کرمان چشم انتظار آب دریا

آمارهای ارائه شده توسط مسئولان ذی‌ربط نشان‌دهنده وضعیت نگران‌کننده‌ای در این استان است که نه فقط زندگی روزمره مردم، بلکه اقتصاد کشاورزی و معیشت هزاران خانوار را تحت‌تأثیر قرار داده است. در حالی‌که وزیر نیرو اعلام کرده پروژه انتقال آب از هلیل‌رود متوقف شده و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد، حالا پروژه انتقال آب از خلیج‌فارس به شهر کرمان، به‌عنوان یک راهبرد کلان در جهت تأمین آب پایدار استان، با وجود چالش‌ها در حال تکمیل شدن است.

کرمان، به‌عنوان پهناورترین استان ایران، سال‌هاست که با چالش‌های جدی کم‌آبی و خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند. این منطقه به‌دلیل اقلیم خشک و نیمه‌خشک خودهمواره با محدودیت منابع آبی مواجه بوده و در سال‌های اخیر با شدت گرفتن خشکسالی و کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها، درآستانه یک مشکل آبی تمام‌عیار قرار گرفته است. موضوعی که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمان با اشاره به وضعیت بحرانی در هفت شهر و تنش آبی در۱۸شهردیگر اشاره کرده و به جام‌جم می‌گوید: «در کنار اینها ۶۲۸ روستا هم با مشکلات سخت کم‌آبی روبه‌رو هستند. با این‌حال سال گذشته ۱۰۳ حلقه چاه حفر و ۱۸۷ خط انتقال آب برای گذر از تابستان اجرا شد.»
علیرضا عبدیان با بیان این‌که تا سال گذشته به ۸۵‌مجتمع روستایی آبرسانی شده بود، ادامه می‌دهد: «در سال‌جاری تأمین اضطراری آب کرمان با ۱۵ حلقه چاه، رفسنجان با شش حلقه چاه و سیرجان با هشت حلقه چاه انجام شد.» به گفته این مسئول، در برنامه هفتم توسعه باید ۴۴۰ روستا را آبرسانی کنیم و ۸.۵درصد کاهش هدررفت آب داشته باشیم.
   
وضعیت نگران‌کننده سدها 
وضعیت ذخایر منابع آبی استان کرمان بسیار نگران‌کننده است. آن‌گونه که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان به جام‌جم، می‌گوید: «اکنون تنها حدود ۱۷ درصد از ظرفیت مخازن سدهای کرمان آب دارند که این رقم در مقایسه با مدت مشابه در همین زمان ۷ درصد کاهش نشان می‌دهد.»
حمید علیدادی‌سلیمانی، دلیل این امر را کاهش شدید بارش‌های سالانه که حدود ۱۳۰ میلی‌متر در مقابل میانگین کشوری است و افزایش دما عنوان می‌کند و می‌افزاید: «مجموع ظرفیت سدهای مخزنی استان کرمان شامل سدهای شهید سلیمانی بافت، جیرفت، تنگوئیه سیرجان و نساء بم برابر ۹۷ میلیون مترمکعب است. همچنین در حال حاضر حجم ذخیره آب در سد جیرفت ۷۸میلیون مترمکعب،درسد تنگوئیه سیرجان۲.۵میلیون مترمکعب،سدشهیدسلیمانی بافت حدودشش میلیون مترمکعب و سد نساء بم هم حدود ۱۰.۵میلیون مترمکعب است.»وی تصریح می‌کند:«کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و افزایش میانگین دما ازعوامل اصلی افت ورودی و ذخیره سدهای استان کرمان به‌شمار می‌رود ودرصورت تداوم این روند،تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت در بخش‌هایی از استان با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان همچنین هشدار می‌دهد که کسری سالانه مخزن آب زیرزمینی این استان حدود ۸۱۵ میلیون مترمکعب برآورد می‌شود که نشان‌دهنده برداشت بیش از توان تجدیدپذیر است.
   
