نکته باریک‌تر از مو در کلام رهبری

دوم از این حیث که رهبری، در دو بخش راهبرد اصلاح الگوی مصرف و مسائل مرتبط با آمریکا چنان حکیمانه، مدبرانه و دقیق به بعد کارشناسی موضوعات مورد نظر پرداختند که بی‌اغراق، حیرت‌انگیز و درخور مرور چندباره مطالب مطروحه بویژه در سطح کارشناسان و سیاستگذاران است. حال، به برش‌هایی از بیانات مذکور در بخش اقتصادی می‌پردازیم.

برش اول: به نظر ما، تمایز 10 سال آینده با 3 دهه گذشته، در آمادگی‌های بسیار وسیع و عظیمی است که در کشور عزیزمان برای پیشرفت و عدالت به وجود آمده است که این آمادگی‌ها به ملت بزرگ و مصمم ما اجازه می‌دهد که در این زمینه یک جهش و گام بلندی نشان بدهد. ملت، آماده یک حرکت پرشتاب و بزرگی به سمت پیشرفت و عدالت است ؛ چیزی که در دهه‌های قبل، این امکان با این گستردگی برای ملت فراهم نبود. اگر بخواهیم عوامل و عناصر اصلی این آمادگی را مشخص کنیم، من عرض می‌کنم چند عنصر تاثیر زیادی دارد: یکی حضور نسل جوان تحصیلکرده؛... عنصر دیگر، تجربه است؛ ... نمونه دیگر، همین مساله هدفمند کردن یارانه‌هاست؛ ... عنصر دیگر، زیرساخت‌های کشور است.

برش دوم: یک اقدام اساسی در زمینه همین پیشرفت و عدالت، آن مساله‌ای است که من در پیام نوروزی خطاب به ملت عزیز ایران عرض کردم و آن مساله مبارزه با اسراف، حرکت در سمت اصلاح الگوی مصرف، جلوگیری از ولخرجی‌ها و تضییع اموال جامعه است؛... من یکی دو تا از این آمارهای تکان‌دهنده را عرض بکنم؛ اسراف در اقلام مهم مصرفی کشور، از جمله اسراف در نان. برحسب بررسی میدانی‌ای که در تهران و بعضی مراکز استان‌ها شده است، گفته می‌شود 33 درصد نان، ضایعات است؛ ... ما در مجموع بیش از دو برابر مصرف متوسط جهان در انرژی  چه برق، چه حامل‌های انرژی  مصرف می‌کنیم؛ یعنی نفت، گاز، گازوئیل و بنزین. مصرف این چیزها در کشور ما از دو برابر متوسط جهان بیشتر است. خوب، این اسراف است. اسراف نیست؟؛... اسراف فقط در زمینه فردی نیست؛ در سطح ملی هم اسراف می‌شود. همین برق و انرژی که گفتیم اسراف می‌شود، بخش مهمی از این اسراف در اختیار مردم نیست؛ در اختیار مسوولان کشور است. این شبکه‌های ارتباطاتی، شبکه‌های انتقال برق، سیم‌های برق، اینها وقتی فرسوده بشود برق هدر می‌رود. برق را تولید کنیم، بعد با این شبکه فرسوده، آن را هدر بدهیم که بخش مهمی هدر می‌رود. یا شبکه‌های انتقال آب اگر فرسوده باشد، آب هدر می‌رود. اینها اسراف‌های ملی است؛ در سطح ملی است؛ مسوولان آن، مسوولان کشورند.

این دو برش، حاوی مطالب بسیار عمیقی است. یکی از این مطالب، تحلیل بخش تئوریک آن است. نگارنده، به تحلیل ساختار تئوریک این سخنرانی در بخش اهداف آرمانی و لوازم آن در حوزه برنامه‌های راهبردی طی دو یادداشت «راه‌نگار انقلاب اقتصادی» و «اگر امسال، سال اصلاح الگوی مصرف نبود» در حد بضاعت پرداخته است که از تکرار مبانی مطروحه اجتناب می‌شود با این هدف که در این مجال به موضوع یارانه‌ها به اختصار و ایجاز، در همان ساختار تئوریک بپردازیم.

