همین امروز، خودتان را معاینه کنید

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است دانش ایران در درمان سرطان پستان، چیزی از دانش جهانی کم ندارد و تنها مساله‌ای که باعث می‌شود زنان ایرانی بیشتر از زنان دیگر نقاط دنیا دچار قطع عضو در این نوع سرطان شوند، تشخیص دیرهنگام بیماری است که علتش، بی‌توجهی زن‌ها به معاینه ماهانه و مراجعه نکردن‌شان به پزشک است.

چرا آمار سرطان بویژه سرطان پستان در کشورمان رو به افزایش است؟

سرطان پستان در همه جای دنیا رو به افزایش است و کشور ما هم از این قاعده مستثنا نیست. علت این پدیده، تغییر شرایط زندگی زن‌هاست برای مثال بیشتر از گذشته سیگار می‌کشند، تغذیه نادرست دارند بویژه این که از فست‌فود‌ها و مواد غذایی دیگری که روغن‌های مضر، مواد افزودنی و نگهدارنده دارد، استفاده می‌کنند.

آنها، نسبت به گذشته دیرتر ازدواج می‌کنند یا باردار نمی‌شوند یا دیر باردار می‌شوند. در حالی که خطر ابتلا به سرطان در زنانی که پس از سی‌وپنج سالگی باردار می‌شوند دو تا سه برابر زنانی است که در سن پایین باردار شده‌اند.

از دیگر مواردی که نسبت به گذشته تغییر کرده، ‌این است که زنان نسبت به گذشته بیشتر در معرض اشعه‌های کیهانی قرار دارند چون لایه ازن آسیب‌دیده است.

همچنین یکی از پدیده‌های بسیار خطرناک که اخیرا رایج شده مصرف هورمون‌هاست. زن‌ها این روزها شغل‌های پر استرس‌تری دارند، حتی گاهی برای انجام مسئولیت‌هایشان نیاز به شب بیداری دارد. این شرایط باعث می‌شود آنها در جوانی دچار یائسگی زودرس شوند و پزشکان برای آنها هورمون درمانی را تجویز می‌کنند. در حالی که این نوع درمان هم، خطر ابتلا به سرطان پستان را بیشتر می‌کند.

خطر ابتلا به سرطان در زنانی که بیش از ده سال از قرص‌های ضدبارداری استفاده کنند نیز جدی‌تر است. زنان در صورت مصرف این نوع داروها باید گاهی به سیستم هورمونی پستان استراحت بدهند یعنی معمولا نباید بیش از دو سال به صورت دائم این قرص‌ها را مصرف کرد و باید در طول دوره مصرف‌شان، بین شش ماه تا یک سال مصرف قرص را قطع کنند و از روش‌های دیگر جلوگیری استفاده کنند.

همان‌طور که اشاره کردم تغییر شرایط زندگی که به افزایش سرطان منجر می‌شود فقط مختص ایران نیست و در همه جای دنیا وجود دارد، اما در کشور ما و دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه، سن ابتلا به سرطان پستان نسبت به کشورهای غربی پنج تا 10 سال پایین‌تر است.

ورزش هم یکی از عوامل محافظت کننده است. زنان بی‌تحرک بیشتر در خطر ابتلا به سرطان پستان هستند. به طور کلی هر فردی چه زن و چه مرد باید دست کم نیم ساعت در روز تحرک داشته باشد.

فرض کنیم من دچار این نوع سرطان شده‌ام و به شما مراجعه کرده‌ام. چند درصد شانس بهبود کامل دارم؟

پاسخ به این پرسش نسبی است. اگر فردی در فواصل منظم، خود را معاینه کند و ماموگرافی یا سونوگرافی یا دیگر آزمایش‌های را انجام دهد، سرطان بسرعت تشخیص داده می‌شود و شانس بهبود کامل‌شان افزایش می‌یابد.

بیماری سرطان اگر در مرحله صفر و یک باشد یعنی اندازه توده سرطانی در حد میکروسکوپی باشد و ما در ماموگرافی آن را به شکل توده‌های بسیار کوچکی می‌بینیم، امکان بهبود کامل او بیش از 90 درصد است.

اگر فردی تحت نظر نباشد و با علائم بیماری مواجه شود به معنی آن است که دست‌کم پنج، شش سال از شروع بیماری‌اش گذشته است و بنابر این دوره درمانش دشوارتر می‌شود.

طول هر یک از این دوره‌ها چقدر است؟

هر خانمی از بیست سالگی باید هر ماه پس از پایان عادت ماهانه، خودش را معاینه کند. از بیست تا بیست‌وپنج سالگی باید هر سال یک بار به پزشک جراح برای معاینه مراجعه کند و از بیست‌وپنج سالگی، این دوره شش ماهه می‌شود.

از چه سنی ماموگرافی ضرورت دارد؟

ماموگرافی از سی‌وپنج سالگی به بعد ضرورت دارد، اما پیش از سی‌وپنج سالگی، معمولا از سونوگرافی یا ام‌آرآی بیشتر استفاده می‌شود.

حالا به عنوان یک بیمار، بهترین حالت این است که از کجا فرآیند درمان را آغاز کنم.

براساس اندازه توده و اندازه پستان فرد،‌ ممکن است بشود عضو را حفظ کرد و بخشی از آن را برداشت یا احتمال دارد پستان به طور کامل برداشته شود. پس از آن هم بر اساس پاسخ پاتولوژی، ادامه درمان شاید با شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و مصرف هورمون باشد.

