امنیت ملی ما وابسته به نفت نیست

این اظهارات غلامحسین نوذری وزیر پیشین نفت در دولت نهم  است؛ وی از شرایطی در دوران دفاع مقدس می‌گوید که مسوولیت پدافند عامل تاسیسات نفتی در جنوب را عهده‌دار بود.

از شرایطی که تاسیسات نفتی ایران در خلیج فارس از سوی صدام بمباران می‌شد و جان‌فشانی مردان نفتی اجازه قطع صادرات و قطع تولید حتی در یک روز را هم نداد.

وی می‌گوید با عبور از آن دوران سخت امروز تحریم‌ها چندان دشوار به نظر نمی‌رسد.

به اعتقاد نوذری، غربی‌ها با ایدئولوژی انقلاب اسلامی مشکل دارند و تحریم نفت و انرژی هسته‌ای و این قبیل پیشرفت‌ها برایشان بهانه است و هر روز بهانه‌های جدید  می‌تراشند.

نوذری تاکید دارد که امروز عمده تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در داخل ساخته می‌شود و این فرصتی است که با وجود زحمت زیاد، تحریم برای کشور فراهم کرده است.

وزیر پیشین نفت معتقد است امروز ایران در شرایطی است که دنیا به نفت ما نیاز دارد و ‌می‌توانیم بازیگر اصلی بازار نفت و انرژی جهان باشیم.

آنچه در پی می‌آید، حاصل گفت‌وگوی جام‌جم با غلامحسین نوذری درباره تحریم‌ها و اعمال فشارهای بین‌المللی علیه صنعت نفت کشورمان است:

به نظر شما آیا فرصت‌هایی که تحریم در اختیار صنعت نفت گذاشته، بخوبی مورد استفاده قرار گرفته است؟

در ساخت تجهیزات نفت بسیاری از نیازهای بخش صنعت نفت امروز در کشور ساخته می‌شود. کل حفاری، تاسیسات و امکانات سرچاهی و بسیاری از واحدهای پالایشگاهی در داخل کشور ساخته می‌شود.

من یک اعتقاد قلبی دارم و آن این که هر جا به ما سخت‌تر گرفتند ما آنجا موفق‌تر بودیم. هر جا محدودیت بیشتر شده شکوفایی ما بیشتر شده، اما در مقابل هر جا روزنه‌ای باز شده که ما نیازی را تامین کنیم، در آنجا کوتاهی کردیم. باید در این فرصت جدید این نقاط را شناسایی و برای آن برنامه‌ریزی کنیم و کشور را از آن نیاز مبرا کنیم، لذا شاید خود آنها هم در بحث تحریم به این نتیجه رسیده‌اند. ما در مذاکرات متعدد با طرف‌های خارجی دریافتیم آنها ابزار دیگری برای اعلام مخالفت‌شان با ما ندارند. چه چیزی را غیر از تحریم می‌توانند مطرح کنند؟

این بستگی به مقاومت و ایستادگی ما دارد. بستگی به کار و تلاش ما در داخل دارد. به نظرم ما باید به عنوان یک ید واحده در کشور عمل کنیم. اختلاف سلیقه‌های موجود را بروز ندهیم. ملت باید همدلی دوران دفاع مقدس را داشته باشد. ما در دوران دفاع مقدس فراوان دیدیم بچه‌ها قلک شکستند و سمبل روح‌های بزرگ شدند. وقتی پیرزنی در روستا تخم‌مرغ‌هایش را به جبهه می‌فرستاد این نشانه حضور او در جبهه و جنگ است. البته منظور این نیست که الان کشور را با قلک اداره کنیم. منظور اتحاد و همدلی است که همه با هم می‌توانند داشته باشند.

وقتی پای انقلاب و پای دشمن خارجی در میان است همه، گله‌‌ها را کنار می‌گذارند. بحث‌های داخلی مثل بحث‌های خانواده است. اما وقتی دشمن خارجی و توطئه‌هایش مطرح می‌شود ملت‌ ما در صحنه‌های مختلف اتحاد خود را نشان داده‌اند، البته مردم باید وحدت را بین مسوولان نیز حس کنند.

باید بپذیریم در یک جنگ نابرابر فرهنگی و در یک جنگ اقتصادی هستیم. تحریم بانک‌ها یک جنگ اقتصادی است. تحریم کالاهای استراتژیک و کالاهای واسطه‌ای، جنگ اقتصادی است. باید برای مقابله با هر کدام از اینها ابزار خاص خودش را طراحی کنیم. یکی از این ابزارها بومی و ملی کردن نیازهایی است که از خارج تامین می‌شود. باید به طور فراگیر در این زمینه کار کنیم و این نیاز به برنامه‌ریزی و زمینه‌سازی دارد.

