دستاوردهای جدید هسته‌ای رونمایی شد

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دولت، پنجمین جشن روز ملی فناوری هسته‌ای با حضور رئیس جمهور و مقامات کشوری و لشکری در سازمان انرژی اتمی برگزار شد . خانواده‌های شهیدان محمود علی‌محمدی و مجید شهریاری دانشمندان شهید هسته‌ای کشورمان نیز در این مراسم حضور داشتند.

شش دستاورد جدید هسته ای محققان کشور که از آنها رونمایی شد به شرح زیر است:

ساخت اولین شتابگر الکترواستاتیک KeV200 در ایران

پژوهشگران و متخصصین پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای سازمان انرژی اتمی ایران موفق شدند یک سیستم کامل شتاب دهنده با انرژی بیشینه KeV200 را برای تولید باریکه پروتون دوترون و آلفا طراحی و تولید نمایند .

در این پروژه علاوه بر ساخت ستون شتاب دهنده ثابت برای انرژی KeV200 ، منبع تغذیه KeV200،ترانس ایزوله KeV200، چشمه یونی از نوع فرکانس رادیویی ، اتصالات و متعلقات مرتبط به هدایت باریکه در خلاء و سیستم کنترلی ، مونیتورینگ و ... طراحی و ساخته شد.

با اجرای موفقیت آمیز این پروژه که پس از طراحی و ساخت ستون شتاب دهنده KeV150صورت گرفته است علاوه بر در اختیار گذاشتن ابزاری سودمند برای محققان ،فن آوری بدست آمده برای کشور و تربیت نیروهای متخصص از دستاوردهای این طرح است.

تولید ایزوتوپ های پایدار در مجتمع آب سنگین اراک

مجتمع آب سنگین اراک با بهره گیری از متخصصین و محققین دانشگاهی ایزوتوپ های پایدار پر مصرف کشور با موفقیت تولید نموده است و به عنوان اولین گام به تولید حلال های دوتره اقدام نموده است این پروژه با هدف رفع نیاز آزمایشگاههای صنعتی و دانشگاهی و جلوگیری از خروج ارز از کشور و همچنین کاهش وابستگی به اجرا در آمده است.

حلال های دوتره که در سال 89 در مجتمع آب سنگین اراک تولید شده است شامل : سنتز کلروفوم دوتره، سنتز استونتریل دوتره، سنتز استن دوتره، سدیم دوتریوم اکساید و دوتریوم کلراید می باشد.

همچنین دو حلال سنتز دی متیل سولفوکساید و سنتز متانول دوتره به صورت آزمایشگاهی در سال 89 سنتز و تولید شده است.

تولید ژنراتور رادیودارویی گالیوم – 68/ژرمانیوم – 68

برای اولین بار در قاره آسیا ژنراتور رادیودارویی گالیوم – 68/ژرمانیوم – 68 در پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای سازمان انرژی اتمی ایران به تولید رسید این سیستم رادیودارویی که در چارچوب طرح کلان ملی رادیو داروهای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به تولید انبوه رسیده است جایگاه ویژه ای در تشخیص بیماری ها به ویژه سرطان های سیستم نورواندوکرین دارد.
گالیوم 68 یکی از رادیونوکلئیدهای مهم و کاربری در حوزه پزشکی هسته ای جهت استفاده در تصویربرداری به روش PET دارد.

آغاز عملیات اجرایی استقرار سامانه های پرتو دهی در دو استان

عملیات اجرایی استقرار سامانه های پرتو دهی دو استان چهار محال بخیتاری و آذربایجان شرقی به همت متخصصین پژوهشگاه علوم و فنون هستهای سازمان انرژی اتمی ایران و با حمایت مادی و معنوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همزمان با سالروز ملی فناوری هسته ای آغاز شد.

این سامانه‌ها که قابل ارتقاء به پنج سامانه در نقاط مختلف کشور هستند دارای مزایای منحصر به فردی می‌باشند که از جمله می‌توان به پرتودهی بسته‌بندی نهایی محصول، عدم تاثیر دما، فشار و رطوبت بر عملکرد آن، عدم ایجاد آثار سوء بر مصرف‌کنندگان، تاثیر فوری و قابلیت استفاده فوری از محصول و همچنین عدم استفاده از افزودنی‌های شیمیایی اشاره کرد.

