نگاهی آماری به افزایش سن ازدواج

با وجود افزایش جمعیت چرا تعداد و درصد ازدواج کاهش یافته است؛ آمارها در این باره پاسخهای مختلفی را ارائه می دهند.افزایش تعداد دختران در سن ازدواج نسبت به پسران ، مسائل اقتصادی ، ترس از طلاق و بالارفتن توقع دختران به خاطر تحصیلات دانشگاهی از جمله عوامل کاهش ازدواج به شمار می روند.

کد خبر: ۲۰۵۲۳

یک تحقیقات آماری در این زمینه رامی خوانیم . طی سال های 1355- 65 افزایش سریع جمعیت ما در کشور، مشکلات بسیاری از جمله در تحصیل ، اقتصاد، مسکن و اشتغال پدید آورد.

نقش افزایش جمعیت در بروز اختلال در ازدواج بی تاثیر نیست . براساس آمار موجود، نرخ سالانه رشد جمعیت ایران در دهه 1355 -65 در سطح بالایی در حدود 3/6 درصد و متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت کشور با درآمد پایین حدود 3/2 درصد بوده است . یعنی جمعیت ایران حتی نسبت به کشورهای با درآمد پایین نیز سریع تر رشد کرده است و این نرخ بالای جمعیت منجر به افزایش سریع جمعیت و تغییر ساختار جمعیتی کشور شده است .

از دهه فوق تا سال 1380 ، پسران و دختران در رده های سنی 15تا 25ساله قرار دارند و این رده های سنی از سال 1378 تا 1388 در سن ازدواج قرار می گیرند بنابراین طبیعی است که در این سالها شاهد اختلال در وضعیت ازدواج باشیم . براساس سرشماری انجام شده ، پسران 25ساله (در سال 1380) که حدود 540هزار نفر هستند ، مایلند با دختران سه سال کوچکتر از خود یعنی دختران 22ساله ازدواج کنند.

تعداد دختران 22ساله در سال 1380 حدود 799هزار نفر می باشد. با این وجود حدود 160هزار دختر شانس ازدواج نخواهند داشت . در مجموع رده سنی 25 -15ساله همین پدیده اتفاق می افتد. چون تعداد پسران موجود در سن ازدواج همواره کمتر از تعداد دختران جوان تر موجود در سن ازدواج می باشد .

جدول تعداد تقریبی پسران و دختران 15-25ساله را در سال 1380 نشان می دهد. لازم به ذکر است که هر چه اختلاف سنی بین زن و مرد افزایش پیدا کند، تعداد دخترانی که شانس ازدواج را از دست می دهند بیشتر خواهد شد. جدول : توزیع تعداد دختران و پسران 15-25ساله (1380)

سن ازدواج در مردان و زنان

قابل توجه این که در بدو تولد تعداد نوزادان پسر بیشتر از نوزادان دختر می باشد. اما مساله اصلی سن بلوغ و اختلاف سن در ازدواج زنان و مردان است . بلوغ دختران زودتر از پسران می باشد، بنابراین دختران در سن ازدواج قرار می گیرند، اما پسران در همان سن به سن ازدواج نرسیده اند.

برای مثال : دختران از سن 12سالگی برای ازدواج آمادگی دارند، اما پسران در سن 15سالگی وارد سن ازدواج می شوند. با توجه به جدول فوق ، اگر پسران در سن 23سالگی بخواهند ازدواج کنند و اختلاف سنی را سه سال در نظر بگیریم ، پس باید با دختران در سن 20سال ازدواج کنند. پسران در سن 23سالگی ، 660هزار نفر و دختران سن 20سال ، 850هزار نفر می باشند، یعنی حدود 190هزار دختر شانس ازدواج را از دست می دهند و اگر اختلاف سنی 5سال در نظر گرفته شود این تعداد بیشتر خواهد شد.

ترس از طلاق

البته ترس از طلاق می تواند عامل مهمی در برابر ازدواج نکردن باشد. با توجه به آمارهای ارائه شده از مرکز آمار ایران در سال 1365 ، 340342مورد ازدواج و 35211مورد طلاق ثبت شده است . در سال 1375 ، 479263مورد ازدواج ، 37817مورد طلاق و در سال 1379 ، 646498مورد ازدواج و 53797مورد طلاق ثبت شده است .

