دورکاری خوب است، بد عمل می‌کنند

از زمانی که دولت آقای احمدی‌نژاد مستقر شد همواره شاهد بودیم که هر طرحی در دولت مطرح شد بسرعت به سمت اجرا رفت، حتی اگر آن طرح، درست نبود یا منتقدان زیادی داشت. یکی از این طرح‌ها، دورکاری است که حالا که تقریبا 2 سال از مطرح شدنش می‌گذرد، می‌توان گفت که ثمره قابل اعتنایی نداشته است. شما در معاونت راهبردی این طرح را چطور می‌بینید؟

دورکاری روشی برای انجام کار است و در آن به این صورت عمل می‌شود که کارمند به جای این که وظایفش را در اداره و سازمان انجام دهد آن را در محیط‌های دیگر مثلا خانه یا حتی کتابخانه انجام می‌دهد. هدف از دورکاری این است که به جای این که تمام تمرکز ما به حضور فیزیکی کارمندان باشد به خروجی و نتیجه کار آنها توجه کنیم. البته بعضی از کارها به گونه‌ای است که فرد حتما باید در محل کار حضور داشته باشد، مثل پزشکی یا پرستاری که فرد نمی‌تواند معاینات و مراقبت‌های بالینی را خارج از محل کار انجام دهد. اما بعضی از کارها این‌گونه نیست. برای همین از همه دستگاه‌های دولتی خواسته‌ایم که کلیه فعالیت‌هایی که قابلیت دورکاری دارد را شناسایی کنند و برای ما بفرستند. پس ما کارمندانی را به دورکاری می‌فرستیم که شغلشان قابل دورکاری باشد، نه دیگران را. البته این که گفتید رئیس‌جمهور کارهایی را انجام می‌دهد که یا درست نیست یا منتقدان زیادی دارد باید بگویم که اتفاقا دورکاری طرح بسیار درستی است که به خاطر فوایدش در کشورهای پیشرفته و بویژه در بخش خصوصی انجام شده. ابتکاری که آقای احمدی‌نژاد و دولتشان داشته این است که این طرح را به جای بخش خصوصی به بخش دولتی آورده‌اند. اگر این طرح را بدرستی انجام دهیم بهره‌وری در سازمان‌ها بالا می‌رود، همین طور از نیروی انسانی به صورت درست و بهینه استفاده می‌شود. یعنی این که از فرد بااستعدادی که می‌تواند کاری را در مدت زمان کمتری انجام دهد می‌خواهیم که در یک بازه زمانی طولانی آن کار را انجام دهد، راه نادرستی را انتخاب کرده‌ایم، چون هم از استعدادش بدرستی استفاده نمی‌شود و هم انگیزه‌هایش بتدریج از بین می‌رود.

یکی از فواید مهم طرح دورکاری، کاهش هزینه است؛ هم برای دستگاه و هم برای فرد. کسی که قصد آمدن به محل کار را دارد قطعا متحمل هزینه‌هایی می‌شود، همین‌طور دستگاه محل خدمت او برای این که سرویس لازم را به او بدهد باید هزینه‌هایی را متقبل شود. یکی دیگر از فواید این است که فرد می‌تواند حضور بهتر و پررنگ‌تری در کنار خانواده داشته باشد. برای همین است که ما در آیین‌نامه دورکاری آنچه را که بیشتر از همه مورد توجه قرار داده‌ایم این است که باید به کارمندان زن اولویت بدهیم تا هم به وظایف اجتماعی‌شان عمل کنند و هم نقش مادری و همسری‌شان را بدرستی انجام دهند. به اعتقاد من، یکی از مترقی‌ترین برنامه‌هایی که دولت تاکنون پیشنهاد کرده، دورکاری است. البته انجام هر کار جدیدی با مقاومت همراه است و لازم است برای آن فرهنگ‌سازی شود، چون اگر مردم بدانند که دورکاری یک طرح تجربه‌شده و موفق است حتما از آن استقبال می‌کنند، همان‌طور که الان نیز شاهد این استقبال هستیم.