پرتودهی کاربردهای مختلفی در کشاورزی و صنایع غذایی، پلیمر، شیمی و محیط زیست، صنعت، پزشکی، بهداشتی و ... دارد که از جمله آنها جلوگیری از فساد محصولات کشاورزی، کاهش آلودگی‌های میکروبی، افزایش زمان ماندگاری میوه و مواد غذایی، اصلاح ساختار مولکولی و بهبود خواص حرارتی، فیزیکی و شیمیایی مواد پلیمری ارزان قیمت، حفاظت از محیط زیست با طراحی، فرمولاسیون و تهیه پلیمرهای زیست تخریب، سترون‌سازی تجهیزات و محصولات یکبار مصرف پزشکی، پرتودهی فرآورده‌های خون و لوازم آن و بازیافت ضایعات پلاستیک و تفلون و ... را می‌توان نام برد.

در این سامانه‌ها که از نوع صنعتی هستند از چشمه کبالت 60 یا سزیوم 137 برای پرتودهی استفاده می‌شود.

منسوخ شدن روش استریل با گاز اکسید اتیلن به علت آلودگی و خطرات زیست محیطی، هزینه بالا و کار زیاد در روش سنتی و از بین رفتن 20 درصد محصولات کشاورزی ایران به طور سالانه ضرورت انجام این طرح را نمایان می‌سازد.

در حال حاضر 200 سامانه پرتودهی در 32 کشور عضو آژانس از جمله آمریکا، انگلیس، فرانسه ... و ایران در حال کار می‌باشد. IR-136 تنها سامانه پرتودهی کشور است که در سال 1364 احداث و راه‌اندازی شده است.

ساخت دستگاه طیف سنج جرمی چهار قطبی

متخصصین و پژوهشگران سازمان انرژی اتمی ایران اولین نمونه دستگاه طیف سنج جرمی چهارقطبی را در کشور با موفقیت طراحی و تولید کردند.دستگاه بسیار پیشرفته و دارای فناوری پیچیده طیف سنج جرمی در تشخیص میزان و درصد غنای اورانیوم در سایت های غنی سازی به کار می رود .این دستگاه هم اکنون در سایت غنی سازی نطنز نصب و راه اندازی شده است .

این دستگاه از اجزایی چون چشمه یونی که تولید یون و پرتاب آن به قسمت آنالیزور را برعهده دارد ،آنالیزور جهت فیلترکردن ایزوتوپ های یونی و جداسازی و هدایت آنها به قسمت آشکار ساز به کار می رود ،جریان یون ها به آشکار ساز وارد شده و تبدیل به سیگنال الکترونیکی می شود ،اتصالات الکترونیکی و محفظه های خلاء بالا و قسمت الکترونیک و نرم افزار دستگاه تشکیل شده است .

ساخت این دستگاه با توجه به تحریم ناعادلانه وکشور در این زمینه و قیمت بالای آن ارزشمند و قابل توجه است .متخصصین انرژی اتمی هم اکنون در حال بهینه سازی و اصلاح اشکالات سیستم اول از نظر قدرت تفکیک های ایزوتوپی و پایداری هستند.

تولید رادیوداروی 64CU-ATSM

پژوهشگران پژوهشگاه علوم وفنون هسته ای سازمان انرژی اتمی برای اولین بار در کشور توانستند با استفاده از مواد اولیه تولیدی در این رادیوداروی 64CU-ATSM را تولید کنند . این رادیودارو یکی از مهمترین رادیوداروهای مورد استفاده در روش نوین تصویربرداری با گسیل پوزیترون معروف به PET می باشد که تشخیص بافت کم اکسیژن توسط آن با موفقیت در بیماری های انسانی در 3 کشور جهان آزمایش شده است . تشخیص بافت کم اکسیژن در بسیاری از بیماری های از جمله سرطان ها ،انفارکتوس قلبی و مغزی بسیار حیاتی است .

این رادیودارو به دلیل نیمه عمر مناسب حدود 13 ساعت یکی از بهترین گزینه ها در رادیوداروهای PETبه شمار می رود و به دلیلی خواص استثنایی هسته ای هم دارای اثرات تشخیصی و هم اثرات درمانی می باشد. رادیوایزوتوپ این رادیودارو برای اولین بار در جهان و به روش ابتکاری در پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای تولید شده است .

این رادیودارو در چارچوب طرح کلان ملی رادیوداروی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با موفقیت تولید شده و پس از اتمام مراحل پیش بالینی اینک آماده بهره برداری درمراکزپزشکی هسته ای کشورمجهز به دوربین PETمی باشد. ایران پس از کشور ژاپن دومین تولید کننده این رادیودارو در آسیا و چهارمین تولید کننده در جهان محسوب می شود.

تولید دی اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای

پس از تکمیل چرخه سوخت هسته‌ای با همت و مجاهدت‌های خستگی‌ناپذیر جوانان کشورمان یکی از مراحل تکمیل تبدیلات اورانیوم نیز با موفقیت به مرحله تولید رسیده و واحد تولید دی‌اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای در کارخانه فرآوری اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای ایران راه‌اندازی شد.

