مراقب لاک‌پشت‌های گوش‌قرمز باشید

در سراسر دنیا، بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری و حتی میکروارگانیسم‌ها، برای مقاصد گوناگون مخصوصا تجاری از زیستگاه اصلی خود به مکان‌های جدید منتقل می‌شوند. به این‌گونه‌ها که به مناطقی خارج از محدوده طبیعی و تاریخی خود منتقل می‌شوند، گونه‌های خارجی و مهاجم می‌گویند. بر اساس بیانیه اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN )گونه‌های مهاجم یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش تنوع زیستی در سطح جهان هستند.

لاک‌پشت گوش‌قرمز(Trachemys scripta) از لاک‌پشت‌های آب شیرین است. وجود یک لکه قرمز مشخص در پشت چشم و در دو طرف صورت باعث شده است که به راحتی از سایر لاک‌پشت‌های برکه‌ای شناخته شود. لاک‌پشت گوش‌قرمز بومی شرق، شمال و مرکز آمریکا (دره می‌سی سی پی ) است. این‌گونه در زیستگاه‌های آبی متنوعی وجود دارد: برکه‌ها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها. اما به عنوان حیوان خانگی به بیش از 30 کشور در سراسر جهان معرفی شده است.

به گفته هانیه غفاری عضو هیات مدیره موسسه خزنده شناسان پارس، اتمام جنگ جهانی دوم، تقاضای نگهداری لاک‌پشت گوش‌قرمز به عنوان حیوان خانگی، بطور وسیعی افزایش یافت که نتیجه آن فشار بر روی جمعیت‌های طبیعی این‌گونه بود. به این دلیل، در اواخر دهه 1950 مزارع پرورش لاک‌پشت در جنوب آمریکا گسترش یافت و در دهه 1960 بیش از 150 مزرعه پرورش لاک‌پشت به بهره‌برداری رسید. اگرچه در دهه 1975 وزارت غذا و داروی آمریکا ، فروش لاک‌پشت‌های زیر 4 اینچ (10 سانتیمتر) را ممنوع کرد (زیرا لاک‌پشت‌های کمتر از 10 سانتیمتر ناقل بیماری سالمونلا و آریزونا به انسان هستند.) در دهه 1980 صادرات سالانه لاک‌پشت گوش‌قرمز از آمریکا 1 تا 2 میلیون در سال بود و در نیمه‌اول دهه 1990 صادرات لاک‌پشت گوش‌قرمز به 3 تا 4‌‌میلیون در سال رسید. در سال 1996 تعداد کل لاک‌پشت گوش‌قرمز صادر شده از آمریکا 7884634 لاک‌پشت بود.در دسامبر سال 1997 قانونی در مورد ممنوعیت واردات لاک‌پشت گوش‌قرمز، به منظورحفاظت از گونه‌های داخلی وحشی وضع گردید و بسیاری از کشورها واردات این‌گونه مهاجم را به کشور خود ممنوع کردند.

این کارشناس خزنده‌شناسی افزود: لاک‌پشت‌های گوش‌قرمز تازه از تخم بیرون آمده با اندازه کمتر از چند سانتیمتر به عنوان حیوان خانگی در بسیاری از کشورهای جهان فروخته می‌شود، اما بسرعت رشد کرده و بسیاری از مالکان این حیوانات بدون توجه به عواقب عمل خود، لاک‌پشت‌های بزرگ شده در اسارت خود را در اکوسیستم‌های طبیعی آب شیرین رها می‌کنند. وی تاکید کرد: این‌گونه پرخاشگر بوده و گاز آنها بسیار دردناک است. متاسفانه سریع‌ترین راه خلاصی از دست گاز این لاک‌پشت، رها کردن آنها در آبراهه‌های محلی است. یک لاک‌پشت گوش‌قرمز ماده از دو سالگی می‌تواند تخم بگذارد و در هر سال سه بار قادر به تخمگذاری است، که هر بار تا 20 تخم گذاشته می‌شود. در مکان‌هایی که شرایط هوا برای این‌گونه مناسب است بطور موفقیت‌آمیزی با طبیعت سازگار شده است و به سرعت افزایش یافته است.

بررسی‌ها نشان داده است که طول لاک در ماده‌ها به 28 سانتیمتر و در نرها به 20 سانتیمتر می‌رسد.لاک‌پشت‌های نابالغ گوشتخوار و بالغین همه چیز خوار هستند.

بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده توسط گروه تخصصی گونه‌های اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، در رابطه با گونه‌های مهاجم، لاک‌پشت گوش‌قرمز در حال حاضر در بیش از 21 کشور دنیا مانند استرالیا، برزیل، کاستاریکا، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، کره، نیوزیلند، هلند، اسپانیا، تایوان، تایلند، انگلیس، ویتنام، بنگلادش، هند، آلمان، روسیه و... وجود دارد.

