مقابله با ایدز، از خانه تا خیابان

پس از آن دوره و جنجال ورود خون‌های آلوده به ایران، اعتیاد تزریقی شیوع ایدز را چند برابر کرد. برنامه‌‌هایی مانند کاهش آسیب در معتادان تزریقی، کنترل زندان‌‌ها، توزیع سرنگ‌های رایگان، اجرای برنامه‌‌های مراقبتی در مراکز مشاوره و افزایش مراکز کلینیک‌‌های متادون‌تراپی در حال اجراست اما با وجود تمام پیشرفت‌‌هایی که برای کاهش اعتیاد تزریقی شده، این عامل هنوز مهم ‌ترین علت انتقال ایدز در ایران است.

با این حال عواملی باعث شده که تغییر الگوی انتقال ایدز از راه اعتیاد تزریقی به روابط جنسی بیشتر مورد هشدار قرار گیرد. در واقع حالا موج سوم ایدز با روابط غیراخلاقی و محافظت نشده تهدید جدید این بیماری شده است. تا جایی که وزیر بهداشت چندی پیش اعلام کرد: آنچه که برای ما خطر بزرگ و جدی است، مسائل مربوط به ارتباطات غیراخلاقی است که منجر به بیماری ایدز و HIV شده و ممکن است آنچه برای آینده پیش‌بینی می‌کنیم با این روند پیش‌رو، ظرف 4 تا 5 سال آینده، میزان مبتلایان از این طریق 5 برابر شود.

به گفته مرضیه وحید دستجردی با توجه به شناسایی بیش از 20 هزار مورد مبتلابه ایدز و وجود 3 تا 4 برابر موارد این میزان که تاکنون شناسایی نشده‌اند، این بیماری در کشور کنترل شده است، اما تنها از جنبه اخلاقی نگران هستیم که مردم و بخصوص نسل جوان باید رعایت کنند.

این هشدار وزیر بهداشت، وقتی چهره تهدید به خودش می‌گیرد که به حرف‌های دیگری از این مقام مسوول مراجعه کنیم.

دستجردی اعلام کرده بود: براساس آزمایش انجام گرفته روی 200 نفر از زنانی که به اظهار خود در تهران به روسپی‌گری مشغول هستند، مشخص شد 50 درصد آنان ناقل ایدز هستند.

به گفته او هرکدام از این افراد در طول سال می‌توانند حداقل 5 نفر را به ایدز مبتلا کنند.

وزیر بهداشت با هشدار جدی به جوانان در خصوص رعایت نکات اخلاقی و انجام مراقبت‌های بیشتر، تصریح کرده بود: در گذشته بیماری ایدز بیشتر از طریق معتادان تزریقی در جامعه شیوع پیدا می‌کرد، اما در حال حاضر این الگو تغییر یافته و انتقال بیماری ایدز در اکثر موارد از طریق تماس‌های جنسی است.

هر چند که خبر وزیر بهداشت بر اساس یک جامعه آماری 200 نفره از زنان روسپی اعلام می‌شود اما همین که نیمی از این زنان ناقل ایدز بوده‌اند، هشدار نسبت به کنترل این بیماری در بین این زنان را چند برابر می‌کند.

علاوه بر ناقلان ویروس این بیماری برخی از رفتار‌های پرخطر نیز تشدید کننده شیوع ایدز است. بر این اساس هشدار دیگری نیز وجود دارد که پای روانگردان‌ها را وارد این چرخه تهدیدآمیز ایدز، افزایش روابط جنسی نامشروع در خیابان‌ها می‌کند.

بر همین اساس، عضو کمیته کشوری ایدز هشدار می‌دهد که ورود مواد روانگردان در بین جوانان خطر جدیدی برای موج سوم ایدز است.

دکتر مینو محرز، به ایسنا می‌گوید: مصرف مواد روانگردان به طور کاذب سبب افزایش میل جنسی در افراد می‌شود و توانایی تصمیم‌گیری و تفکر را از جوانان می‌گیرد، بنابراین افرادی که این مواد را مصرف می‌کنند به سمت رفتارهای پرخطر هدایت می‌شوند.

به گفته او اخیرا مصرف مواد روانگردان و الکل توسط جوانان خطر جدیدی برای موج سوم ایدز است و اگر نتوانیم با مداخله مناسب، افزایش ابتلا به بیماری ایدز را در کشور کنترل کنیم باید منتظر موج سوم از طریق رفتارهای پرخطر در 5 سال آینده باشیم.

