طنز با رویکرد اجتماعی

وقایع و روایت داستانی براساس عهدنامه ای شکل می گیرد که اساس آن بر خرافه و جهان بینی غیرمنطقی استوار است . تمایل آگاه ، به دختر نعمت الله و نوروز به مهناز و در این اواخر نعمت الله به فرخنده ، در همین راستاست که مورد پردازش قرار گرفته اند.

با تاملی اجمالی و گذرا به موضوع ، مضمون و پیام درمی یابیم که داستان در این زمینه ها، غنا و نوآوری چندانی ندارد. به سخنی دیگر سوژه اصلی و نوع نگاه به آن ، همچنین نحوه پرداخت محتوا به گونه ای است که کلیشه ای و سطحی به نظر می آیند.

در «حلقه گمشده » به لحاظ ساختار نمایشی نیز خلاقیت و جذابیت هنری ممتازی به چشم نمی آید.

به عنوان مثال ، تیپ هایی نظیر نعمت الله و یا آگاه ، حاوی خصال و موقعیت برجسته ای نیستند. در همین چارچوب ، حضور و نمود تیپ های دیگری ، مانند مبارک و ارتباط خاصی که وی با نعمت الله دارد، باورپذیری و اثرگذاری لازم را ندارد. درباره حضور نمادین مبارک می توان جلوتر رفت و بر این پندار بود که حذف اش از مجموعه داستان ، هیچ خدشه ای به تیپ نعمت الله و یا پیشبرد وقایع داستان و روایت مجموعه ایجاد نمی کرد.

نبود گره افکنی و گره گشایی های جذاب ، داستان را تخت و فاقد پرسپکتیو کرده است و از همین رو است که ماجرای علاقه آگاه به دختر نعمت الله و یا نوروز به مهناز و دیگر وقایع و داستان های فرعی ، کشدار و ملال آور نشان می دهند. در این میان ارائه اطلاعات به مخاطب به صورت قطره چکانی را باید از زمینه های دیگری محسوب کرد که به چنین فضایی ، بیشتر دامن زده ، در مجموع باعث شده ، تا داستان از نظر وقوع رویدادها ضرباهنگ کندتری پیدا کند.

طنز بکار گرفته شده در مجموعه حلقه گمشده ، از سویی متکی به کلام است و از طرف دیگر موقعیت . بهره گیری از چنین تمهیدی ، اگرچه درباره نقش آفرینان مانند آگاه در مواردی باعث خنده تماشاگر می شود، لیکن ، در ارتباط با دیگر بازیگران و موقعیتها شاهد چنین نتیجه ای نیستیم . به سخنی دیگر طنزی که در صحنه و سکانس های گوناگون مجموعه تماشا می کنیم ، از جهت نوآوری ، جلوه پرفروغی ندارد. در چنین فضایی تکیه کلام و موقعیت های خلق شده ، توسط تیپ ها نمی توانند به وجود آورنده ، خنده های عمیق و دلچسبی برای مخاطب باشند. از منظری دیگر، اگر طنز را از جهت ارتباط با تماشاگر به سه مورد عام ، خاص و ترکیبی از این دو تقسیم کنیم ، بی شک ، حلقه گمشده را باید طنزی دانست که با انگیزه جذب مخاطب عام ، طراحی شده است . در این حیطه ، نکته ای را که می توان روی آن تاکید داشت آن که مجموعه «حلقه گمشده » به علت کاستی های مطرح شده ، در جذب بایسته آنان نیز توفیق مطلوب را از خود نشان نمی دهد،حلقه گمشده برآیند تلاش شبکه ای استانی است . مرکز یزد در سال های گذشته مجموعه های نمایشی طنز با رویکرد اجتماعی وخانوادگی را از شبکه یک سیما در معرض دید مخاطبان ، قرار داده است . این تلاش ها، با وجود مثبت و ارزشمند بودنش زمانی اثرگذاری بیشتری می یابد که موضوع و مضمون آن به گونه ای ، نمایانگر فرهنگ و معضلات آن خطه نیز باشد. در ایناستان به جز گویش ها، هیچ یک از مظاهر فرهنگی و مسائل آن خطه را پیش روی نمی بینیم.

شبکه های استانی ، به جهت جایگاه و تعریفی که دارند، باید نسبت به ترویج خرده فرهنگ ها، اهتمام جدی داشته باشند، به صورتی که اگر آثار تولیدی آنها با این رویکرد از شبکه های سراسری پخش شوند، بی شک در تحقق هدف خود به سرعت و استحکام بیشتری دست خواهند یافت.

نگاهی گذرا به حال و هوای مجموعه نمایشی «حلقه گمشده » نمایشگر آن است که داستان ، بیش از آن که رویکردی تبلیغی ارشادی و یا اطلاعاتی آموزشی ، را دنبال کند. بیشتر در پی اهداف سرگرمی تفریحی است . چنین گرایشی ، اگرچه نمی تواند مذموم و ناپسند شمرده شود. با این وجود به نظر می آید در صورتی که این مجموعه به موازات این گرایش ، پرداخت باریک بینانه و خلاقه تری پیرامون موضوع و مضمون می داشت می توانست ، توفیق افزون تری در مانایی و جذب دامنه دارتر مخاطبانش داشته باشد.

حلقه گمشده جمعه ها ساعت 10/22 از شبکه یک سیما پخش می شود.

محمدرضا کریمی