«یارانه‌ها» و هدفمند کردن یارانه‌ها را رهبر معظم انقلاب، از جمله عناصر چهارگانه در ایجاد بستر مناسب در تحقق و دستیابی به آرمان‌های انقلاب اسلامی در دهه چهارم یعنی پیشرفت و عدالت برمی‌شمرند. ذکر همین کلام، مسوولیت بزرگ و تاریخی کمیسیون ویژه در مجلس شورای اسلامی و در کل، مجلس و دولت را در این برهه بخوبی نمایان می‌کند. بزرگ‌‌مسوولیتی که هرگونه کوتاهی، اشتباه و اهمال در آن، کاهلی در دستیابی به آرمان دهه چهارم انقلاب محسوب نمی‌شود، اما آثار زیانبار خطا و اهمال که به مدد الهی از آن مصون خواهیم ماند، در همان حد و ردیف محسوب می‌شود.

پیش‌نیاز و شرط لازم در مصون ماندن از آثار خطای مذکور، اجماع بر سر تعریفی جامع و مانع از مفهوم و معنی یارانه یا همان سوبسید است.

بر این اساس، تفکیک هزینه‌های یارانه‌ای به دو بخش «یارانه‌ها» و «شبه یارانه‌ها» بسیار ضروری و حیاتی است.

برش سوم (از بیانات رهبری): این‌که گفته می‌شود از کسانی که مصرف زیاد دارند، مالیات بیشتری گرفته شود، یارانه کمتری به آنها داده شود، حرف بسیار معقولی است؛ حرف خوبی است. آن کسانی که مصرف کمی دارند از کمک‌های دولتی، از کمک‌های عمومی بهره‌مند شوند. بعضی‌ها هستند به قدری کم ‌آب مصرف می‌کنند که اگر دولت از آنها پول آب را هم نگیرد، مانعی ندارد. بعضی‌ها 10 برابر و 20 برابر آنها آب مصرف می‌کنند؛ خوب اینها باید هزینه بیشتری بدهند.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخش تبیین و تشریح تحلیل‌های کارشناسی، به ارقام و اعداد مختلف، اشاره یا تصریح داشتند. ایشان حتی در فرازی از بیاناتشان، اصطلاح «شدت مصرف انرژی» را برای مردم تعریف کردند و در تحلیلی مقایسه‌ای میان کارایی مصرف حامل‌های انرژی در ایران و برخی کشورهای پیشرفته، به آماری اشاره داشتند که حاکی از 8 برابر بودن شاخص شدت مصرف انرژی در کشورمان نسبت به آن کشورهاست. استناد ایشان به اطلاعات و آمار در 3 بخش انرژی، آب و نان برای ایجاد وحدت رویه و ترسیم رویه‌ای همگن، بسیار راهگشاست؛ با این حال، در بیانات معظم‌له به هیچ وجه به ارقام اعلامی از سوی برخی دستگاه‌های ذی‌ربط درخصوص میزان و حجم یارانه‌های پرداختی سالانه  با تاکید بر یارانه حامل‌های انرژی  که بکرات در مجامع و رسانه به آن استناد می‌شود، اشاره‌ای نشده است.

به باور  نگارنده ، آنچه را که رهبری درخصوص این ارقام نجومی نفرمودند، یک بسترسازی حکیمانه برای رسیدن به حد اقناع است تا در طرح هدفمند کردن یارانه‌ها که عنصر سوم از عناصر چهارگانه تحقق اهداف آرمانی انقلاب در بخش اقتصاد است، دقت‌های بایسته و شایسته مبذول شود. این در واقع نکته‌ای است باریک‌تر از مو و کنکاش و مداقه بیشتر کارشناسان را می‌طلبد.

بهروز پورسینا