برنامه زنده «کشیک سلامت» ازجمله این برنامههاست که درجایگاه رسانه، مطالبات مردم را ازکارشناسان پیگیری میکند.این برنامه دراسفند۹۸باهدف آگاهیبخشی درخصوص بیماری کرونامتولدشدوپس ازآن مسیرش رابانگاه مطالبهمحور به طرح موضوعات مرتبط با حوزه بهداشت و درمان ادامه داد و اکنون پس از شش سال در فصل هفتم خود توانسته ارتباط مؤثری با بدنه نظام سلامت، کارشناسان، مسئولان و نمایندگان این حوزه داشته باشد.
مطالبهگری آمیخته به بیطرفی و احترام
سهیل سلیمانی، تهیهکننده برنامه کشیک سلامت درخصوص تغییراتی که منجر به بلوغ این برنامه شده به جامجم میگوید: در هر فصل تلاش کردیم سویه برنامه را به مطالبهگری نزدیکتر کنیم و به نقاط تأثیرگذار در نظام سلامت کشور وارد شویم. جدا از مباحث فنی و تغییراتی که در محتوای گرافیکی برنامه میدهیم اتاق فکرمان را به کارشناسان نظام سلامت گره زدهایم؛ طوری که بخشی از مخاطبان ما دانشجویان رشتههای پزشکی، اساتید دانشگاههای علوم پزشکی و بدنه وزارت بهداشت و نمایندگان مجلس هستند که از پیشنهاد دادن به برنامه دریغ نمیکنند. وی شیوه مطالبهگری در این برنامه را در نهایت صداقت، بیطرفی و احترام توصیف میکند و میگوید: انتقاد و مطالبه که برخاسته از مرجعیت رسانه ملی در حوزه سلامت است، با لحنی مشفقانه عنوان میشود. هیچگاه درصدد تخریب نظام سلامت کشور اعم از پزشکان، پرستاران، رزیدنتها و... نبودهایم. بیشتر روی قوانین، راهکارها و راهبردها بحث میکنیم تا در مورد مشکلات چارهاندیشی شود. مهمانان برنامه این مسأله را بهخوبی درک کردهاند. از این روبارهابه برنامه دعوت شدهاند تا پاسخگوی عملکردشان باشند. تهیهکننده برنامه کشیک سلامت خاطرنشان میکند: مهمترین ویژگی این برنامه دوری از قرار گرفتن در موجهای مقطعی و نگاه ژرف به موضوع سلامت است. شاهد بودهایم با طرح یک موضوع در برنامه موجی در میان رسانهها ایجاد شده بهطوری که پس ازطرح موضوع بقیه خبرگزاریها،تلویزیونهای اینترنتی وفضای مجازی به این مطالبه رو آوردهاند.
مرجعیت علمی در اتاق فکر
وجود یک اتاق فکر قوی متشکل از مدیر شبکه سلامت و رئیس شورای سیاستگذاری سلامت سازمان، مدیر گروه و مجری/کارشناس برنامه نشان از اهمیت موضوعات مطرح شده در این برنامه دارد که سلیمانی بر آن تأکید میکند و از افراد حاضر در اتاق فکر برنامه میگوید: در کنار گروه ثابت، اتاق فکر ماهرهفته و به فراخور موضوعات، متشکل از اساتید دانشگاهی است که برخی عضو فرهنگستان علوم پزشکیاند و درکنار آن ازاساتید بهروزدانشگاهی که درحال تدریس هستند دعوت میکنیم. اگر اینها راکنار دعوت ازنمایندگان مجلس، روزنامهنگاران واساتید دانشگاه درحوزههای روانشناسی و جامعهشناسی بگذاریم، متوجه میشوید بهطور کلی اتاق فکر پویایی داریم. وی هدف برنامه را در سه محور توضیح میدهد: «پیگیری مطالبات مردم در نظام سلامت»، «پیگیری مطالبات صنفی ازنظام سلامت»و«پیگیری مشکلات نظام سلامت در ساختار حکمرانی سلامت کشور». بقیه موضوعات زیرشاخههایی از این سه هدف هستند. ضمن اینکه سند چشمانداز سلامت و سیاستهای برنامه هفتم نیز نصبالعین این برنامه بوده است.
