدنش بالا برود یا دچار کم‌آبی شود که خطرناک است. به گفته این متخصص پزشکی ورزشی، خانم‌های باردار می‌توانند 30 دقیقه فعالیت فیزیکی در روز داشته باشند و آن را در سه مرحله 10 دقیقه‌ای انجام دهند.

دکتر افتخار نیز از دید یک متخصص زنان به این مساله نگاه مشابهی دارد: فعالیت فیزیکی تا وقتی خانم باردار را دچار خستگی مفرط، افزایش ضربان قلب و تنگی‌نفس نکند، منع نمی‌شود.

ورزش در هوای گرم خطاست

خانم‌های باردار حتی باید برای ورزش به دمای هوا هم توجه داشته باشند. دکتر افتخار در این‌باره می‌گوید: ورزش در هوای گرم برای خانم باردار ممنوع است. این خانم‌ها به هیچ‌وجه نباید سونا یا جکوزی بروند یا در هوای گرم پیاده‌روی کنند چون هرگونه افزایش دمای بدن چه به‌صورت داخلی (مثلا ناشی از تب) و چه از محیط خارج و گرمای هوا احتمال آنومالی (ناهنجاری برای جنین) را بالا می‌برد و خطرناک است. دکتر دادگستر نیز با اشاره به این‌که نتایج مطالعه‌های مختلف آزمایشگاهی نشان داده اگر دمای بدن مادر افزایش‌ یابد، احتمال این‌که برای جنین عوارضی داشته باشد خیلی زیاد است، تاکید می‌کند: ورزش در آب و هوای گرم به هیچ‌وجه برای خانم باردار مناسب نیست و نباید به این ورزش‌ها بپردازد.

بهترین زمان ورزش

به گفته دکتر دادگستر، بهترین زمان ورزش برای خانم‌های باردار، سه ماهه دوم است که هم بدن مادر با شرایط بارداری تطبیق پیداکرده، هم بارداری در امن‌ترین شرایط است و هم وزن مادر هنوز خیلی زیاد نشده و قادر است برخی ورزش‌ها را انجام دهد، ولی با افزایش سن بارداری، مرکز ثقل بدن تغییر می‌کند و خانم‌ها معمولا دچار افزایش گودی‌کمر و کمردرد می‌شوند و این کار را برایشان سخت خواهدکرد. دکتر افتخار هم می‌گوید: در ماه‌های آخر بارداری ظرفیت تنفس خانم‌های باردار کم و خودبه‌خود فعالیت‌های آنها مخصوصا به علت محدودیت فیزیکی و جسمی محدودتر می‌شود.

ورزش‌های مناسب خانم باردار

از نظر دکتر دادگستر به‌عنوان متخصص طب ورزشی، شنا یا راه رفتن در آب برای خانم‌های باردار مناسب است چون در آب وزن بدن گرفته می‌شود، اما تاکید می‌کند: این خانم‌ها حتما باید با همراه وارد آب شوند زیرا امکان دارد به دلیل ترشح هورمون‌های بارداری و کمتر شدن توانایی‌شان، دچار گرفتگی عضلانی شوند. دکتر افتخار نیز اعتقاد دارد خانم‌های باردار باید ورزش‌های سبک انجام دهند چون هم باعث می‌شود افزایش وزن بیش از حد پیدا نکنند و هم احتمال ابتلا به دیابت یا مسمومیت بارداری و فشارخون را کاهش می‌دهد. وی بهترین ورزش‌ها را برای این خانم‌ها دو، پیاده‌روی و شنا می‌داند.

ورزش‌های ممنوع

بیشتر خانم‌های باردار می‌دانند ​ نباید به ورزش‌های پربرخورد بپردازند، اما ورزش‌های دیگری هم وجود دارد که انجام آنها برایشان ممنوع است. دکتر دادگستر این ورزش‌ها را این‌گونه برمی‌شمارد: ورزش‌هایی که احتمال افتادن و برخورد در آنها وجود دارد مانند دوچرخه‌سواری در پیست، اسب‌سواری و کوهنوردی در ارتفاع بیش از 2500 متر، به علت کاهش فشار اکسیژن.