دفاع من براساس منطق و استدلال است، برای همین از هیچ طرحی دفاع بی‌مورد نمی‌‌کنم و اگر طرحی واقعا مشکل داشته باشد نظرات انتقادی‌ام را می‌گویم. ما نمی‌گوییم دورکاری‌ای که در حال حاضر در کشورمان انجام می‌شود بی‌عیب است، ولی این که استارت این روش زده شده و این فکر در کشور به وجود آمده آن را بسیار مترقی می‌دانم، اما قبول دارم که تا رسیدن به ایده‌آل فاصله زیادی داریم.

البته در این میان نکاتی هست که به نظر می‌رسد ذهن افراد به خاطر وجود آنها مغشوش شده و آن این که دورکاری زمانی مطرح شد که بحث آلودگی هوا، تعدیل نیروها و انتقال کارمندان به شهرهای دیگر نیز مطرح بود. در واقع این 3 بحث با طرح دورکاری همزمان شد و متاسفانه دورکاری تحت‌الشعاع آن 3 موضوع قرار گرفت.

اما یکی از دلایلی که ممکن است کارمندان از دورکاری استقبال نکنند به خاطر عملکرد بد بعضی از مسوولان ماست. به عنوان مثال با وجود این که بارها چه به صورت تذکر کتبی و چه به صورت شفاهی اعلام کرده‌ایم که هیچ‌کس حق ندارد به بهانه دورکاری، کارمندی را تعدیل یا منتقل کند، ولی متاسفانه بعضی از دستگاه‌ها این کار را کردند و به این روش بسیار مترقی و ارزشمند آسیب رساندند. این مساله امنیت شغلی را از کارمندان گرفت و عده‌ای ترسیدند که مبادا دورکاری باعث شود که کارشان را از دست بدهند. به همین علت هنوز یک آمار واقعی از دورکاری و نتایج آن نداریم.البته یک موضوع دیگر هم به این طرح آسیب رساند و آن این که سال قبل به خاطر آلودگی هوا فرآیند صحیح دورکاری انجام نشد.

در آیین‌نامه دورکاری که به تصویب دولت رسید مراحلی بسیار منطقی در نظر گرفته شده که یکی از این مراحل تاکید دارد که دستگاه‌ها باید کارمندان مستعدی را که شغل‌شان قابلیت دورکاری را دارد، شناسایی کنند. پس دورکاری برخلاف تصور عموم، مختص کارمندان تنبل نیست، بلکه روشی است برای تشویق کارمندان پرکار و بااستعداد. همچنین در آیین‌نامه تاکید شده که کارمند دورکار باید کارش را در یک بازه زمانی مشخص تمام کند و به مافوقش گزارش بدهد که اگر کارش را بدرستی انجام دهد، علاوه بر حقوق از مزایای اضافه‌کار هم بهره‌مند می‌شود. پس می‌بینید که طرح دورکاری چقدر اصولی و منطقی است. هرچند متاسفیم که این طرح با بحث آلودگی هوا همزمان شد. در واقع در آن زمان به خاطر آلودگی هوا، دولت مجبور شد از کارمندان بخواهد در خانه بمانند و کارشان را از طریق دورکاری انجام دهند که این مساله سبب شد تا بین کارمند و کارفرما هیچ تفاهمی ایجاد نشود و گزارش کار نیز از کارمندان گرفته نشود. البته در آن زمان دولت هم مقصر نبود، چون بین 2 کار مخیر بود؛ یعنی یا ادارات را تعطیل کند یا کارها را از طریق دورکاری انجام دهد که بعضی مدیران بد عمل کردند و فقط کارمندان را به خانه فرستادند و اسمش را گذاشتند دورکاری که این ذهنیت را به وجود آورد که دورکاری یعنی فرستادن نیروها به خانه و دور کردنشان از محل کار. البته در حال حاضر با کمک فرهنگ‌سازی و همچنین حاکم شدن شرایط آرام بر جامعه، این ذهنیت منفی در حال کمرنگ شدن است، چون تقریبا برای کارمندان جاافتاده که دورکاری به معنی اخراج از محل کار یا قطع ارتباط با سازمان نیست و بسته به توافقی که با کارفرما دارند، می‌توانند بخشی از کار را در اداره و بخشی را در خارج از محل کار انجام دهند.

