قلعه‌ها تاریخ را روایت می‌کنند

اکنون این قلعه‌ها به جاذبه‌های گردشگری تبدیل شده‌اند که با معرفی آنها می‌توان به گوشه‌هایی از تاریخ پر فراز و نشیب آنها اشاره کرد و در کنار آن از جذابیت‌های سفر به این قلعه‌ها نیز بهره‌مند شد.

در این میان، استان آذربایجان شرقی نیز از وجود این قلعه‌ها بی‌نصیب نمانده است.

قلعه دختر میانه: در 24 کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان میانه آذربایجان شرقی و در دو ‌کیلومتری جنوب پل دختر میانه، قلعه‌ای است به‌نام قلعه‌دختر که روی صخره سنگی بلندترین قله کوه مشرف به جاده کاروان‌رو به شکل کثیرالاضلاع غیرمنظم از سنگ آجری ساخته شده است. بلندی دیوار که باروی قلعه محسوب می‌شود حدود 14‌متر است. در دیوار قلعه دو مدخل ساخته شده که هر‌کدام سه ‌متر بلندی دارد و بالای یکی از این مدخل‌ها کتیبه‌ای روی سنگ حک‌شده که فعلا اثری از خط آن باقی نمانده و از وضع ساختمان و مصالح به کار رفته می‌توان بنا را به قرن هفتم هجری و دوره ایلخانان مغول نسبت داد.

قلعه ضحاک: این دژ تاریخی احتمالا بازمانده‌ای از دوران اشکانیان یا معبدی زردشتی یا محلی برای پادگان نظامی محلی بوده ‌است. طاق این دژ در کنار آثار به جا مانده در تپه میل ورامین از نمونه‌های معماری روزگار اشکانی است که بعدها به شکلی کامل‌تر و شکوهمندتر در طراحی ایوان خسرو در تیسفون دیده می‌شود.

قلعه ضحاک در۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان هشترود واقع شده ‌است.

در بخش گردشگری برای سهولت در رفت و آمد بازدیدکنندگان، در مسیر اصلی ورودی قلعه ضحاک تعداد زیادی پلکان سنگی با ملات سیمان و همچنین پلکان‌های سنگی در صخره‌ها احداث و با نصب لوله‌های حایل در پرتگاه‌ها برای تامین امنیت بازدیدکنندگان اقدام شده است.

قلعه کردشت: قلعه کردشت یکی دیگر از قلعه‌های تاریخی آذربایجان شرقی است که همنام با حمامی تاریخی است که در حاشیه رود ارس و در روستای کردشت جلفا واقع شده است.

این قلعه از نظر اهمیت نظامی و تاریخی بویژه در دوره حکومت عباس میرزا قاجار، نایب‌السلطنه فتحعلی شاه قاجار در آذربایجان بسیار مورد توجه و یکی از مراکز فرماندهی سپاهیان وی در جریان جنگ‌های ایران و روس بود.

این قلعه بالای تپه‌ای صخره‌ای ساخته شده و در ارتفاعات آن شش برج نگهبانی وجود داشت که هنوز بخشی از این برج‌ها و حصارهای آن پابرجاست.

داش قلعه ضحاک: داش قلعه ضحاک‌ در 28‌کیلومتری ‌شرق‌ عجب‌شیر بر ارتفاعات‌ مقدم‌ سهند است و اولین‌ بار توسط‌ یک‌ هیات‌ باستان‌شناسی ‌آلمانی‌ سال‌ 1971 میلادی‌ مورد بررسی‌ و تحقیق‌ قرار گرفت.

غیر از قلعه‌ در پای‌ کوه‌ قبرستانی‌ نیز دیده‌ می‌شود که‌ در آن‌ مجسمه‌ها سنگی‌ قوچی‌ قرار دارد و در کنار قبرستان‌، روستایی‌ به‌ نام‌ ینگجه‌ واقع‌ شده‌ است‌. در دیوار یکی‌ از خانه‌های‌ روستای‌ ینگجه‌ قوچ‌ سنگی‌ مقبره‌ای‌ کار گذاشته‌ شده‌ است‌، راولین‌ سون‌ با تکیه‌ بر توصیف‌های‌ اهل‌ محل‌، آن‌ را به‌ دوره‌ ساسانی‌ نسبت داده است‌.