به نظرم اگر باور کنیم این توانمندی در کشور وجود دارد، می‌توانیم بر مشکلات فائق آییم. من معتقدم اعتماد به نفس در حوزه نفت فراگیر است و نهادینه شده، مثلا در رابطه با قرار‌داد توسعه میدان آزادگان با شرکت اینپکس ژاپن مذاکرات فراوانی صورت گرفت که به لحاظ اهمیت پروژه خودم آن را مدیریت می‌کردم. بعد از این که روی مسائل اقتصادی پروژه به تفاهم رسیدیم رئیس هیات‌مدیره اینپکس به من گفت الان با چارچوبی که توافق کردیم پروژه قابل اجراست، اما باید صبر کنیم زیرا بانک‌های ما به دلیل شرایط بین‌المللی و تحریم‌ها اجازه سرمایه‌گذاری نمی‌دهند.

شما قرارداد را نگه دارید. وقتی شرایط بین‌المللی فراهم شد پروژه را اجرا می‌کنیم. من گفتم اگر شما از در اتاق من خارج شوید دیگر پروژه توسعه میدان آزادگان را نخواهید داشت. آنها رفتند و نامه نوشتند که تا فراهم شدن شرایط بین‌المللی به ما فرصت دهید. ما هم قرارداد را لغو کردیم و کار را به ایرانی‌ها دادیم. الان با آن نگاه از میدان‌ آزادگان روزانه 50هزار بشکه نفت تولید می‌شود البته ظرفیت تولید میدان آزادگان بیش از این است. ولی ما یک قدم برداشتیم و این قدم تولید 50 هزار بشکه‌ای نفت از آزادگان بود. پس می‌شود تحریم را دور زد و فرصت ایجاد کرد در صورتی که نگاه تسلیم نباشد.

زمانی که ما دانش‌آموز ابتدایی بودیم داستانی به نام بلدرچین و برزگر وجود داشت که همه آن را می‌دانند. براساس درسی که از این داستان گرفتیم، ما باید داس خود را برداریم و مزرعه را درو کنیم. هر وقت منتظر همسایه ماندیم کارمان پیش نرفت. در این زمینه هم همین‌طور است. نباید منتظر کسی بمانیم، بلکه باید خودمان زحمت بکشیم و کار را شروع کنیم.

نمونه مهم و بارز آن مذاکرات گازی با اروپاست. آنها می‌دانند در آینده اروپا بدون گاز ایران اداره نخواهد شد. باید گاز را از انحصار روسیه خارج کنند.

آنها در مذاکرات می‌گفتند اگر فضای تحریم اجازه دهد ما سرمایه‌گذاری می‌کنیم.

امسال زمستان مشاهده کردید در فاصله کوتاهی روسیه بخشی از صادرات گاز خود را به اروپا قطع کرد. این برای اروپایی‌ها که در رفاه هستند ضربه سنگینی بود. به نظرم LNG هم نمی‌تواند تامین‌کننده گاز اروپا در این شرایط باشد.

انتقال گاز با خط لوله هم توجیه اقتصادی بیشتری دارد و هم منبعی مطمئن‌تر از ایران برای تامین گاز وجود ندارد. به نظرم در جریان تحریم، اروپا گاز مورد نیاز خود را از ایران تامین می‌کند. امروز هم که بحث تحریم نفت را مطرح می‌کنند خودشان را از نفت ایران محروم می‌کنند، در حالی که ایران تامین‌کننده بخشی از نفت مورد نیاز اروپاست و این در حالی است که بازارهای متنوعی برای فروش نفت ما وجود دارد. من از اروپایی‌ها سوال می‌کنم اگر آنها خط لوله گاز ایران را داشتند و امروز تحت فشار روسیه قرار می‌گرفتند، می‌توانستند هر قیمتی که آنها بگویند را بپذیرند؟

اگر آنها تحریم نمی‌کردند امروز می‌توانستند صد میلیون مترمکعب گاز از ایران دریافت کنند و با توسعه بیشتر می‌توانستند 200 میلیون مترمکعب خریداری کنند. به نظرم ایران می‌توانست مطمئن‌ترین بازار برای منبع تامین گاز اروپا باشد، ولی اروپا با تحریم و عدم سرمایه‌گذاری این فرصت را از دست داد.

اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در مصرف بنزین تاثیر زیادی داشت و اقدام بسیار بزرگی بود، زیرا در شرایطی این قانون اجرا شد که ساز ناکوک تحریم بنزین علیه ایران در‌حال‌زدن بود، اما پیش از اجرای قانون رسیدن به خودکفایی نیز اتفاق افتاد و امروز اگر این قانون اجرا نشده بود 120 میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شد که باید بیش از 70ـ60 میلیون لیتر آن را وارد می‌کردیم و این خود یک نمونه حسن استفاده از تحریم‌هاست.

اگر به صورت جدی و با برنامه حرکت کنیم و وارد مقابله شویم، قطعا منافع آن به داخل کشور برمی‌گردد. چرا امروز باید کالای مصرفی وارد کنیم؟ چه نگرانی‌ای داریم که بازار ایران را دست کالاهای درجه 2 و درجه 3 و درجه چند بعضی کشورها می‌دهیم؟ اینها نیاز مردم نیست. بعضی‌ها می‌خواهند یک زندگی لوکس اشرافی را اداره کنند. چرا ارز کشور مصرف اینها شود؟ چرا باید ارز مرجع به بعضی کالاهای لوکس اختصاص یابد؟ با این نگاه چه تنظیمی برای بازار در نظر داریم؟ چون در بخش تنظیم بازار می‌گویند برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها باید واردات کنیم. من فکر می‌کنم همان‌طور که در رابطه با مصرف آب و برق و گاز و بنزین برنامه‌ریزی کردیم و باید روی روح و فکر و فرهنگ مردم هم برنامه‌ریزی کنیم، آنها را به استفاده از کالاهای داخلی عادت دهیم تا صنعت نساجی داخلی راه بیفتد و اشتغال ایجاد شود. اگر این فرهنگ را جا بیندازیم که ایرانی کالای ایرانی استفاده کند، خدا می‌داند که چه انقلاب بزرگی در اقتصاد ما به وجود می‌آید.

بحث اشتغال که دغدغه‌ خانواده‌هاست قابل حل است. من نمی‌گویم می‌توانیم در عرض یک سال چند میلیون شغل ایجاد کنیم، اما به محض این که به سمت تولیدات داخل برویم برای سرمایه‌گذار، صاحب کارخانه و صاحب مجتمع ایجاد انگیزه می‌شود که نیرو جذب کند. ما باید فضایی را فراهم کنیم که صنایع داخلی فعال شود. اینها راه‌های مبارزه با تحریم است.

ما باید بتوانیم کاری کنیم که همه صنایع‌مان روی ظرفیت‌شان کار کنند. وقتی مردم ما هوشیار باشند چنین رفتار اقتصادی در کشور اجرا می‌شود؛ همراهی می‌کنند. با نگاهی به تاریخ هند می‌بینیم چطور در این کشور همه کالاهای انگلیسی تحریم شد. مردم کرباس پوشیدند تا در مبارزه پیروز شوند. امروز هم ما می‌توانیم با رفتن به سمت تولیدات داخلی یکی از فاکتورهای مبارزه با تحریم را اعمال کنیم. ما یک زمانی این کشور را با نفت هفت دلار و تولید 500 هزار بشکه اداره کردیم، جنگ هم داشتیم. آنها چه رفتاری داشتند با کشوری که جوانانش در زمان جنگ هر روز عازم جبهه بودند، هر روز در یک شهر مراسم تشییع شهدا را داشته، اما با روحیه جنگید. این ملت می‌تواند با تحریم مقابله کند.

به نظرم تحریم در کوتاه‌مدت در بعضی از موارد هزینه‌های ما را افزایش می‌دهد، اما آنجا که تحریم منجر به بومی‌شدن یک صنعت یا یک کالا می‌شود در بلندمدت کاهش هزینه‌ها را در پی دارد.

به گفته بعضی، مدیران خود شرکت‌های اروپایی می‌گویند شما کاری به تحریم نداشته باشید و روش‌هایی را خودشان برای دورزدن تحریم پیشنهاد می‌کنند. در نفت هم این‌گونه بوده است؟

منافع مادی طوری نیست که افراد با قطعنامه‌ها از منافع‌شان بگذرند، چون آنها بازار ایران و پتانسیل‌های کشور را خوب می‌شناسند. جدا شدن از این بازار برایشان سخت است. نوعا راه‌هایی پیشنهاد و مسیرهایی را باز می‌کنند.

البته آنها دلشان برای ما نمی‌سوزد، بلکه نگران خودشان هستند، می‌خواهند مسائل خودشان حل شود. ممکن است در اثر آن گوشه‌هایی از مسائل ما هم حل شود.