علت این مساله این است که یک​سری امتیازاتی به دورکار داده‌ایم که به این کارمند نداده‌ایم. از جمله این‌که به دورکار فرصت داده‌ایم تا بیشتر در کنار خانواده‌اش باشد. بالاخره کسی که به محیط اداره می‌آید، از خانواده‌اش می‌زند، باید وقتی را برای رفت‌وآمد بگذارد و هزینه‌ای را صرف کند. حتی اگر کارمندی به اداره بیاید و کاری هم انجام ندهد، باید جنگ اعصابی بر سر سوار شدن به ماشین و بموقع رسیدن و امثال آن داشته باشد، در حالی که یک فرد دورکار هیچ‌کدام از این مسائل را ندارد. از طرفی این ما هستیم که باید نظارتمان را روی کارمندان بیشتر کنیم و اگر حالا اینچنین نیست، دلیل نمی‌شود که این کار غلط است.

البته قبول دارم که باید همان‌گونه که بر فرد دورکار نظارت می‌کنیم، بر کارمندان مستقر در اداره هم نظارت کنیم که هم‌اکنون نیز بعضی مدیران این نظارت را اعمال می‌کنند، اما به هر حال این خلأ در ادارات و سازمان‌های ما وجود دارد که ما برای آن تمهیداتی را اندیشیده‌ایم. الان ما فاکتورهایی را در ارزیابی عملکرد تعریف کرده‌ایم که مدیر ناچار است نظارت کند و کارمند ناچار است که جدیت بیشتری به خرج بدهد.

البته تاکید بر زنان برخلاف نظر شما خیلی هم خوشایند است، یعنی انتظار دارم شما از این موضوع حمایت کنید، البته با دلایلی که می‌گویم؛ اول این‌که ما دورکاری را اصلا محدود نکرده‌ایم و هر آقایی که متقاضی باشد‌ و شرایطش را داشته باشد، می‌تواند دورکاری کند و هیچ منعی وجود ندارد و ما فقط اعلام کرده‌ایم که اولویت با خانم‌هاست.شما می‌دانید که اگر یک زن از صبح تا شب در خانه باشد، ممکن است از لحاظ روحی و روانی آسیب چندانی نبیند، چون آنقدر برای خودش کار و برنامه ایجاد می‌کند که وقتش را پر می‌کند، اما مردها نمی‌توانند و اگر یک روز از صبح تا شب در خانه باشند، ممکن است از لحاظ روحی و روانی آسیب ببینند، شاید یکی از دلایل کمتر استقبال‌کردن مردان هم همین باشد. مساله دوم این‌که وقتی حضرت علی( ع) و حضرت فاطمه( س) با هم ازدواج کردند، دست به یک تقسیم کار زدند و حضرت امیر گفتند اگر صلاح می‌دانید کار بیرون برای من و کار خانه برای شما باشد که حضرت فاطمه هم استقبال کردند. درواقع خانم‌ها از نظر خلق و خو، ماندن در خانه را بیشتر دوست دارند تا آقایان. از طرفی هم یک​سری کارها هست که خانم‌ها آنها را بهتر انجام می‌دهند مثل بزرگ‌کردن بچه. مادری که یک بچه شیرخوار دارد و باید 2 ساعت یک​بار شیردهی داشته باشد به نظر شما، اگر به این خانم بگوییم اگر شغلت به گونه‌ای است که می‌توانی در خانه انجام دهی،‌ این کار را بکن، آیا به زن توهین می‌کنیم یا به این زن کمک می‌کنیم که از شیر خودش به جای شیرخشک استفاده کند؟ پس باز هم می‌گویم که دورکارشدن یک مساله کاملا اختیاری است که زن و مرد می‌توانند هردو از آن استقبال کنند، اما اگر ما اولویت را به خانم‌ها داده‌ایم به این علت است که آنها هم در خانه حضور پررنگ داشته باشند و هم در عرصه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ظاهر شوند.

