نیلوفرهای آبی هر روز آب می‌روند

اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست با اشاره به این فواید به جام‌جم می‌گوید: نیلوفر آبی گیاهی است که تمام قسمت‌های آن از ریشه و ساقه ـ که در زیر آب است ـ گرفته تا برگ و گل آن مفید و ارزشمند است. وی با اشاره به برگ‌های پهن و بزرگ نیلوفرآبی می‌افزاید:‌ سطح بالایی این برگ‌ها محل تخمگذاری و زادو ولد پرستوهای دریایی و دیگر پرندگان مهاجر است و سطح زیرین آن نیز محل تجمع و پناهگاه آبزیان کوچک مانند بچه‌ماهی‌ها و حلزون‌هاست که از ترس شکارچیان آبزی مانند ماهی‌های بزرگ‌تر و غیرآبزی مانند پرندگان در زیر این برگ‌ها پناه می‌گیرند.

این استاد دانشگاه یکی دیگر از فواید این گیاه را انجام عمل فتوسنتز و تبدیل دی اکسید کربن هوا به اکسیژن عنوان می‌کند و می‌گوید: نیلوفرآبی با انجام این فرآیند، اکسیژن مورد نیاز آبزیان موجود در آب را تامین می‌کند که با از بین‌رفتن حیات نیلوفر،‌ اکسیژن آب نیز کم شده و حیات آبزیان نیز با مشکل مواجه می‌شود. جلوگیری از افزایش گرم شدن آب تالاب‌ها از دیگر فواید این گونه گیاهی است که کهرم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: برگ‌های پهن نیلوفرآبی مانع از نفوذ نور و گرمای زیاد خورشید به درون آب و تبخیر آن می‌شود، در حالی که نابودی این گیاه نه‌تنها تبخیر آب و خشکی سریع تالاب‌ها را به همراه دارد، بلکه آبزیان را نیز در برابر این نور و گرما بی‌حفاظ می‌کند.

دشمن نیلوفرها

نیلوفر آبی دشمن کم ندارد، از عوامل انسانی مانند ورود انواع آلودگی‌ به زیستگاه آنها،‌ تردد قایق‌های موتوری، پروژه‌های در حال اجرا در تالاب و دست‌های بی‌رحم گردشگران ـ که به دلیل زیبایی و خواص درمانی گل‌هایش را می‌چینند ـ گرفته تا عوامل طبیعی مانند کاهش بارندگی و آب تالاب‌ها و گرمای زیاد خشکسالی، دشمن این گیاه است. این عوامل، نه‌تنها باعث‌شده سال به سال از تعداد نیلوفران آبی کاسته شود، بلکه ارتفاع برگ‌های آن نیز که در گذشته بلندتر از قد انسان بود، هر سال کوتاه‌تر می‌شود.

کهرم، کارشناس محیط‌زیست درباره عوامل نابود‌کننده نیلوفر آبی با اشاره به دو عامل شیمیایی و فیزیکی می‌گوید: ورود انواع آلودگی مانند پساب کارخانه‌ها، فاضلاب‌های شهری و صنعتی و کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی از جمله این عوامل است که باعث نابودی تالاب‌ها و گونه‌های جانوری و گیاهی آن نظیر نیلوفر آبی می‌شود. وی با اشاره به ورود انواع کودهای شمیایی و سموم دفع آفات نباتی به تالاب‌ها بویژه تالاب انزلی می‌افزاید: این کودها باعث غنی‌شدن آب از مواد غذایی می‌شود که این مواد مغذی نیز موجب رویش گیاهان خودروی بسیاری مانند نیزارها شده که حجم تالاب را پر کرده و نیلوفرهای آبی را خفه می‌کند.