احیا پس از تعطیلی
مدیران صنعت آب استان کرمان، با اشاره به کم‌بارشی شدید،خواستار تسریع وتکمیل پروژه‌های آبرسانی به ویژه خط انتقال آب به شهر کرمان شده‌اند که این درخواست نشان‌دهنده اهمیت حیاتی این پروژه برای تأمین آب شرب مرکز استان است.
طرح انتقال آب از خلیج‌فارس به استان کرمان یکی از پروژه‌های راهبردی در حوزه مدیریت منابع آبی جنوب‌شرق کشور محسوب می‌شود که با هدف تأمین بخشی از نیازهای صنعتی و اضطراری استان کرمان در سال‌های اخیر در دستور کار قرار گرفته است. در سال ۱۳۹۱، مطالعات امکان‌سنجی طرح انتقال آب خلیج‌فارس به کرمان آغاز شد و یک سال بعد، با اعتباری بالغ بر ۵/۱ میلیارد یورو، عملیات اجرایی کلید خورد. خط لوله اصلی این طرح، با قطر ۱۶۰۰ میلی‌متر و طول ۸۲۶ کیلومتر، آب شیرین‌شده از تأسیسات نمک‌زدایی بندرعباس را از دل کوه‌های زاگرس و دشت‌های خشک عبور می‌دهد تا به مخازن صنعتی سیرجان، رفسنجان و در نهایت شهر کرمان برساند. فناوری به‌کار رفته در این طرح، اسمز معکوس پیشرفته با ۱۲ ایستگاه پمپاژ عظیم است که هرکدام توان جابه‌جایی هزاران لیتر آب در ثانیه را دارند. فاز نخست صنعتی این طرح در سال ۱۳۹۹ افتتاح شد و ازآن زمان، ۱۳۰میلیون مترمکعب آب سالانه به چرخه تولید فولاد و مس تزریق شده است.با این‌حال به‌دلیل عدم تحقق تعهدات مالی ازسوی برخی بنگاه‌های اقتصادی مشارکت‌کننده، روند اجرایی پروژه با وقفه جدی مواجه شده وبرای مدتی تقریبا از کار افتاد. بنابر پیگیری‌های مستمرازسوی مسئولان استانی،به‌ویژه استانداری کرمان و همراهی نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، منجربه برگزاری جلسات متعدد با وزارت نیرو و شرکت‌های مرتبط شد. این رایزنی‌ها که درتهران وکرمان انجام گرفت، زمینه‌ساز فعال‌سازی مجددپروژه شد تا این‌که روز چهارشنبه ۲۱ آبان سال‌جاری آخرین لوله خط انتقال آب‌خلیج‌فارس به کرمان بادستور استاندارگذاشته شدتالوله‌گذاری این طرح‌تمام شود.
استاندار کرمان درباره این طرح می‌گوید: «با تکمیل تصفیه‌خانه‌ها و ایستگاه‌های پمپاژ، در آینده شاهد آبرسانی به شهر کرمان و سایر شهرهای شمالی استان خواهیم بود.»
محمد‌علی طالبی با گلایه از بدقولی برخی صنایع و معادن استان کرمان در حمایت مالی از این پروژه‌ها می‌افزاید: «تحقق حمایت دولت چهاردهم می‌تواند نقش مؤثری در پیشبرد پروژه‌های آبرسانی داشته باشد.» استاندار، هدف اصلی این طرح را کمک به آب شرب شهر کرمان و شهرهای شمالی استان اعلام می‌کند و معتقد است که می‌توانیم از منابع موجود، شرایط اضطراری در تأمین آب شرب را مدیریت و آب خلیج‌فارس را در اولویت‌های توسعه‌ای استان به‌کار‌بگیریم. وی با بیان این‌که هزینه این آب بسیار زیاد بوده و می‌تواند ارزش‌آفرین باشد، می‌گوید: «قطعا از این آب برای تأمین کسری‌ها استفاده می‌شود اما وقتی چنین آب گران‌قیمتی در اختیار داریم باید این آب را به ارزش‌آفرینی تبدیل کنیم که اقتصاد استان تحرک بیشتری پیدا کند.» طالبی بیان می‌کند: «امیدواریم به‌زودی شاهد رسیدن آب به شهر کرمان باشیم تا کمک مناسبی به توسعه باشد و این طرح مبنایی شود که بعضی از پروژه‌های معطل مانده در انتقال آب را دنبال و به نتیجه برسانیم.»
   
توقف انتقال آب از هلیل‌رود 
پروژه انتقال آب از سرشاخه‌های هلیل‌رود به کرمان یکی دیگر از طرح‌های انتقال آب است که البته وزیر نیرو از توقف آن خبر داده ‌است. عباس علی‌آبادی که روز پنجشنبه ۲۲ آبان در سفر به استان کرمان، در نشست شورای اداری شهرستان‌های جیرفت و عنبرآباد حضور یافته بود، صراحتا اعلام کرد، انتقال آب از هلیل‌رود به کرمان به هیچ عنوان انجام نخواهد شد. وی تأکید کرد که این پروژه فعلا متوقف است و هرگونه تصمیم نهایی در آینده منوط به بررسی‌های میدانی و نیاز واقعی منطقه خواهد بود. وزیر نیرویادآورشد:«برخی تصمیمات دراختیار وزارت نیرونیست ونیاز به هماهنگی بین‌دستگاهی‌ دارد.» در چنین شرایطی باید گفت با توجه به شرایط بحران کم‌آبی در استان کرمان، نیاز به اتخاذ راهبردهای چندجانبه و پایدار برای تأمین آب حیاتی است.