در داش‌ قلعه‌ ضحاک‌، تک‌ حفره‌هایی‌ نیز دیده‌ می‌شود که‌ تمام‌ آن‌ را در صخره‌های‌ عمودی‌ کوه‌ کنده‌اند. علاوه‌ بر اینها باید وجود برجی‌ را ذکر کرد که‌ از خشت، بر پایه سنگی‌ ساخته‌ شده‌ است‌ و صرف‌نظر از استحکامات‌ دروازه قلعه‌، تنها برج‌ دفاعی‌ به‌ شمار می‌رود، زیرا اطراف‌ قلعه‌، پرتگاه‌ است‌ و به‌ استحکامات‌ بیشتری‌ نیاز نبوده‌ است‌.

آغجه‌ قلعه (ورزقان‌)‌: این‌ قلعه‌ تاریخی‌ را شاید به‌ خاطر رنگ‌ دیواره‌ها و برج‌های‌ سفیدش‌ که‌ با ملات‌ آهکی‌ سفید در قله کوهی‌ سبزفام‌ ساخته‌ شده‌ است، آغجاقالا می‌گویند.

این قلعه در فاصله 50 کیلومتری‌ شمال‌ غربی‌ شهر ورزقان‌ واقع‌ شده‌ است‌.

موقعیت‌ جغرافیایی‌ و مکانی‌ قلعه‌ و نوع ‌معماری‌ و کاربرد این‌ قلعه‌ نیز شبیه‌‌ دیگر قلعه‌های‌ تاریخی‌ آذربایجان‌ است.

قلعه پشتو: یکی از باارزش‌ترین و جالب‌ترین آثار تاریخی بخش هوراند از شهرستان اهر، قلعه پشتو یا پشتاب است که بر بلندترین کوه میان روستاهای پشتاب و کوجان قرار گرفته است.

روستای پشتاب در 12 کیلومتری غرب هوراند و 50 کیلومتری اهر است.

قلعه پشتو در کوهستان بسیار بلند به ارتفاع بیش از 3000 متر بنا شده است.

حصارهای آن بسیار مرتفع و صخره‌ای است و دورتا دورش را پرتگاه‌های عمیق احاطه کرده است. تنها راه ورودی به قلعه، معبری است از سمت شمال البته با 220 پله سنگی.

قلعه جوشین: قلعه تاریخی جوشین یا جوشون در 26 کیلومتری غرب ورزقان به سوی جلفا و در 6کیلومتری روستای جوشین واقع شده و راه آن بسیار سخت و کوهستانی است.

قلعه بر فراز کوهی است که سه طرف آن را شیب‌های دیوارمانند احاطه کرده و تنها راه ارتباطی آن یک گذر کوهستانی تنگ است که فقط یک یا دو نفر می‌توانند به زحمت از آن بالا روند.

به این علت نگهبانی و دفاع از این قلعه حتی با تعدادی معدود هم ممکن بوده است.

این قلعه در حمله اعراب به ایران یکی از مراکز مقاومت بود.

سفال‌هایی که در محوطه قلعه پیدا شده مربوط به هزاره اول قبل از اسلام و قرون اولیه اسلام تا قرن ششم هجری قمری است.

قلعه بابک: قلعه بابک در 50 کیلومتری‌ شمال‌ شهرستان‌ اهر و در 16 کیلومتری‌ غربی‌ کلیبر و در فراز ارتفاعات‌ غربی‌ رود قره‌ سو خودنمایی‌ می‌کند.

برای‌ رسیدن‌ به‌ دروازه‌ قلعه‌ باید از معبر دالان‌مانندی‌ به‌ طول‌ 200 متر عبور کرد. این‌ قلعه‌ از برج‌ و باروهای‌ متعددی‌ تشکیل‌ یافته‌ که‌ برج‌های‌ مدور از سنگ‌ مالون‌ با ملات‌ ساروج‌ است‌ و باروها نیز از نوعی‌ سنگ‌ گرانیت‌ ساخته‌ شده‌اند. (جام جم - ضمیمه چمدان)