دکتر محرز عنوان می‌کند: بیشترین مبتلایان به ایدز در کشور جوانان و نوجوانان هستند. از این‌رو خانواده‌ها می‌توانند با آموزش از ابتلابه این بیماری جلوگیری کنند. همچنین نوع آموزش خانواده به فرزندانشان در گروه‌های سنی مختلف، متفاوت است.

تاثیرگذاری والدین برای پیشگیری از رفتارهای پرخطر از سنین پیش دبستانی شروع می‌شود، در واقع حتی نوع مراودات خانواده در الگوسازی جوانان در آینده موثر خواهد بود.

این عضو کمیته کشوری ایدز معتقد است: بیش از 90 درصد موارد جدید ابتلابه ایدز در ایران از طریق تماس جنسی و به خصوص در شهرهای بزرگ و درگروه سنی 25 تا 30 سال است. این آتشفشان خفته به زودی بیدار می‌شود و حالت انفجاری در کشور خواهد داشت.

یکی از راه‌های پیشگیری از بیماری ایدز وجود برنامه‌های تشخیصی آلودگی به این ویروس در جمعیت‌های در معرض بیشترین خطر است.

بر همین اساس در حالی که انتقال از طریق جنسی اکنون مهم‌ترین عامل انتقال بیماری ایدز در کشور است، هنوز میزان انجام آزمایش HIV برای تن‌فروشان و افراد روسپی در حد کافی نیست.

نتایج پژوهشی که از سوی گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام و در خبرگزاری فارس چاپ شده است، به همین موضوع اختصاص دارد.

در واقع آمار و اطلاعاتی براساس تحقیقات و مطالعات گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بر زنان تن‌فروش تهران طی 12 ماه که آزمایش HIV دادند، به دست آمده است.

مطالعه مذکور نیز توصیفی ـ تحلیلی با مشارکت 128 نفر از زنان تن‌فروش تهران انجام گرفته است.

داده‌های این تحقیق به وسیله مصاحبه توسط افراد آموزش دیده جمع‌آوری شده است و در یک فرم اطلاعاتی بی‌نام و بدون هیچ‌‌گونه علامت شناسایی ثبت شده است و در این راستا سوال‌هایی از جمله آیا تاکنون برای ویروس ایدز آزمایش شده‌اید؟ آیا از نتیجه آن اطلاع دارید؟ یا علل عدم انجام آزمایش چیست؟ از این افراد پرسیده شده است.

یافته‌های این مطالعه حاکی از آن است که بر اساس یافته‌های این تحقیق گروه سنی تن‌فروشان 19 تا 41 سال بوده است. از نظر تحصیلات نیز 10 درصد ابتدایی، 38 درصد راهنمایی، 20 درصد دبیرستان و 30 درصد دیپلم و بالاتر از دیپلم بودند و در نهایت 9‌‌/‌‌42 درصد نیز هرگز ازدواج نکرده بودند.

بر اساس سوال دوم یعنی آیا تاکنون برای ویروس ایدز آزمایش شده‌اید و نتیجه آن را می‌دانید؟ تنها 32 نفر «25درصد» در طول یکسال آزمایش HIV داده بودند و 30 نفر از آنها نتیجه آن را می‌دانستند.

5 نفر نیز در انتقال خون، 3 نفر از طریق مراکز گذری و یک نفر در آزمایشگاه نزدیک محل سکونت آزمایش داده بود و محل آزمایش یک نفر دیگر نیز نامشخص بود.

بر اساس سوال سوم یعنی در مورد علل عدم انجام آزمایش پاسخ‌های از جمله نگرانی از افشای نتایج 35 نفر «5‌‌/‌‌36» درصد، لزومی نمی‌بینم 35 نفر «5‌‌/‌‌36» درصد، قیمت بالا 11 نفر «5‌‌/‌‌11» درصد، عدم آگاهی 9 نفر «4‌‌/‌‌9درصد» و 6 نفر ترس از مثبت بودن آزمایش خود را عنوان کردند.

نتایج این مطالعه نشان می‌دهد با وجود این‌که اکثریت تن‌فروشان خود را در معرض خطر آلودگی می‌بینند ولی انجام آزمایش HIV توسط آنها پایین است و با توجه به علل عدم انجام این آزمایش توصیه می‌شود برنامه‌های آموزش جامعه برای گروه‌های آسیب‌پذیر در کشور اجرا شود.

