نگاهی به برنامه اتاق آبی‌

حیطه وسیع فرهنگ و هنر، دامنه وسیعی از موضوعات گوناگون را پیش رویمان قرار می‌دهد. «اتاق آبی» در گزینش سوژه‌ها گاه به مناسبت‌ها نظر دارد؛ نظیر روز پژوهش، روز یا هفته کتاب و کتابخوانی یا جشنواره‌های بین‌المللی موسیقی و همچنین فیلم فجر و گاهی می‌کوشد به تناسب شرایط، معضلات و پدیده‌هایی را بررسی کند که پیرامون ما وجود دارند؛ مانند قاچاق سی‌دی فیلم‌های سینمایی. با نگاهی گذرا به موضوعاتی که «اتاق آبی» به تحلیل و بازکاوی آنها پرداخته، درمی‌یابیم که تلاش برنامه برای طرح سوژه‌های به روز و توجه به مسائل و تنگناهایی که در محدوده فرهنگ و هنر کشورمان وجود دارد، در خور تامل و ارزشمند است.

هر موضوع از طریق گفتگوی دو مجری با میهمان به بحث گذارده می‌شود. نحوه پرداخت و به دنبال آن شیوه طرح پرسش‌ها از سوی مجریان، خطی و حاوی خلاقیت و نوآوری مطلوب نیست.

سطح و روش تعامل مجریان با میهمان در قسمت‌های مختلف، صورت‌های گوناگونی دارد. در این میان، زمانی که بحث‌ها به سوی رویکرد چالش‌برانگیزانه سوق می‌یابد و حول مسائل جزیی و مشکلات و معضلات شکل می‌گیرد، عمق و جذابیت بیشتری می‌یابد، اما هنگامی که در چارچوب توصیف باقی می‌ماند، اثرگذاری لازم را ندارد.

«اتاق آبی» با وجود آن که گفتگومحور است و به مقولات فرهنگی و هنری می‌پردازد، از نظر مخاطب‌شناسی، بیشتر در پی جذب مخاطب عام است و از این رو نخبه‌گرایی برنامه‌هایی نظیر «دو قدم مانده به صبح» را که از شبکه 4 سیما پخش می‌شود، هدف قرار نداده است. به سخنی دیگر این برنامه با طرح و پرداخت سوژه‌هایی متنوع، اغلب جنبه‌های فرهنگی را مطمح نظر قرار می‌دهد و می‌کوشد مخاطبان به سواد و بینش فرهنگی مطلوبی، پیرامون موضوع‌های مورد بحث برسند.

فرهنگ‌سازی، کاری سخت و طاقت‌فرسا محسوب می‌شود و محتاج زمانی طولانی و اتخاذ اسلوب‌های برنامه‌ریزی شده و باریک‌بینانه است. تحقق چنین هدفی آنگاه سهل‌‌تر انجام خواهد پذیرفت که نظام فرهنگی جامعه‌مان، تعریف روشن و به روزی از الگوهای انسانی در ابعاد فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی یا دینی داشته باشد.

واقعیت این است که در تمامی این عرصه‌ها، تعریف واحد و دقیقی که مورد پذیرش اکثریت صاحب‌نظران و دستگاه فرهنگی کشور باشد، وجود ندارد. به عنوان مثال، در ارتباط با موسیقی که معمولا با صفت‌های دیگری نظیر ایرانی، سنتی، ملی و پاپ و نظایر آنها همراه است،‌ اختلاف دیدگاه‌های شدیدی بین اهل فن وجود دارد. در چنین فضایی، حجم قابل‌توجهی از مضامین تولیداتی نظیر «اتاق آبی» به بیان و بررسی نظرات و افکار متنوع و گاه متضاد شکل خواهد داد. تلاشی که باید پیشتر از سوی اندیشمندان حوزه‌های مختلف در مراکز و سازمان‌های مسوول انجام می‌شد. پر واضح است هنگامی که حاصل این کوشش‌ها به تعریفی روشن و مقبول اکثریت صاحبان اندیشه، از الگوهای مورد نظر منجر می‌گردید، این امکان فراهم می‌شد تا هدف فرهنگ‌سازی در آن زمینه‌ها، از رهگذر برنامه‌هایی همچون اتاق آبی با استحکام، سرعت و شفافیت بیشتری صورت پذیرد. اتاق آبی افزون بر بخش اصلی‌اش که گفتگو با مهمان است، قسمت‌های دیگری هم دارد. در آغاز حکایتی از متون قدیمی و کلاسیک خوانده می‌شود تا به نحوی ارزش و سنت‌های فرهنگی و ادبی پیشینیان را به یاد امروزیان بیاورد. در همین ارتباط نیز مسابقه‌ای برگزار شده که می‌کوشد به وسیله ارتباط تلفنی مستقیم با صاحب‌نظران بر غنای برنامه بیفزاید. با در نظر گرفتن قابلیت‌های موضوع، این برنامه می‌تواند در اندیشه ساختاری،‌ خلاقانه و متنوع‌تر باشد به این معنا که به موازات موضوع اصلی به طرح سوژه‌های فرعی از طریق گنجاندن آیتم‌های گوناگون بپردازد. به کارگیری چنین تمهیدی، اگر چه از رویکرد تحلیلی آن تا حدودی خواهد کاست، اما از سوی دیگر باعث می‌شود به مخاطب اطلاعات گسترده‌تری در زمینه مباحث و فعالیت‌های گوناگون فرهنگی و هنری، منتقل شود.

بخش‌های خبری و ارتباطات تلفنی اغلب به تهران و ساکنان این کلانشهر محدود است. انعکاس تلاش‌های فرهنگی و هنری که در مناطق دیگر میهنمان و حتی در کشورهای مختلف جهان صورت می‌گیرد، همچنین اتکای بیشتر برنامه به منابع تصویری، می‌‌تواند به تعمیق ارتباط مخاطب با آن کمک شایانی کند.

محمدرضا کریمی‌