راکتور تحقیقاتی اراک به دلیل وجود آب سنگین در اطراف آن، نیاز به استفاده از اورانیوم غنی شده ندارد و از اورانیوم با غنای طبیعی استفاده می‌ کند. در حالی که راکتور تحقیقاتی تهران به سوخت با غنای حدود 20 درصد نیازمند است. واحد تولید دی‌اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای در کارخانه فراوری اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای اصفهان با رعایت استانداردهای بین‌المللی هم‌اکنون در حال تولید ماده اصلی سوخت هسته‌ای جهت استفاد در راکتور تحقیقاتی اراک است. دستیابی به این مهم، گامی استوار و محکم در مسیر تولید سوخت مورد نیاز دیگر راکتورهای تحقیقاتی خواهد بود.

ماده اولیه مصرفی این واحد، کیک زرد یا سنگ معدن تغلیظ شده اورانیوم (U3O8) می‌باشد که با استفاده از حلال‌های معدنی و آلی در یک فرایند پیچیده شیمیایی به پودر دی‌اکسید اورانیوم طبیعی خالص (UO2) با مشخصات ویژه هسته‌ای و قابلیت سرامیکی شدن تبدیل می‌شود.

طراحی و ساخت این واحد به گونه‌ای انجام شده است تا به کارگیری مواد شیمیایی مضر به کمترین میزان کاهش یافته و دوباره در چرخه تولید به کارگرفته شوند. این شیوه نه تنها در بردارنده صرفه‌جویی اقتصادی است بلکه ساز و کار مطمئنی برای به حداقل رساندن آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از فرآیندهای تولید صنعتی به شمار می‌آید.

تولید اکسید اورانیوم طبیعی UO2 خالص در کشور گام مهمی است که با خود پیشرفت در عرصه فناوری هسته‌ای در ابعاد تحقیقاتی و هم‌چنین راکتورهای قدرت را به همراه خواهد داشت و می‌تواند سکوی پرتابی باشد تا فعالیت‌های تکمیلی مختلف بر این مبنا مجال بروز و ظهور یابند.

همچنین مجتمع تولید آب سنگین اراک خط تولید ترکیبات مختلف از ایزوتوپ‌های پایدار را راه‌اندازی کرده است. هر چند تولید اکسید اورانیوم طبیعی پیشرفت مهمی به شمار می‌آید ولی تولید ترکیبات ایزوتوپهای پایدار نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این جهت تولید آب سنگین با خلوص بالا در مجتمع آب سنگین اراک فرصتها و امکانات مناسبی برای تولید ایزوتوپهای پایدار در داخل کشور را فراهم کرده است.

مجتمع آب سنگین اراک با استفاده از این ظرفیت تولیدی با بهره‌گیری از توانمندی‌های محققان و پژوهشگران دانشگاهی، تولید ایزوتوپهای پایدار را سرلوحه اهداف پنج ساله خود قرار داده و به عنوان اولین گام به تولید حلال‌های دوتره (NMR) اقدام کرده است.

با توجه به نیاز بیشتر آزمایشگاه‌های صنعتی و دانشگاهی کشور به این ترکیبات از یکسو و مشکلات تهیه و هزینه‌های سنگین تأمین آن از سوی دیگر، تولید این مواد در مجتمع آب سنگین اراک گامی مهم در جهت کاهش وابستگی به منابع خارجی در این زمینه به شمار می‌آید.

مجتمع آب سنگین اراک تاکنون موفق شده است پنج ترکیب دوتره برای مصارف عمومی عرضه نماید و دو ترکیب را نیز به صورت آزمایشگاهی تولید کند. این مجتمع در نظر دارد تا پایان سال 1390 حداقل پنج ترکیب ایزوتوپی دیگر را نیز تولید کند. ترکیبات ایزوتوپی کاربردهای فراوانی در دستگاه‌های سنجشی مانند NMR، شناسایی واکنش‌های شیمیایی، تحقیقات زیست محیطی، تحقیقات پزشکی و داروسازی دارند. محصولات آنها قابل عرضه به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور است. کیفیت این تولیدات قابل رقابت با مشابه خارجی است و گام مهمی در مسیر خودکفایی در این عرصه به شمار می‌آید.

با توجه به تحریم‌های اعمال شده از سوی استکبار جهانی، کلیه عملیات تدوین دانش فنی، طراحی، تامین، ساخت و راه‌اندازی واحدهای مذکور ازجانب متخصصان و کارشناسان صنعت هسته‌ای کشور، با رعایت تمامی جوانب ایمنی هسته‌ای انجام شده است.