هر چند که آمار غیر رسمی تعداد مبتلایان به ویروس HIV و بیماری ایدز در ایران با تایید وزارت بهداشت به بیش از 80 هزار نفر هم می‌رسد اما مرکز مدیریت بیماری‌‌های واگیردار وزارت بهداشت، آخرین گزارش موارد ثبت شده بیماری ایدز HIV‌‌/‌‌AIDS در سه ماهه دوم سال 89 را اعلام کرده است.

به گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، براساس آمار جمع‌‌آوری شده از دانشگاه‌‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، تا تاریخ 1‌‌/‌‌7‌‌/‌‌1389 در مجموع، 21 هزار و 890 نفر مبتلا به ایدز HIV‌‌/‌‌AIDS در کشور شناسایی شده‌‌اند که 2‌‌/‌‌92 درصد آنان را مردان و 8‌‌/‌‌7 درصد را زنان تشکیل می‌‌دهند و تاکنون نیز 2603 نفر از مبتلایان به ایدز شناسایی شده و 3927 نفر از افراد مبتلا فوت کرده‌اند.

براساس این گزارش، 7‌‌/‌‌46 درصد از مبتلایان به ویروس HIV در زمان ابتلا، در گروه سنی 34 – 25 سال قرار داشته‌‌اند که بالاترین نسبت در بین گروه‌های سنی را به خود اختصاص می‌‌دهند.

براساس این گزارش، علل ابتلا به HIV در بین کل مواردی که از سال 1365 تاکنون در کشور به ثبت رسیده‌‌اند به ترتیب، تزریق با وسایل مشترک در مصرف ‌کنندگان مواد (9‌‌/‌‌69 درصد)، رابطه جنسی (3‌‌/‌‌9 درصد)، دریافت خون و فرآورده‌های خونی (1‌‌/‌‌1 درصد) و انتقال از مادر به کودک (7‌‌/‌‌0 درصد) بوده است؛ راه انتقال در 19 درصد از این گروه نامشخص مانده است.

این گزارش افزوده است: همچنین در مقایسه این آمار با مواردی که ابتلای آنان در سال 1388 گزارش شده است، اعتیاد تزریقی 1‌‌/‌‌71 درصد، برقراری روابط جنسی 18 درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک 7‌‌/‌‌1 درصد را تشکیل داده است؛ در 2‌‌/‌‌9 درصد از موارد شناسایی شده در این سال راه انتقال نامشخص بوده و هیچ مورد جدید ابتلا از راه خون و فرآورده‌‌های خونی گزارش نشده است.

آموزش شفاف به همه گروه‌های سنی، خصوصا جوانان، آموزش و کنترل این بیماری در زنان خیابانی، انجام آموزش‌های زیربنایی در مدارس کشور و توجه بیشتر رسانه‌ها به آسیب‌های اجتماعی و فردی بیماری ایدز در کشور مواردی است که از سوی کارشناسان این حوزه مطرح می‌شود.

در همین خصوص دکتر محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران می‌گوید: متاسفانه وقتی آموزش دقیق و شفاف در زمینه راه انتقال جنسی وجود نداشته باشد، نمی‌توانیم از انتقال ویروس HIV پیشگیری کنیم.

او به هشدار وزیر بهداشت نسبت به گسترش این ویروس در میان افراد خیابانی اشاره و اظهار می‌کند: برخورد قهری با آنها در حالی که به گفته وزیر بهداشت نیمی از آنها مبتلابه ایدز هستند، جوابگو نخواهد بود.

محرز در خصوص آموزش همگانی برای کنترل راه‌های جنسی انتقال ایدز در ایران سکوت را مشکل‌ساز می‌داند و معتقد است: والدین در این خصوص با فرزندانشان صحبت نمی‌کنند، مدارس به توزیع جزوه‌های پیشگیری از ایدز بسنده می‌کنند، از رسانه‌ها هیچ صحبتی از استفاده از کاندوم و روش‌های پیشگیری نمی‌شود، پس نوجوانان و جوانان باید چگونه از این مسائل آگاه شوند؟

به گفته او، توجیه سیاستگذاران، توجه به هشدار‌های وزارت بهداشت و اطلاع رسانی شفاف در خصوص کنترل راه‌های انتقال این ویروس می‌تواند راهگشا باشد.