چه‌ کسی وکیل است؟

 به این ترتیب حضور در دادگاه‌ها، منوط به داشتن عنوان وکیل پایه یک دادگستری شد. وکیل پایه یک، کسی است که از مسائل حقوقی اطلاع کافی داشته و دارای پروانه وکالت است. البته در این میان وکلای پایه دو تنها حق دفاع از امور جزیی و کم‌اهمیت‌تری را به عهده گرفتند که در قانون‌گذاری جدید، این تمایز حذف گردید و «وکالت پایه یک دادگستری» رسما به عنوان یک حرفه برای دفاع از حقوق افراد در جامعه به رسمیت شناخته شد.

وکالت در قوانین ایران به 3 دسته تقسیم می‌شود:

1-  وکالت تعیینی 2-  وکالت انتخابی 3-  وکالت تسخیری.

1-  «وکالت تعیینی»؛ به این معناست که وکیل مختار است آزادانه و به میل خود، دفاع از حقوق افرادی که به وی مراجعه می‌نمایند، را قبول یا رد کند. در وکالت تعیینی، میزان حق‌الوکاله با توافق وکیل و موکل تعیین می‌شود، ولی نحوه دفاع از موکل، به تشخیص وکیل خواهد بود.

2-  «وکالت انتخابی»؛ حق یکایک افراد به داشتن وکیل برای دفاع از حقوقشان، موجب شده تا هر شخص بتواند با مراجعه به کانون وکلای دادگستری محل سکونت خود یا با درخواست از دادگاهی که پرونده‌اش در آن مطرح است، تقاضای تعیین وکیل بنماید. وکیلی که توسط کانون یا دادگاه انتخاب می‌شود، ملزم به دفاع از حقوق فرد متقاضی می‌باشد. البته میزان دستمزد وکلای معرفی شده، توسط کانون یا دادگاه تعیین خواهد شد که عموما کمتر از دستمزد وکیل تعیینی می‌باشد.

3-  «وکالت تسخیری»؛ ‌به موجب قانون، دادگاه‌ها موظفند در جرائم مهم و سنگین همچون قتل، زنا و محاربه در صورتی که متهم وکیل تعیینی نداشته باشد، برای دفاع از حقوق وی، وکیل تعیین نمایند که چنین وکیلی، وکیل تسخیری نامیده می‌شود که مکلف به قبول وکالت متهم بوده و دستمزد وی را دادگاه تعیین می‌نماید.

وکیلی که به یکی از طرق فوق معین می‌شود، ملزم است تا پرونده را پیگیری نماید. این وکیل برای دفاع از حقوق موکل خود می‌باید از کلیه قوانین و مقررات مربوطه مطلع باشد و به عنوان رابط موکل و پرونده، وی را از جریان رسیدگی پرونده‌اش مطلع سازد و همچنین بتواند دفاعیات خود را در قالب لایحه تقدیم دادگاه نماید.

باید توجه داشت وکیل نهایت تلاش و سعی خود را انجام می‌دهد تا نتیجه مطلوب موکل را کسب کند، ولی در نهایت این قاضی دادگاه است که رای صادر می‌نماید. بنابراین در صورت صدور رای برخلاف خواست موکل، وی نمی‌تواند شکایتی علیه وکیل ادعا نماید.

شایان ذکر است طبق قانون، در هر مرحله‌ای از جریان پرونده، وکیل می‌‌تواند از پیگیری پرونده صرف‌نظر کند و استعفاء دهد که البته این استعفاء نباید به نحوی باشدکه به حقوق موکل لطمه‌ای وارد شده یا وی از دستیابی به حقوقش محروم شود. بدیهی است در چنین شرایطی موکل می‌تواند بلافاصله وکیل دیگری تعیین نماید.

الهه فلاحی
کارشناس ارشد حقوق‌