گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان

برخی ویژگی‌های کتاب حاضر عبارت است از: التزام به معیارهای تحقیق علمی و پرهیز از جانبداری، کاربست رویکرد پدیدارشناسانه از سنخ گونه‌شناختی، استناد به مدارک و منابع موثق در هر حوزه دینی و بهره‌گیری از محققان وارد به کار در هر یک از ادیان مورد بحث.

این کتاب در قالب مجموعه‌ای از مقالات ارائه می‌گردد و نویسنده در این مجموعه موضوع اندیشه منجی موعود را در مهم‌ترین ادیان تاریخی و زنده جهان مورد بررسی قرار می‌دهد و لازم به ذکر است که این اثر در مطالعه منجی موعود در هر یک از ادیان و مذاهب 3 محور را دنبال می‌کند:

- اندیشه منجی موعود در متون مقدس، اصلی و کلاسیک (منابع دینی)

- بازتاب اندیشه منجی موعود در تاریخ تحولات آن دین

- بازتاب و جایگاه اندیشه منجی موعود در دین ورزی و حیات دینی پیروان

نویسنده در آغاز بحث، مقاله‌ای به عنوان مقدمه آورده است که در ضمن آن کلیاتی درباره موعودباوری، دسته‌بندی‌ها و تنوعات موجود یا محتمل در اندیشه نجات و منجی موعود را ارائه می‌دهد تا خواننده بتواند این تنوع ویژگی‌ها را هنگام مطالعه موعودباوری در دین‌های مختلف رصد کند. در این مقدمه علاوه بر این، خواننده با اصطلاح‌شناسی عمومی این مباحث و نیز با اصطلاح‌های احیانا خاص این نوشتار آشنا می‌شود.

هدف اصلی این اثر ورای ارائه گزارشی آکادمیک از اندیشه منجی موعود در ادیان و میزان فراگیری و رسوخ این اندیشه در هر یک از آنها، تبیین گوناگونی و ویژگی‌های نوعی موعودباوری‌ها بوده است. به همین علت در عین بهره‌گیری از روش‌ها و رویکردهای متناسب با هر یک از محورهای پیش گفته، حاصل و برآیند همه را در رویکرد «پدیدارشناسی نوع شناختی» به کار گرفته است. بنابراین در این کتاب از روش توصیفی، تحلیلی و رویکردهای متن شناختی، تاریخی ـ انتقادی و مردم‌شناختی در جای خود استفاده شده است و در عین حال نویسنده داده‌هایی را که برای تبیین ویژگی‌های نوعی هر موعودباوری مفید است، فراهم آورده و در جاهای گوناگون بویژه در بخش پایانی آنها را برای گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در آن دین یا مذهب به کار گرفته است.

گرچه این کتاب روش مقایسه‌ای را به طور مستقیم برای فهم و تبیین موعودباوری ادیان به کار نگرفته است، اما به طور غیرمستقیم با کنار هم آوردن گونه‌ها و مصادیق مختلف موعودباوری در ادیان آن هم با ضرب‌آهنگی کم و بیش یک‌دست، زمینه را برای مقایسه عالمانه خوانندگان فراهم کرده است. به علاوه، این اثر نتایج گونه‌شناسانه‌ای در موعودباوری هر دین یا مذهب به دست آورده و آنها را با اصطلاح‌شناسی واحد و دسته‌بندی مشخص که در مقاله مقدمه معرفی شده، ارائه کرده و کار را برای مقایسه آسان‌تر کرده است.

مریم لباف‌زادی / جام‌جم