استفاده غیرحرفه‌ای از صدا در دوبله

«گردان مجرمین» برخلاف آنچه در منابع ذکر شده اثری معمولی و نسبتا ضعیف است و آنچه آن را قابل تحمل کرده وجود صدای چند گوینده شاخص است. ناصر نظامی مدیر دوبلاژ این اثر خواسته یا ناخواسته با انتخاب چند صدای شاخص سبب شده رغبت و انگیزه‌ای برای پیگیری این سریال در بینندگانی که کیفیت دوبله برایشان اهمیت دارد، به وجود بیاید شخصیت‌های اصلی «گردان مجرمین» 2 دسته هستند:

دسته اول تعدادی درجه‌دار و دسته دوم تعدادی خلافکار که سرباز شده‌اند. در راس درجه‌داران شخصیتی است که خسرو شمشیرگران به‌جایش صحبت کرده است. نظامی ـ خواسته یا ناخواسته ـ با انتخاب این دوبلور قدیمی و خوش‌صدا دست به کاری متفاوت زده است. صدای محکم و رسای شمشیرگران کاملا برای نقشی که گفته ـ فردی عصبانی و خشن و زورگو ـ مناسب است، اما مدیر دوبلاژ‌ها معمولا برای چنین نقشی با چنین فیزیکی حسین عرفانی را انتخاب می‌کند. صدای خود ناصر نظامی نیز مناسب این نقش است و او در قسمت اول هم گویندگی کرد، اما بعد ترجیح داد نقش را به شمشیرگران بسپارد و دوبله آن را در قسمت اول تکرار کرد.

دومین نقش مهم میان درجه‌داران، نقش ژنرال است که گویندگی آن‌ را حمید منوچهری برعهده داشته است. نظامی گفته که این ژنرال، انسانی مهربان است و به همین دلیل منوچهری را که به نظرش صدایش خشن نیست انتخاب کرده، اما نکته مهم این است که صدای منوچهری قدرت و استحکام لازم برای نقش یک ژنرال ـ حتی مهربان ـ را ندارد.

هنگامی که ژنرال و سرهنگ و سرگرد می‌بینیم، انتظار داریم صدایشان محکم و قدرتمند باشد، حتی اگر خشن نباشند. این انتظار را از قدیم تاکنون، دوبله در ما ایجاد کرده، بنابراین نظامی می‌بایست گویندگی این نقش را خودش بر عهده می‌گرفت یا فرصتی به گویندگان جوانی همچون شایان شام‌بیاتی و میثم نیک‌نام می‌داد و این نقش را به آنها می‌سپرد. مدیر دوبلاژ برای نقش سرهنگ، داوود میرباقری را انتخاب کرده و به نظر می‌رسد دلیل این انتخاب دیالوگ‌های بسیار کم این نقش است، زیرا صدای باقری نیز پرقدرت نیست. در راس خلافکاران سرباز شده، شخصیتی است به نام واسیلی که مدیر دوبلاژ برای وی، منوچهر زنده‌دل را انتخاب کرده و انتخاب شایسته‌ای هم بوده است. در قسمت‌های پخش شده از «گردان مجرمین» چندان معلوم نشده که جرم خلافکاران چه بوده و درباره واسیلی نیز همین‌گونه است. آنچه از او دیده می‌شود، شخصیتی است جوان که از حقوق سربازان گردان در برابر درجه‌داران ارتش دفاع می‌کند و ضمن دلسوزی برای زیردستانش گاهی نیز بی‌رحم می‌شود و دستور اعدام می‌دهد. صدای جذاب زنده‌دل، نرمی و جوانی و استحکام را یک جا در خود دارد و علاوه بر مناسب بودن برای شخصیت واسیلی با اجزای چهره وی نیز کاملا هماهنگ است، اگر «گردان مجرمین» را کسان دیگری دوبله می‌کردند، این نقش را به منوچهر والی‌زاده می‌سپردند یا مثل بهرام زند خود به جای او حرف می‌زدند.

واقعیت این است که صدای والی‌زاده و دیگر جوانگوهای قدیمی، تغییر کرده و اکنون جز در موارد خیلی استثنایی مناسب شخصیت‌های جوان نیست. صدای بهرام زند هم اصلا مناسب شخصیت و سن و سال واسیلی نیست. دیگر شخصیت قابل توجه بین مجرمین، سرگئی است که عباس نباتی به جایش صحبت کرده است. نباتی هم از جمله کسانی است که روزگاری به جای جوان‌ها صحبت می‌کرد و اکنون نباید به جای شخصیت‌های کمتر از 40 سال گویندگی کند، مگر مواردی استثنایی مثل همین سرگئی که به شکل خاصی حرف می‌زند و چهره‌اش با صدای نباتی بسیار هماهنگ است. نقش گلی موف را که کریم بیانی بر عهده داشته چندان فرقی نمی‌کرد، چه کسی بگوید و هیچ صدای خاصی را به ذهن نمی‌آورد، اما انتخاب تورج نصر برای نقش ساولی اشتباه بوده است و صدای وی هیچ تناسبی با چهره و شخصیت ساولی ندارد. با توجه به این که گویندگان نقش‌های جوان در دوبله زیاد هستند و این نقش نیز دشوار نبوده، انتخاب تورج نصر عجیب به نظر می‌رسد. مدیر دوبلاژ، سایر نقش‌ها را به گویندگان باسابقه‌ای همچون ظفرگرایی و ناصر خاوری و گروهی از جوانان سپرده است. این نقش‌ها نکته خاصی ندارند و هر کس دیگری هم می‌توانست آنها را اجرا کند. دوبله «گردان مجرمین» با توجه به کیفیت سریال، نسبتا قابل قبول است.

چنین اثری را می‌توان براساس 2 دیدگاه دوبله کرد: 1 ـ به این‌نکته توجه کرد براساس آنچه در رسانه‌ها درج شده این اثر یکی از پرطرفدارترین آثار در روسیه بوده و بر همین اساس گروهی از بهترین دوبلورها را برای تمام نقش‌ها در نظر گرفت. 2 ـ به این نکته توجه کرد که «گردان مجرمین» اثری ضعیف و معمولی است و الزامی ندارد که بهترین صداها در آن حضور داشته باشند.

نظامی با این که معتقد بوده این سریال جذاب نیست، حالتی بینابین را در نظر گرفته است.