من خودم معتقدم که اگر زن در اجتماع فردی موفق باشد ولی در خانه همسر و مادری خوب نباشد فایده‌ای ندارد.

حکایت ما حکایت آن پیرمرد و پسر و چهارپایش است. ما هرکاری که انجام دهیم باز مورد اعتراض عده‌ای قرار می‌گیریم و نمی‌توانیم همه را راضی نگه داریم. در بعضی از کشورهای پیشرفته برای این‌که توجه بیشتری به کانون خانواده بکنند حتی بعد از تولد فرزند، مرخصی‌هایی برای مردان درنظر گرفته‌اند. البته ما نیز در اصلاح این قانون پیشنهاد چنین مرخصی ای برای مردان را هم مطرح کردیم، چون زنان پس از زایمان واقعا به شوهرانشان نیاز دارند.

همین‌طور پیشنهاد افزایش مرخصی 6 ماهه زایمان (به 9 ماه)‌ برای زنان را مطرح کردیم که همان‌طور که شما گفتید بعضی‌ها به تبعات این مساله اشاره می‌کنند و می‌گویند مثلا ممکن است برای برگشت خانم‌ها به محیط کار مشکلی ایجاد شود یا کارفرماها بیشتر مردان را جذب کنند نه زنان را.البته طرح ما برای اصلاح این وضع هنوز به مجلس نرفته و همچنان روی آن کار می‌شود. ولی به طور کلی اعتقاد ما بر این است که اگر می‌خواهیم فرزندان سالمی داشته باشیم باید این زمان‌های حساس را دریابیم. چون بعضی هزینه‌ها در واقع هزینه نیستند، بلکه سرمایه‌گذاری‌اند. یعنی ما به زنان شاغل حقوق و تسهیلات بدهیم و در عوض از آنها بخواهیم که برای ما انسان تربیت کنند. ما برای یک دستگاه هزینه می‌کنیم، مگر می‌شود برای انسان که عالی‌ترین شکل خلقت است هزینه نکنیم؟ اما خب، مسلما باید مدیران را توجیه کنیم تا بدانند درست است کارمندشان برای مدتی در محل کار نیست اما در عوض در جایی دیگر به کار مهم انسان‌سازی مشغول است.

زمانی که من خودم نماینده مجلس بودم چند کار اساسی در حوزه زنان انجام شد که همیشه به خاطر آنها خدا را شکر می‌کنم. مثلا بحث استفاده از بازنشستگی خانم‌ها وقتی فوت کردند یا اصلاح قوانین ارث زن که حالا از عرصه و اعیان هر دو سهم می‌برد. این مجلس هم به اندازه خودش در حوزه زنان کار کرده، ولی من هیچ‌وقت مقاومتی در این حوزه ندیده‌ام.

البته من هم مثل شما انتظارات بیشتری در این عرصه دارم ولی باید توجه داشته باشید که هر طرحی چه در حوزه زنان و چه در حوزه‌های دیگر باید بار مالی‌اش مشخص شود.

مثلا ما خیلی مایلیم که بتوانیم خانه‌داری را در زمره مشاغل رسمی بیاوریم. ما روی این طرح خیلی فکر کردیم و به این نتیجه رسیدیم که اگر قرار باشد حق بیمه‌ها را زنان خودشان پرداخت کنند قطعا از این طرح استقبال نخواهد شد ،پس دولت باید بخشی از هزینه را تقبل کند که این مساله نیز چون بار مالی ایجاد می‌کند و منبع تامین آن مشخص نیست قطعا مورد موافقت قرار نمی‌گیرد. برای همین است که این طرح فعلا مسکوت مانده است. پس می‌توانیم نتیجه بگیریم که اگر طرحی سرنوشتی مشابه پیدا می‌کند لزوما به خاطر مقاومت یا مخالفت عده‌ای نیست، بلکه هنوز کسی نمی‌داند اعتبار مورد نیازش باید از چه منبعی تامین شود و زمینه اجرای آن وجود ندارد.