فرسوده‌ها، یار کمکی ناترازی‌

ناترازی گاز یکی از اصلی‌ترین رخدادهای منفی در ماه‌های سرد سال است که نه‌تنها بر رفاه اجتماعی مردم بلکه بر زندگی مردم و حتی اشتغال و رشد اقتصادی کشور نیز اثرگذاری منفی دارد. در یک اقتصاد با ناترازی گاز، قطعی گاز خانگی یا قطعی گاز صنایع و نیروگاه‌ها امری محتمل است و همه این نتایج حاصل از ناترازی گاز مستقیما موجب یک نقصان در اقتصاد رفاه یک جامعه خواهد شد. از همین رو صرفا اثرات قطعی گاز برای صنایع در همین یک قلم بیش از ۱۵میلیارد دلار سالانه به اقتصاد ملی کشور ضرر می‌زند. با احتساب عدم تأمین مناسب گاز نیروگاه‌ها و اجبارا حرکت به‌سمت تولید برق با گازوئیل علاوه بر تحمیل آلایندگی به شهرهای مختلف کشور، شاهد کاهش شدید درآمدهای ارزی کشور از محل کاهش صادرات گازوئیل هستیم که همین امر بین ۳ تا ۵میلیارد دلار به اقتصاد‌ کشور ضرر می‌زند. بنابراین گام برداشتن به‌سمت کاهش ناترازی انرژی اقدامی راهبردی و مهم است. در این میان یکی از اقدامات مهم و کلیدی در زمینه حل ناترازی گاز در زمستان، توجه به مسأله مصرف بخش خانگی است. زیرا بیش از ۷۰درصد مصرف گاز در اوج پیک مصرف و زمان ناترازی گاز، در بخش خانگی و تجاری صورت می‌پذیرد. 
در همین رابطه یکی از اقدامات ضروری برای کاهش مصرف در بخش خانگی، تعویض بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های با بازدهی بالا نظیر بخاری‌های هرمتیک است که موجب کاهش چشمگیر مصرف در بخش خانگی خواهد شد. با توجه به اهمیت بسیار بالای تعویض بخاری‌های فرسوده و تجهیزات کم‌بازده گرمایشی در بخش خانگی، در ماده ۴۶ قانون برنامه هفتم پیشرفت مستقیما به این موضوع اشاره شده است.
در همین خصوص حبیب‌ا‌لله ظفریان مدیرکل دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح کرده است: در ماده ۴۶ برنامه هفتم، ایجاد سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی به‌عنوان متولی واحد این حوزه و استفاده از منابع حساب بهینه‌سازی برای رفع گلوگاه اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی مطرح شده که شامل جمع‌آوری گازهای مشعل و اتلاف‌های نیروگاهی و جلوگیری از هدررفت گاز طبیعی به میزان حدود ۶۶میلیون متر مکعب در روز، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی به میزان ۱۲۰میلیون متر مکعب در روز در دوره اوج مصرف، تعویض تجهیزات پرمصرف و صرفه‌جویی حدود ۵میلیارد دلاری با تعویض ۵میلیون بخاری گازی، کولر آبی و کولر گازی و میترینگ و رصد برخط تبادلات نفت و گاز در طول زنجیره ارزش آنهاست. 
وی ادامه داد: بسترهای قانونی برای اجرای طرح‌های بهینه‌سازی انرژی مانند ماده ‌۱۲‌ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر موجود بوده و علی‌رغم تلاش دولت برای تصویب طرح‌های متعدد بهینه‌سازی در شورای اقتصاد که سقف تعهد دولت را به حدود ۳۰میلیارد دلار می‌رساند، میزان سرمایه‌گذاری انجام شده تنها حدود یک میلیارد دلار و میزان صرفه‌جویی تحقق یافته آن ناچیز و معادل ۲۳هزار بشکه در روز بوده است. علت اصلی این موضوع، عدم صدور و تضمین در تسویه گواهی‌های صرفه‌جویی است. بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز وضعیت مشابهی داشته و با گذشت بیش از شش سال از تصویب آن،‌ عملا این بازار شکل نگرفته است.
   
صرفه‌جویی در بخش گاز 
سعید توکلی‌ مدیرعامل شرکت ملی گاز با تأکید بر این‌که جایگزینی بخاری‌‌‌های پرمصرف با نمونه‌‌‌های کم‌‌‌مصرف می‌تواند سالانه به‌‌‌ازای هر بخاری ۴۶۶متر  مکعب صرفه‌‌‌جویی به‌همراه داشته باشد، گفت: تاکنون قرارداد جایگزینی یک میلیون و ۷۲۵‌هزار دستگاه بخاری راندمان بالا منعقد شده است.با توجه به فاز اول طرح تعویض بخاری‌های فرسوده با مدل کم‌مصرف، به ازای تعویض ۵میلیون بخاری و با فرض ۱۰۰روزه استفاده از بخاری‌ها به‌طور متوسط، تعویض ۵میلیون بخاری در فاز اول طرح معادل ۲۴میلیون متر مکعب در روز کاهش مصرف خواهد داشت و با توجه به کلیت ۲۰میلیون بخاری فرسوده موجود در بازار، این رقم کاهش به ازای هر روز در صورت تعویض کامل این ۲۰میلیون بخاری فرسوده، به عدد بسیار بالای حدود ۱۰۰میلیون متر مکعب در روز می‌رسد. 
   