غفاری با اشاره به وجود این‌گونه در کشورمان گفت: تنها دلیل ورود لاک‌پشت گوش‌قرمز به آب‌های داخلی کشورها، رهاسازی آنها توسط مالکانشان است. بنابراین این‌گونه تنها در مکان‌هایی یافت می‌شود که توسط مردم ناآگاه رها شده است در نتیجه در بیشتر کشورهای جهان لاک‌پشت گوش‌قرمز در نواحی شهری یافت می‌شود. این پراکنش گسترده به عنوان گونه خارجی و تاثیر آن بر روی زیستگاه‌های محلی، منجر به قرار گرفتن لاک‌پشت گوش‌قرمز در لیست 100 گونه مهاجم دنیا شده است.

در بسیاری از کشورهای جهان، پروتکل‌های سختگیرانه‌ای در رابطه با ممنوعیت ورود آنها وجود دارد. واردات لاک‌پشت گوش‌قرمز از سال 1997 به اتحادیه اروپا ممنوع شده است و در حال حاضر واردات، فروش، نگهداری و آزادسازی این‌گونه، در بسیاری از کشورها مانند استرالیا، غیرقانونی است و جرایم سنگینی دارد.

هانیه غفاری عضو هیات مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس گفت: چند سالی است که لاک‌پشت برکه‌ای گوش‌قرمز با عناوین: لاک‌پشت سنگاپوری و لاک‌پشت مینیاتوری در کشور ما به فروش می‌رسد. متاسفانه طی چند ماه اخیر، تعداد بی‌شماری از این‌گونه وارد کشور شده و در تمامی مراکز فروش ماهی‌های زینتی و حتی مراکز بزرگ خرید پایتخت به فروش می‌رسد. در واپسین روزهای سال 1387 تعداد فروشندگان این‌گونه مهاجم به قدری افزایش یافته که حتی در کنار خیابان نیز اقدام به فروش این لاک‌پشت می‌نمایند. به دلیل ظاهر زیبا و اندازه بسیار کوچک این لاک‌پشت ، اکثر کودکان جذب آنها شده و والدین بی‌اطلاع از خطرات آنها اقدام به خرید لاک‌پشت گوش‌قرمز می‌نمایند. این کارشناس گفت: لاک‌پشت گوش‌قرمز اغلب به باکتری‌های سالمونلا و آریزونا آلوده است. در کانادا و آمریکا موارد بسیاری از انتقال سالمونلا از لاک‌پشت گوش‌قرمز به انسان گزارش شده است.بیماری سالمونلا یک بیماری قابل انتقال از حیوان به انسان است.

علائم بیماری سالمونلا شامل: اسهال شدید، اسهال‌خونی، تب، لرز، ناراحتی شکمی و گاهی تهوع. علائم این بیماری یک تا سه روز بعد از تماس با حیوان به وجود می‌آید. این بیماری در کودکان بیشتر شایع است.

غفاری با اشاره به این‌که علاوه بر این لاک‌پشت گوش‌قرمز در سراسر جهان به عنوان حیوان خانگی معرفی شده است و اثرات منفی فاجعه‌باری بر روی اجتماعات آب شیرین داشته است ادامه داد: معرفی جانوران وحشی به عنوان حیوان خانگی یا با مقاصد اقتصادی اغلب پیامدهای فاجعه باری به همراه داشته است. لاک‌پشت گوش‌قرمز در بسیاری از کشورها، مانند کشورهای اروپایی رقیب لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی است. آنها برای غذا و مکان‌های مناسب برای آفتاب گرفتن با لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی رقابت می‌کنند و ممکن است باعث افزایش مرگ و میر لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی شود همچنین در تراکم‌های بالا بر روی گیاهان تالاب و اجتماعات بی‌مهره تاثیر می‌گذارد.

بررسی‌ها نشان داده است که گونه‌های مهاجم دارای رشد جمعیتی مثبت بوده و نرخ رشد بالایی دارند، بنابراین مدیریت این‌گونه‌ها بسیار مشکل و هزینه‌بر است. تنها ابزار مدیریتی و راه جلوگیری از هجوم گونه‌های غیربومی، جلوگیری از ورود و فروش آنها در داخل کشور جهت ممانعت از تاثیر مخرب آنها بر روی اکوسیستم‌های آب شیرین و گونه‌های بومی می‌باشد. با توجه به این امر، باید در مورد ورود ناخواسته و غیرعمدی گونه‌های خارجی بسیار محتاط بود و امید است سازمان‌های مسوول بویژه سازمان حفاظت محیط زیست در مورد جمع‌آوری این‌گونه، اقدامات اکید و عاجلی را انجام دهد.

زهرا فرضی