نسل نوین واکسن‌ها از فضا می‌رسد

زمین در انتظار اولین داروی فضایی

محققان موفق به تهیه واکسنی با محوریت پژوهشی در فضا شده‌اند که ممکن است بزودی و برای نخستین بار روی انسان آزمایش شود.

کد خبر: ۲۸۶۲۹۷

محققان یک شرکت تحقیقاتی در زمینه اختر ژنتیک واقع در تگزاس آمریکا اکنون و به دنبال تلاش‌های اولیه صورت گرفته برای تایید واکسن فضامحور خود، ممکن است بزودی فاز آزمایشی این واکسن سالمونلای فضایی را روی انسان آغاز کنند.

سالمونلا گونه‌ای از باکتری‌های بیماری‌زا به‌شمار می‌رود که براساس گزارش مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها هر ساله موجب بروز عفونت مهلک حدود 40 هزار نفر در ایالات متحده می‌شود که در این میان خوردن غذاهای آلوده از راه‌های ابتدایی بروز این عفونت باکتریایی محسوب می‌شود.

مدیر این مرکز تحقیقاتی با قاطعیت اعلام کرده است که ما امیدواریم حداکثر طی سال آینده آزمایش‌های انسانی واکسن فضایی خود را شروع کنیم و این موفقیت نقطه عطفی واقعی در عرصه داروسازی و سلامت به شمار خواهد رفت.

اما آنچه که فرآیند تحقیق و تولید این واکسن را از دیگر داروها متمایز می‌کند، آزمایش‌های هدایت شده در جریان پروازهای شاتل فضایی بوده که بستر پژوهشی جدیدی را برای تحقیقات فضامحور واکسن سالمونلا رقم زده است، به نحوی که تاکنون محققان توانسته‌اند آزمایش‌هایی را در خلال 23مورد ماموریت شاتل انجام دهند که جدیدترین نمونه آن به آزمایشاتی که طی پرواز فضاپیمای دیسکاوری در اوایل ماه جاری صورت گرفت مربوط می‌شود. این واکسن نوظهور که ماموریت‌های فضایی زیادی را به عنوان مسافر همراه شاتل تجربه کرده است، در حالی از چنین طیف گسترده و در نوع خود بسیار منحصر به فرد بستر آزمایشگاهی برخوردار است که شرکت تحقیقاتی مجری آن در نظر دارد برای ماموریت باقیمانده تقویم جاری ناسا نیز ادامه آزمایش‌ها را برنامه‌ریزی کند. محققان معتقدند چنانچه واکسن یاد شده مجوز آزمایشات انسانی را به دست آورد برای نخستین بار خواهد بود که دارویی تهیه شده بر اساس تحقیقاتی با مرکزیت فضایی پس از بازگشت از سفری چنین دوردست مهیای ماموریت زمینی خود می‌شود.

به اعتقاد دانشمندان، کلید ساخت و توسعه واکسن‌های جدید در تفاوت مهمی است که در وضعیت رشد و نمو ارگانیسم‌ها در فضا به وجود می‌آید. بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌ها نشان داده‌اند که در شرایط ریزگرانشی فضا سریع‌تر رشد می‌کنند و به همین ترتیب نیز مهلک‌تر و خطرناک‌تر می‌شوند. وجود این حالات متغیر در وضعیت رشد و خصوصیات بیماری‌زایی باکتری‌ها در محیط فضا در حالی است که محققان این پروژه در خصوص این که چرا ارگانیسم‌های مخرب واگیری و قدرت عفونت‌زایی افزایش یافته‌ای را نشان می‌دهند هنوز به درک کاملی نرسیده‌اند، اما معتقدند مشاهده کشندگی و عفونت‌زایی افزایش یافته یک باکتری یا ویروس کمک مناسبی برای هدف‌گیری کاندیداهای بالقوه درمانی در مورد یک بیماری خاص به شمار می‌رود.

محققانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، معتقدند تغییراتی از این دست که در شرایط بی‌وزنی روی می‌دهد به بالا بردن سرعت انجام آزمایش‌ها کمک می‌کند و از طرفی برای محققان نیز کمک مناسبی است تا نه‌تنها در فضا بلکه در روی زمین نیز به علل کشندگی و خطرناکی چنین میکروارگانیسم‌هایی پی ببرند. محققان این پروژه اخترژنتیکی با ترتیب‌دادن این آزمایش‌ها سعی کردند تا ژن‌های مسوول کشندگی در بیماری‌های گوناگون را دنبال و مشخص کنند تا به مجرد شناسایی ژن‌های مسوول بتوانند برای تولید یک واکسن آنها را حذف کنند. در واقع آنچه که محققان درخصوص باکتری سالمونلا انجام داده‌اند شامل دوره‌ای از آزمایش‌ها بوده است که در نتیجه آن الگویی از ژن‌ها که از قرار معلوم مسوول کشندگی و عفونت‌زایی در این باکتری هستند، تهیه می‌شود و در فاز بعدی پروژه با هدف تولید یک واکسن آزمایشی اقدام به حذف این ژن‌های دردسر ساز کرده‌اند.

بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌ها نشان داده‌اند که در شرایط ریزگرانشی فضا سریع‌تر رشد می‌کنند و به همین ترتیب نیز مهلک‌تر و خطرناک‌تر می‌شوند

اما نکته جالب توجه در خصوص این پروژه، نقش فضانوردان است که ضمن حضور در پروازهای شاتل فضایی به اجرا و انجام این پژوهش کمک کرده‌اند. در واقع به مجرد این که یکی از خدمه شاتل در فضا اقدام به فعال کردن آزمایش می‌کند، چرخه رشد این باکتری آغاز می‌شود و در همین زمان یک آزمایش شاهد نیز در روی زمین کلید می‌خورد. با به زمین نشستن شاتل، محققان اقدام به جمع آوری ظروف حامل آزمایش‌ها و تجزیه تحلیل داده‌ها می‌کنند.

به گفته مدیر این مرکز تحقیقاتی، آنها قصد ندارند پروژه فضایی خود را با مورد سالمونلا به پایان برسانند و محققان سخت می‌کوشند تا واکسنی را نیز برای پیشگیری از عفونت ناشی از گونه‌ای باکتری استافیلوکوکوس مقاوم به متیسیلین موسوم به MRSA تهیه کنند که نژادی معمول در بیمارستان‌ها به شمار می‌رود و از قضا به علت مقاوم بودن به شمار زیادی از آنتی بیوتیک‌ها درمان آن با مشکل مواجه می‌شود به نحوی که بر اساس پژوهش محققان این مرکز، سالانه 19 هزار نفر تنها از این بیماری در آمریکا جان می‌سپارند. البته تا اینجای کار محققان در مرحله جمع‌آوری اطلاعات هستند تا به ژن‌های مسوول نسبت به طبیعت عفونی و مهلک این باکتری نزدیک‌تر شوند. آخرین آزمایش محققان این مرکز روی این باکتری‌کشنده طی ماموریت 128 - STS شاتل دیسکاوری که در 11 سپتامبر به زمین نشست، انجام پذیرفت. محققان امیدوارند تحقیقات فعلی را روی ماموریت‌های آینده شاتل و همچنین در قالب آزمایش‌های بلندمدت روی ایستگاه فضایی بین‌المللی ادامه دهند. اما اکنون و به ادعای مدیر این شرکت پیشرو در زمینه تحقیقات دارویی فضا محور، طراحی و ارائه داروهایی با استفاده از محیط ریز گرانشی فضا که صد البته برای مصرف زمینی ساخته می‌شوند، از جمله اهداف موجود در دستور کار محققان است.

محدودیت‌های تاثیر‌گذاری نظیر آستانه انتظار بالا در خصوص نتایج کشت محیط‌های آزمایشگاهی فعلی که ناشی از کندی رشد و نمو میکرو ارگانیسم‌ها در محیط گرانشی زمین است و بعلاوه وضعیت خاص مربوط به تسریع چرخه رشد میکروارگانیسم‌ها و افزایش میزان کشندگی و خطرناک بودن آنها در شرایط ریز گرانشی فضا باعث شده است تا نگاه محققان و شرکت‌های داروسازی متوجه مرزهای دور دست فضا شده تا چه بسا گشودن درهای این بستر آزمایشگاهی جدید نوید بخش دستیابی به مرزهای نوینی از سلامت برای ساکنان سیاره شود.