کهرم همچین با اشاره به عوامل فیزیکی از جمله تردد قایق‌های موتوری در سطح برخی تالاب‌ها تصریح می‌کند: در تالاب انزلی 2800 قایق موتوری با سر و صدا و سرعت زیادی در تردد است تا گردشگران را به تماشای نیلوفران آبی مهمان کنند،‌ غافل از این‌که پره موتور آنها روزانه تعداد بسیار زیادی از برگ این گیاه را قطع می‌کند و بازدیدکنندگان نیز که به این گیاه نزدیک می‌شوند، بی‌محابا به کندن گل و برگ این گیاه مبادرت می‌کنند. وی با بیان این‌که این قایق‌ها جای امنی برای پرندگان و گیاهان ساکن این تالاب نگذاشته است، رشد گیاه «آزولا» در تالاب انزلی را نیز از جمله عواملی می‌داند که به نابودی نیلوفر آبی منجر می‌شود. این گیاه که غیربومی است و به تالاب انزلی تعلق ندارد، اکنون در سطح وسیعی از تالاب شناور است و سطح آب را در محل رویش نیلوفر آبی می‌پوشاند.

سال‌های بدون سراب نیلوفر

سراب نیلوفر کرمانشاه نیز یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر به شمار می‌رود که با محیطی آرام و زیبا هر ساله پذیرای مهمانان نوروزی است. این سراب که در سال‌های نه‌چندان دور پوشیده از نیلوفر آبی بود، در فاصله 20 کیلومتری شهر کرمانشاه قرار دارد. زمانی زیبایی سحرانگیز نیلوفران با آن گل‌های سفید و صورتی که سراسر سراب 25 هکتاری را پوشانده بود‌، بین 150 تا 200 هزار مسافر و گردشگر را در فصل بهار و تابستان به سوی این تالاب می‌کشاند، اما امروز و با خشک‌شدن و کاهش آب سراب و مرگ نیلوفرانش،‌ دیگر کمتر مسافری گذرش به آن سو می‌افتد. کاهش بارندگی از یک سو و حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز بی‌شمار در اطراف حوضچه نیلوفران،‌ از جمله عواملی بود که سال به سال از حجم آب این حوضچه کم کرد و یکی از بزرگ‌ترین زیستگاه‌های نیلوفران کشور و مناطق گردشگری کرمانشاه را به سرابی بی‌جان و نیمه‌خشک تبدیل کرد که حیات بسیاری از ساکنانش را گرفته و رمقی برای اندک نیلوفران باقیمانده باقی نگذاشته است.

مدیر شرکت توسعه‌ گردشگری کرمانشاه با بیان این‌که ‌با وجود بارش‌های خوب اخیر، سطح آب سراب نیلوفر به حد طبیعی نرسیده است، چاه‌های غیرمجاز را عامل اصلی خشک‌شدن این سراب می‌داند و به ایسنا می‌گوید: خشکسالی و کمبود بارش چند سال اخیر هم در این زمینه بی‌تاثیر نیست.

وحید شام‌بیاتی با اشاره به نقش گردشگری و جذب توریست این سراب از جلسه‌هایی که برای حل مشکل آن تشکیل شده‌،‌ پلمب 35 چاه‌ غیرمجاز اطراف سراب و نصب کنتور هوشمند روی چاه‌ها با همکاری آب منطقه‌ای خبر می‌دهد.

کاظم علیزاده، معاون محیط زیست و منابع طبیعی‌ کرمانشاه هم با بیان این‌که آب سراب نیلوفر 80 تا 90 درصد خشک شده است، چاه‌های غیرمجاز و خشکسالی را از دلایل خشکی سراب نیلوفر و مرگ نیلوفران عنوان و ابراز امیدواری می‌کند انتقال آب از سد گاوشان نیاز به مصرف آب از منابع اطراف این سراب را کم کند و دوباره سراب نیلوفر احیا شود.

فریدون یاوری، معاون محیط انسانی اداره کل محیط زیست استان کرمانشاه نیز با بیان این‌که شرایط فعلی سراب نیلوفر رضایت‌بخش نیست و شاهد پایین‌بودن سطح آب و از بین‌رفتن آبزیان هستیم، به فارس می‌گوید: سازمان‌های مختلفی در خشکسالی این سراب مسئول هستند و سازمان کل محیط زیست فقط متولی حفظ محیط‌زیست در مناطق چهارگانه تالاب بین‌المللی کنوانسیون است،‌ در حالی که با توجه به میزان برداشت آب، حفظ آبزیان و جلوگیری از تخریب و آلودگی سراب به ارگان‌های دیگر مربوط و نیازمند برنامه‌ای خاص توسط این ارگان‌ها و اداره کل محیط زیست است.