زبان ساده برای مخاطب عام
سهیل سلیمانی درخصوص اینکه مخاطبان برنامه بیشتر چه کسانی هستند، میگوید: بهطور قطع مخاطب عام برای ما مهم است و نگاه برنامه بهسمت پیگیری مطالبات آنهاست اما توجه ویژهای نیز به مخاطب خاص که در حقیقت بدنه کارشناسی نظام سلامت و مسئولان این حوزه بهشمار میروند وجود دارد و با برقراری ارتباط میان این دو توانستهایم پاسخگوی نیاز هر دو طیف باشیم. این تهیهکننده عنوان میکند: درواقع چند اصل را در اولویت قرار دادهایم که مهمترین آن صداقت و بیطرفی برای پیگیری مطالبات مردم است. هر جا موفق به احقاق حق مخاطبان نشدهایم با صراحت اعلام کردهایم و چون دنبال نفع شخصی خود نیستیم، بیننده متوجه صداقت گفتار مجری ما شده است. برقراری این پل ارتباط میان ما و مخاطب به مدد راههای ارتباطی موجود بهخوبی رخ داده و چون دنبال جنجال یا دیده شدن نیستیم، توانستهایم اعتماد مخاطب را جلب کنیم. سلیمانی درخصوص سختیهای تولید برنامه زنده میگوید: تولید برنامه زنده آن هم پنج روز در هفته کار دشواری است. از استرس و نگرانی نرسیدن مهمان تا رسیدن به سوژههای بهروز و مؤثر و ارتباط با اعضای اتاق فکر همگی سختیهای خود را دارند اما زمانی که نتیجه مطالباتمان را در جامعه میبینیم، برای ما شیرینی دلچسبی دارد.
تأثیرات احیای شورای سلامت رسانه ملی
وی با استقبال از احیای شورای سیاستگذاری سلامت در صداوسیما میگوید: این شورا بهنوعی رهبری واحدی در حوزه سلامت ایجاد میکند. یک حکمرانی درست در تولید برنامههای سلامتمحور در سازمان زیر نظر شورای سلامت رخ خواهد داد که مانع بروز آسیبهای مختلف این حوزه میشود تا از پراکندگی در برنامهها، ورود چهرههای غیرمتخصص و حتی ترویج موضوعات شبهعلمی جلوگیری کند. به گفته سهیل سلیمانی، حجم عظیم برنامههای سلامتمحور که در شبکههای مختلف سیما روی آنتن میرود، اگر بدون هدایت و نظارت علمی باشد، نهتنها به هدف خود نمیرسد بلکه آسیبزا هم هست و شبهعلمهای مطرح شده باعث گمراهی مردم میشود. بهنظرم احیای این شورا کاملا یک ضرورت انکارناپذیر بود و امیدوارم از این پس شاهد انسجام در سیاستهای سلامتمحور سازمانباشیم.
چالشهای اجرای برنامه زنده سلامتمحور
مصطفی مصطفوی مجری/ کارشناس برنامه کشیک سلامت که تحصیلاتش در حوزه ارتباطات، رسانه و جامعهشناسی است بهدلیل علاقهمندیاش به طرح موضوعات اصلی جامعه، سردبیری این برنامه را پذیرفته. او که کارش را از سال ۸۸ با رادیو شروع کرده، مطالعات خود را در مسیر موضوعات سلامتمحور برده و در این برنامه ضمن بررسی چالشهای نظام سلامت، مطالبات مردم را با گفتوگو از نظام سلامت پیگیری میکند. وی درخصوص حضورش در کشیک سلامت میگوید: حضورم در این برنامه در کنار مسئولیت روابط عمومی شبکه سلامت تجربهای متفاوت و البته مسئولیتبرانگیز است. این برنامه روایتگر دغدغههای حوزه سلامت کشور است؛ از بیمار و پزشک گرفته تا پرستار و مدیر بیمارستان با این برنامه در ارتباطهستند. تلاش میکنم بهعنوان مجری، نماینده مردم باشم نه صرفا مجری مقابل دوربین. قرار است گفتوگوهای ما بهدور از ادعا و نمایش، بازتاب صادقانه واقعیتها باشد. مصطفوی اجرا و سردبیری برنامه زنده را حساس و زمانبر میداند و عنوان میکند: برنامه زنده همیشه یعنی حضور بیواسطه و اینکه هیچ قاب تدوینی بین مخاطب و واقعیت وجود ندارد. چالش اصلی ما هماهنگی با مهمانان و حفظ آرامش در لحظات غیرمنتظره است. گاهی مهمانان دیر میرسند یا گاهی موضوع حساستر از تصور اولیه میشود و نیاز به دقت در بیان جزئیات دارد اما معتقدم زنده بودن برنامه، هم دشواری و هم زیبایی کار است. چون صداقت را نمیتوان تدوین کرد.