این متخصص طب ورزشی به نکته بسیار مهم دیگری نیز اشاره می‌کند: با شروع بارداری، ترشح برخی هورمون‌ها در بدن خانم‌ها افزایش می‌یابد که عضلات را شل‌تر می‌کند به همین دلیل بهتر است ورزش‌هایی که احتمالپیچ‌خوردن و آسیب اندام‌ها در آن بیشتر است، انجام ندهند ؛ زیرا علاوه‌براین، تغییر مرکز ثقل بدن نیز آنها را در معرض آسیب‌های عضلانی و تاندونی قرار می‌دهد. وی می‌افزاید: از اواسط سه ماهه دوم به بعد، انجام ورزش‌هایی که باید در حالت طاقباز انجام شود نیز به هیچ‌وجه مناسب نیست. حتی این خانم‌ها شب‌ها نباید طاقباز بخوابند چون جنین به وریدهایی از سیاهرگ‌های اصلی فشار وارد می‌کند و باعث کاهش ضربان قلب مادر می‌شود.

حتی بارداری با روش IVF هم مانع ورزش نیست

خانم‌هایی که IVF کرده‌اند معمولا خودشان آنقدر محتاط هستند که خودبه‌خود فعالیت‌هایشان را محدود می‌کنند، ولی استراحت مطلق برای خیلی از آنها لازم نیست و می‌توانند به پیاده‌روی و شنا بپردازند. دکتر افتخار با بیان این جمله‌ها ادامه می‌دهد: البته بلافاصله بعد از انجام IVF یا حتی یک هفته بعد نباید ورزش کرد، اما بعد از این‌که تست بارداری مثبت و جنین مستقر شد و معلوم شد بارداری طبیعی است، انجام این ورزش‌‌های سبک منعی ندارد.

ورزش به زایمان راحت کمک می‌کند؟

دکتر افتخار به این سوال این‌گونه پاسخ می‌دهد: این موضوع هنوز ثابت نشده است، ولی برخی ورزش‌های مخصوص وجود دارد که عضلات کف لگن را ریلکس می‌کند و از این نظر که پارگی را کمتر می‌کند، زایمان را راحت‌تر خواهد کرد. اما دکتر دادگستر به عنوان متخصص پزشکی ورزشی در این باره نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: خانمی که بدن آماده‌تری داشته باشد، بخصوص اگر ورزش‌های کف لگن را انجام دهد، هم زایمان راحت‌تری خواهد داشت و هم بعد از زایمان راحت‌تر به شرایط پیش از بارداری برمی‌گردد.

ورزش برای بعضی مطلقا ممنوع است

دکتر افتخار تاکید می‌کند: کسانی که در معرض خطر سقط هستند، خانم‌هایی که به هر دلیلی خونریزی دارند، مبتلایان به بیماری زمینه‌ای قلبی، نارسایی دهانه رحم، در صورتی‌که احتمال زایمان زودرس وجود داشته باشد و در کسانی که جنین‌شان اختلال رشد دارد، اصلا نباید ورزش کنند، حتی ورزش‌های بارداری. در بارداری‌های چندقلویی هم احتمال سقط بالاتر است و باید بیشتر مراقب باشند.

یک نکته خیلی مهم

دکتر افتخار یادآوری می‌کند: خیلی از خانم‌های باردار به‌دلیل ترس، فعالیت خود را خیلی محدود می‌کنند به همین دلیل بیش از حد لازم افزایش وزن پیدا می‌کنند که اصلا خوب نیست. برخی هم فکر می‌کنند چون باردارند، باید به اندازه دو نفر بخورند در حالی که اصلا این‌طور نیست. یک خانم باردار باید فعالیت طبیعی داشته باشد حتی کسانی که در معرض خطر سقط هستند، این‌طور نیست که با خوابیدن احتمال سقط‌شان کمتر شود و این بیشتر جنبه روانی دارد. ورزش سبک، پیاده‌روی و شنا باعث سقط و زایمان زودرس نمی‌شود پس بهتر است اصلا خود را محدود نکنند.

زهرا سادات صفوی‌سها / جام‌جم