کاهش ناترازی 
در همین خصوص احمد آریایی‌نژاد‌ نماینده مجلس با اشاره به اهمیت طرح تعویض بخاری‌های فرسوده با مدل‌های پربازده و کم‌مصرف گفت: طرح تعویض بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های هرمتیک یا کم‌مصرف می‌تواند کمک بزرگی به حل مشکل ناترازی بکند. اجرای این طرح به کاهش ۱۰۰میلیون متر مکعبی گاز در هر روز در زمان اوج مصرف می‌انجامد که در ۱۰۰روز دوران اوج مصرف به صرفه‌جویی ۱۰میلیارد متر مکعبی گاز منجر می‌شود. 
بیت‌الله عبداللهی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس نیز با اشاره به ضرورت اجرای طرح ملی تعویض بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های پربازده خاطرنشان کرد: جایگزینی بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های هرمتیک می‌تواند به بهبود وضعیت مصرف انرژی در کشور کمک کند. بخاری‌های نسل جدید بازدهی بسیار بالاتری دارند و می‌توانند مصرف گاز را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. سرمایه‌گذاری دولت یا بخش خصوصی در این حوزه نه‌تنها می‌تواند به کاهش مصرف گاز کمک کند بلکه بازدهی اقتصادی بالایی نیزخواهد داشت. برآوردها نشان می‌دهد جایگزینی این بخاری‌ها در همان سال اول می‌تواند صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف گاز ایجاد کرده و هزینه‌های سرمایه‌گذاری را جبران کند. 
   
معامله برد-برد 
سجاد اعیانی، کارشناس حوزه انرژی به اهمیت تأمین مالی این طرح اشاره کرد و گفت: تعویض بخاری‌های پرمصرف و فرسوده قدیمی که در حال حاضر بخش مهمی ازمصرف گاز کشور رابه‌همراه دارد و دراوج پیک مصرفی گاز کشور منجر به تشدید مصرف و افزایش ناترازی گاز می‌شود یکی از راهکار‌های مهم و کلیدی در زمینه تأمین نیاز گاز صنایع کشور است. تعویض بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های پربازده یکی از مهم‌ترین راهکارهای بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش ناترازی گاز در کشور به‌خصوص در دوره پیک مصرف است. بخش عمده‌ای از سیستم‌های گرمایشی موجود در منازل و ساختمان‌ها، ادارات و همچنین مغازه‌ها، فرسوده و با بازدهی پایین هستند که مصرف گاز بسیار بالایی دارند و سهم زیادی در هدررفت انرژی دارند. این بخاری‌های قدیمی و فرسوده، علاوه بر کاهش کارایی مصرف انرژی در برخی موارد خطرات ایمنی جدی برای خانواده‌ها ایجاد می‌کنند. تعویض این بخاری‌ها با مدل‌های پربازده و استاندارد می‌تواند به کاهش مصرف گاز، صرفه‌جویی در منابع ملی و افزایش ایمنی منجر شود. 
وی افزود: بخش عمده فشار ناترازی گاز در زمستان بر دوش صنایع و نیروگاه‌ها قرار می‌گیرد. در بسیاری از روزهای سرد سال_ به‌ویژه در دی و بهمن_ شبکه گاز کشور با کاهش فشار مواجه شده و در نتیجه تأمین گاز برای کارخانه‌ها محدود یا قطع می‌شود. صنایع فولاد، سیمان، پتروشیمی و نیروگاه‌های برق ازنخستین قربانیان این وضعیت هستند؛ صنایعی که به‌لحاظ اقتصادی و اشتغال، بخش مهمی از رشد اقتصادی کشور را شامل می‌شوند. بنابراین مشارکت این بخش‌ها در تأمین مالی طرح تعویض بخاری‌ها درواقع نوعی سرمایه‌گذاری پیشگیرانه و حفاظتی برای استمرار تولید خودشان است. 
اعیانی در رابطه با ضرورت اجرای این طرح گفت: مشارکت صنایع در طرح تعویض بخاری‌های فرسوده، یک بازی برد_برد برای همه ذی‌نفعان است. مردم می‌توانند از بخاری‌های پربازده و ایمن بهره‌مند شوند و دولت نیز مدیریت بهتری بر منابع گاز خواهد داشت. در این بین نیاز صنایع صادرات‌محور هم از این محل تأمین خواهد شد. با تعویض ۵میلیون بخاری فرسوده، روزانه معادل ۲۵میلیون متر مکعب گاز برای نیاز این صنایع تأمین خواهد شد. از همین رو علاوه بر افزایش صادرات و ارزآوری کشور در دوره سرد سال، استفاده از گاز به‌عنوان یک سوخت پاک و ایمن به‌جای مازوت یا سوخت‌های آلاینده در صنایع می‌تواند کیفیت هوای شهرها را بهبود بخشد. 
وی گفت: بنابراین یکی از بهترین، مهم‌ترین و پربازده‌ترین راهکارها برای صرفه‌جویی در مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری، تعویض بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های پربازده و تأمین مالی آن توسط صنایع بزرگ است. سرمایه‌گذاری این صنایع در تولید و توزیع بخاری‌های کم‌مصرف نه‌تنها می‌تواند به کاهش مصرف گاز در سطح کشور کمک کند بلکه به تأمین گاز پایدار برای همین صنایع در اوج پیک مصرف و فصول‌ سرد سال منجر می‌شود.