رصد دائم و مطالعه پیگیر
وی طرح موضوعات تخصصی ازشبکهای تخصصی رانیازمندمطالعه وتحقیق مستمر توصیف میکندومیگوید: موضوعات هر روز برنامه نیاز به مطالعه دقیق، رصد و جستوجو برای کاستن از خطا دارند. از این رو در مقام سردبیر بدون مطالعه جلوی دوربین نمیروم. همیشه سعی میکنم پیش از ضبط یا پخش، منابع علمی، گزارشها و نگاه کارشناسی را مرور کنم. اتاق فکر برنامه متشکل ازجمعی ازپزشکان، جامعهشناسان و روزنامهنگاران است وخوشحالم که در شکلگیری بسیاری از بحثها نقش دارم. برنامه وقتی اثرگذار میشود که مجری فقط سوالکننده نباشد بلکه دغدغهمند هم باشد.
نگاه بیطرفانه و صریح به موضوع سلامت
مصطفوی با استقبال از گفتوگوی صریح در برنامه کشیک سلامت و صراحت در بیان مشکلات عنوان میکند: گاهی نگاهم مطالبهگر است و این مطالبه همراه با واکنشهای تند در قبال مسئولان است اما باور دارم حقیقت ارزش ریسک دارد. در طول برنامه مباحث شدت میگیرند اما اغلب مهمانان با حال بد برنامه را ترک نمیکنند. برای من مطالبهگری اهمیت دارد. البته همیشه سعی میکنم با احترام و ادب حرف بزنم. چون هدف من تخریب نیست؛ شفافسازی است. وقتی مسألهای به سلامت مردم مربوط است، سکوت دیگر جایز نیست.«زاویه دید برنامه در موضوعات مختلف در کنار صحبت بدون تعارف باعث شده برنامه شکل متفاوتی بهخود بگیرد ومخاطب احساس کند حرف خود رادربرنامه میشنود.»این همان نکتهای است که مجری/کارشناس برنامه به آن اشاره میکند و در قبال این رکگوییها میگوید: بههر حال در هر برنامهای محدودیتهایی از جنس رسانه و ساختار وجود دارد. این فقط مختص رسانه ملی نیست و هر شبکه تلویزیونیای خط و خطوطی را برای برنامهساز در نظر میگیرد اما من بهمرور یاد گرفتهام چطور در همان چارچوب صادق بمانم. رکگویی الزاما با تندی فرق دارد. میشود مودبانه حقیقت را گفت و پیگیر شد، حتی اگر تلخ باشد. کار ما در کشیک سلامت ایجاد چالش برای حل مسأله است.مصطفوی درخصوص اینکه ممکن است به نگاه یکجانبه و سوگیری درخصوص یک موضوع متهم شود، میگوید: گاهی چنین برداشتهایی ایجاد میشود که طبیعی است. چون ما درحوزهای کار میکنیم که منافع و دیدگاههای متفاوتی دارد اما تلاش میکنم برنامه تریبون همه باشد.حتی اگر زاویه دیدمن بامهمان متفاوت باشد، اجازه میدهم او حرفش را بزند. برای من رسانه آینه تمامنمای واقعیت موجوداست.
مطالبهگری در «ایران جان»
سهیل سلیمانی در پاسخ به اینکه کشیک سلامت چقدر توانسته روی نظام سلامت مؤثر باشد، عنوان میکند: در کنار طرح موضوع، حتما آن را پیگیری هم میکنیم ومیدانیم طرح این موضوعات در ساختار نظام سلامت برای تصمیمگیریها مؤثر بوده. مثلا در موضوع رزیدنتها از چند جنبه مسائل و مشکلات آنان مانند بیمه، حقوق و موضوعاتی را که این روزها با آن درگیرند، طرح کردیم. حتی روی بحث انتخابات سازمان نظام پزشکی و نظام روانشناسی خیلی مؤثر بودیم. پس از طرح موضوع، وقت میگذاریم و پیگیر انجام مطالبات هستیم. وی با اشاره به رویداد ایران جان خاطرنشان میکند: پیش از این نیز به مطالبات استانها توجه میکردیم اما این رویداد مسیر ما را سرعت بخشید. در استان ایلام علاوه بر پیگیری تحویل آمبولانسهای وعده داده شده به استان، به مشکلات جادهای و حمل و نقل بیمارستانی پرداختیم و حضور جراح قلب در مرکز استان را با همراهی وزارت بهداشت محقق کردیم. این نوع مطالبات را در ایرانجان فارس و اصفهان هم داشتیم. بهنظرم موفقترین برنامه در بیان مطالبات مردم و حل مشکلات بهداشت و درمان استانها در ایران جان بودیم.