با توجه به درصدهای ارائه شده در سال 1365 ، 30/10 و در سال 1379و 1375 به ترتیب 3/8 درصد و 9/7درصد نسبت طلاق به ازدواج بوده است . ضمنا تعداد خانوار در سال 1365و 75به ترتیب 123982350 و 9673931تعداد بوده است . همچنین در آبان ماه 1375 از 45401083نفر مرد، 10833730نفر هرگز ازدواج نکرده و 12121909نفر ازدواج کرده بودند (البته افراد ازدواج کرده شامل بی همسری بر اثر فوت و طلاق را نیز شامل می شود).

در همان سال تعداد زنان 22379336نفر بوده اند که از این تعداد 13376663نفر ازدواج کرده و 8848648نفر زنانی بوده اند که هرگز ازدواج نکرده اند. طبق آمار ارائه شده ، تعداد مردان هرگز ازدواج نکرده بیشتر از زنان هرگز ازدواج نکرده در سال 1375 می باشد (حدود دو میلیون نفر). این آمار در هر سال طبق شواهد علمی باید روند صعودی را در پیش داشته باشد، با توجه به موضوعات مورد بحث ، سوالی به ذهن می رسد و آن این که علت افزایش دختران در سن ازدواج چیست؛ در پاسخ این سوال شاید مساله اصلی ، در مفهوم لغتی و تعریف 2واژه «هرگز ازدواج نکرده» و «در سن ازدواج» باشد.

یعنی وقتی ما می گوییم زنان هرگز ازدواج نکرده ممکن است یک زن 50یا 60ساله باشد و وقتی می گوییم دختران در سن ازدواج یعنی دختران جوان در سن 29 یا 15-25ساله را در نظر می گیریم . البته این بحث نیاز به کار کارشناسی دقیق تری دارد که در حال حاضر مجال آن در این تحقیق وجود ندارد. علت دیگر افزایش دختران در سن ازدواج می تواند بلوغ زودرس دختران باشد بنابراین هر سال بر دختران در سن ازدواج افزوده می شود، ولی ممکن است پسرانی که در سن ازدواج هستند به آن اندازه نباشد.

از دلایل دیگر کاهش ازدواج و افزایش دختران در سن ازدواج می توان به مرگ و میر زودرس مردان (به دلیل هیجانات روحی بیشتر پسران و علاقه آنان به کارهای خطرناک) و یا سفر پسران جوان به خارج از مرزهای کشور و ماندگار شدن در خارج از کشور اشاره کرد. عوامل فرهنگی و اجتماعی هم به نوبه خود می تواند به عنوان عوامل موثر بر ازدواج باشد.

تاثیر تحصیلات دانشگاهی

در نهایت می توان «تحصیلات» را در دوره معاصر یکی از اساسی ترین عوامل به عنوان سدی در مقابل ازدواج نام برد. «میزان علاقه به تحصیلات عالی در بین دختران افزایش یافته و این مساله باعث می شود که توقعات دختران از همسران آینده بالا رود و در نتیجه باعث پایین آمدن شانس ازدواج آنان می گردد.

«علاوه بر این استقلال مالی که دختران تحصیل کرده به دست می آورند، موجب می گردد که نیاز کمتری برای ضرورت ازدواج احساس کنند. سطح تحصیل مخصوصا در میان زنان می تواند مستقیما بر سن ازدواج تاثیرگذار باشد و می توان گفت که این عامل تا حدی از مرز رده بندی اجتماعی عبور کرده است و قابل کنترل نمی باشد و یک حالت عادی یا بهتر بگوییم (دنباله روی از همدیگر (عرف) وجود دارد و باعث می شود تا دختران وقت خود را بجای زندگی مشترک و تربیت فرزندان ، صرف تحصیل و یافتن شغلی مناسب کنند.

لازم به ذکر است که نباید فقط به ترغیب ازدواج و گفتن «زود ازدواج کنید» بسنده کرد. به دلیل این که یکی از موثرترین عوامل در طلاق گسترش ازدواج در سنین پایین بوده است بنابراین باید تدابیری اندیشید تا شرایط ازدواج به موقع و مناسب را برای دختران و پسرانی که هم از نظر جسمی و هم از نظر عقلی به بلوغ رسیده باشند، فراهم کنند.

به عبارتی رشد عقلی آنان کامل شده باشد و مفهوم زندگی مشترک را درک کنند. طبق خبری که در روزنامه جام جم در تاریخ 18/7/1381 درج شده بود، 25میلیون نفر جمعیت کشور، جوان بالای 15سال هستند که برنامه ریزی برای آنها به سهولت امکان پذیر نمی باشد. علاوه بر این فاصله میان سن بلوغ و تاهل و شاغل شدن جوانان از 5سال به 15سال افزایش یافته است .

اداره کل پژوهش معاونت
سیاسی سازمان صدا و سیما