آیا سن در افزایش یا کاهش شانس بهبود، تاثیرگذار است؟

سن مهم نیست. نوع درمان بر اساس میزان پیشرفت تومور مشخص می‌شود. در زنان جوان چون تومور جوان‌تر است سرعت رشد افزایش می‌یابد. از سوی دیگر بافت پستان در زنان جوان متراکم‌تر و سفت‌تر است و احتمال دارد که نتوانند توده را تشخیص بدهند.

برخی بیماران بر این باورند که شیوه درمان سرطان پستان در کشور ما هنوز با علم روز دنیا منطبق نیست؛ چون امروزه در بیشتر کشورهای توسعه یافته برداشتن کامل پستان کمتر رخ می‌دهد. در حالی که در ایران بیشتر زنانی که دچار این نوع سرطان می‌شوند، ناچارند عضو را به طور کامل از دست بدهند.

علتش این است که بیماران در مراحل پیشرفته بیماری به ما مراجعه می‌کنند و سیستم غربالگری حرفه‌ای نداریم که زنان را ملزم کند هر شش ماه یک بار با پزشک خود ملاقات داشته باشند. مساله دیگر فاکتورهای نژادی و ژنتیک است. زنانی که پستان‌های بسیار بزرگ یا بسیار کوچک دارند معمولا برای جراحی حفظ پستان شرایط مشکل‌تری دارند و جراحانی که تجربه کمتری دارند، ترجیح می‌دهند عضو را حذف کنند تا حاشیه‌هایش سالم بماند و عود زودرس برای بیمار رخ ندهد؛ ولی اگر شرایط بیمار مطلوب باشد و تشخیص بموقع، پزشک ترجیح می‌دهد پستان را حفظ کند.

در مواردی که مبتلا به بیماری باردار باشد چطور؟

در این باره هم منع پزشکی داریم و باید حتما پستان را برداریم، چون در حاملگی، رادیوتراپی ممنوع است.

چه مدت پس از قطع عضو، می‌توانید از جراحی‌های ترمیمی استفاده کنید؟

معمولا پس از یک سال ـ که خیال‌مان از عود نکردن مجدد بیماری راحت شد ـ جراحی ترمیمی انجام می‌دهیم.

همیشه برای ترمیم از پروتز استفاده می‌کنید؟

خیر. ما می‌توانیم با استفاده از عضله و چربی جدار شکم،‌ عضو را از نظر ظاهری بازسازی کنیم و به شکل اول بازگردانیم.

با توضیحات شما، این شایعه که برخی خیال می‌کنند اگر برای درمان مشکل‌شان به کشوری دیگر بروند ممکن است عضوشان را از دست ندهند، درست نیست؟

به هیچ‌وجه درست نیست. دانش ایران در حوزه سرطان پستان منطبق با دانش جهانی است. چه بسا بیمارانی که برای گذراندن دوره درمان به کشورهایی مانند آمریکا، کانادا و آلمان می‌روند و گرچه پستان‌شان برداشته نمی‌شود، اما بیماری مدت کوتاهی بعد عود می‌کند.

اکنون در کشور ما حتی جراحی آنکوپلاستیک انجام می‌شود، یعنی بیمارها می‌توانند همزمان با جراحی توده سرطانی، جراحی زیبایی پستان هم داشته باشند برای مثال آن را کوچک کنند.

وقتی پستان به طور کامل برداشته می‌شود دیگر امکان برگشت بیماری وجود ندارد؟

در آن موضع احتمال بازگشت بیماری کم است، اما احتمال دارد بیماری از راه خون به مناطق دیگر بدن سرایت کرده باشد. جراحی نوعی پاکسازی موضعی است و پس از آن فرد باید شیمی درمانی و رادیوتراپی شود.

معمولا اگر بیماری تا پنج سال پس از جراحی هیچ مشکلی پیدا نکرد احتمال عود کمتر از 10 تا 20 درصد می‌شود، اما هیچ‌وقت نمی‌توانیم به بیمار با اطمینان بگوییم که کامل بهبودی یافته است. همیشه باید بیمار را تحت نظر داشته باشیم.

برخی بیماران اعتقاد دارند شیمی‌درمانی فقط در صورتی تاثیرگذار است که موها بریزد. این اعتقاد درست است؟

این تصور درست نیست؛ البته شیمی‌درمانی معمولا با ریختن موها همراه است، اما در برخی انواع سرطان‌ها که نوع تهاجم بالا نیست، شیمی‌درمانی‌های خیلی قوی استفاده نمی‌شود، اما نریختن موها به معنای ناقص بودن درمان نیست.

اگر خانمی تاکنون خودش را معاینه نکرده، توصیه شما این است که خودش معاینه‌اش را آغاز کند یا ابتدا به پزشک مراجعه کند؟

از دیدگاه من بهتر است ابتدا به پزشک مراجعه کند و شیوه صحیح معاینه را یاد بگیرد، اما به هر حال باید هر شش ماه یک بار از سوی جراح وضع سلامتش را بسنجد. ماموگرافی و سونوگرافی هم فقط در صورت توصیه پزشک لازم است.

آیا توده‌های چربی یا کیست در پستان، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد؟

خیر. به هیچ‌وجه، اما ابتلا به سرطان‌های رحم و تخمدان خطر دچارشدن به سرطان پستان را هم بالا می‌برد. جالب است بدانید حتی در کسانی که بستگان‌شان به سرطان روده بزرگ مبتلا بوده‌اند، شانس ابتلا به سرطان پستان بالاست. همچنین احتمال ابتلا به این نوع سرطان در فرزندان مردانی که سرطان پستان گرفته‌اند تا 70 درصد افزایش پیدا می‌کند.

مریم یوشی زاده - گروه جامعه