کندلوس موزه‌ای جهانی

ثبت همزمان سه روستای کندلوس مازندران، شفیع‌آباد کرمان و سهیلی قشم در هرمزگان، ایران را در میان معدود کشورهایی قرار داد که در یک‌سال، سه روستا را در این فهرست معتبر به ثبت رسانده‌اند. این موفقیت، گواهی بر توانمندی جوامع محلی و اثربخشی توسعه مبتنی بر فرهنگ و هویت است و موجب ارتقای جایگاه ایران در گردشگری جهانی می‌شود.
روستای کندلوس با پیشینه‌ای ۴۰۰۰ساله، در دامنه‌های سرسبز رشته‌کوه البرز و در منطقه کجور شهرستان نوشهر واقع شده است. این روستا که در ارتفاع حدود ۱۶۵۰متری از سطح دریا قرار دارد، از آب‌وهوایی معتدل و کوهستانی برخوردار است.
کندلوس با جمعیتی بیش از هزار نفر و ۳۷۰خانوار، مردمی خونگرم و مهمان‌نواز دارد که به زبان طبری با گویش کجوری صحبت می‌کنند. از آداب و رسوم جالب این روستا می‌توان به رسم «سال مج» در ایام نوروز اشاره کرد که طی آن کودکی به‌عنوان نماد برکت و خوش‌یمنی برای سال جدید انتخاب می‌شود. نکته قابل توجه دیگر، فرهنگ بالای مردم در حفظ و پاکیزگی روستاست؛ به گونه‌ای که در جای‌جای روستا سطل‌های زباله تعبیه شده و اثری از آشغال یا ته‌مانده و پسماند و زباله در محیط دیده نمی‌شود.
   
از موزه تا فرهنگ منحصربه‌فرد
کندلوس مملو از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی است که جمع‌شدن همه آنها در یک منطقه کوچک از این روستا، موزه‌ای بی‌نظیر ساخته است.
اتفاقا موزه مردم‌شناسی کندولوس، به‌عنوان اولین موزه روستایی جهان و بهترین موزه خاورمیانه از شهرتی بالا برخوردار است. آثار متنوعی ازجمله کتب دست‌نویس، ابزارآلات قدیمی، زیورآلات، ظروف سفالی و فلزی تاریخی و نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای در این موزه نگهداری می‌شود.
موزه گیاهان دارویی این منطقه هم در سال ۱۳۶۵ با هدف کشت و تولید داروهای گیاهی تأسیس شد و در زمینی به مساحت ۱۰هکتار، بیش از ۲۵۰ نوع گیاه دارویی مختلف پرورش داده می‌شود. نکته حائز اهمیت این‌که محصولات این مجموعه حتی به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.
حمام تاریخی و خزینه‌ای کندلوس که متعلق به دوران قاجار است، به‌عنوان یکی دیگر از آثار تاریخی ثبت‌شده ایران می‌تواند جذابیت‌های زیادی برای بازدیدکنندگان داشته باشد.
اما ساکنان کندلوس سال‌ها با تولید کارهای ساخته دست‌شان امرار معاش کرده‌اند و صنایع دستی اصیل این منطقه در ایران اسم و رسمی برای خود دارند. مردم این روستا در هنرهایی مانند بافت جاجیم، ایزار که یک نوع لباس پشمی است، جوراب، دستکش و همچنین نمدمالی و ساخت سازهای محلی مانند دهل، سرنا و نی هفت‌بند مهارت دارند.
کندلوس به‌خاطر موقعیت جغرافیایی جاذبه‌های طبیعی زیادی در دل خود جای داده است.
به گفته زهرا قاسمیان‌پور، کارشناس حوزه گردشگری، آبشار ۱۰متری کندلوس در فاصله پنج‌کیلومتری روستا قرار دارد و منظره‌ای فوق‌العاده برای طبیعت‌دوستان و بازدیدکنندگان ایجاد کرده است.
 او ادامه می‌دهد: «دیوچشمه، یکی از چشمه‌های آب‌معدنی در حاشیه روستاست که با آب‌خنک خود، به‌ویژه در فصل تابستان، از مسافران پذیرایی می‌کند. دریاچه‌های اطراف این روستا مثل دریاچه خضرنبی و دریاچه فراخین نیز از دیگر جاذبه‌های طبیعی پیرامون کندلوس محسوب می‌شود.»
   
نیازهایی در حد جهانی
وقتی شهری، روستایی یا حتی بنایی، برچسب «جهانی» می‌خورد باید معیارهایی داشته و استانداردهایی را لحاظ و حفظ کند. کندلوس هم از این امر مستثنی نیست و با وجود برخورداری از امکانات و زیرساخت‌های نسبتا خوب برای پذیرایی از گردشگران، اما برای همگامی با استانداردهای جهانی، نیازمند توسعه بیشتر است.
در بخش امکانات خدمات‌رسان رستوران‌های ایرانی و محلی، فروشگاه تولیدات محلی و صنایع‌دستی، سرویس‌بهداشتی، آلاچیق و نمازخانه در روستا وجود دارد اما باید برخی از آنها به استانداردهای لازم برسند.
کارشناسان معتقدند برای تثبیت جایگاه کندلوس به‌عنوان یک مقصد گردشگری جهانی و بهره‌برداری کامل از این فرصت، توجه به موارد زیادی ضروری است.
قاسمیان‌پور می‌گوید: «تقویت زیرساخت‌های ارتباطی و حمل‌ونقل بسیار مهم است و بهبود راه‌های دسترسی و علائم راهنمایی برای سهولت سفر گردشگران باید هرچه زودتر در دستورکار باشد.»
این کارشناس گردشگری ادامه می‌دهد: «ارتقای ظرفیت اقامتی موضوعی است که برای ورود گردشگران خارجی برنامه‌ریزی می‌شود. ما نمی‌توانیم به یکباره یا در عرض چند روز هتل بسازیم. پس از همین الان باید توسعه و افزایش تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی باکیفیت و هتل‌ها برای پاسخگویی به حجم رو به رشد مسافران در دستورکار باشد.»
او با اشاره به این‌که توسعه خدمات سلامت و ایمنی، ایجاد و تقویت مراکز درمانی و خدمات اورژانسی و تضمین ایمنی گردشگران هم از اولویت‌هاست، تاکید می‌کند: «افزایش امکانات برای گردشگران بین‌المللی، تولیدمحتوای چندزبانه برای معرفی جاذبه‌ها و آموزش جوامع محلی نیاز روستایی است که می‌خواهد جهانی بماند.»
   
چشم‌انداز آینده کندلوس
ثبت کندلوس در فهرست «بهترین روستاهای گردشگری جهان» سازمان جهانی گردشگری، یک موفقیت بزرگ ملی محسوب می‌شود که پیامدهای بسیار مثبتی به همراه دارد.
این ثبت جهانی باعث جلب توجه رسانه‌های بین‌المللی و گردشگران خارجی می‌شود. تجربه روستاهای مشابه مانند کندوان در آذربایجان‌شرقی و اصفهک در خراسان‌جنوبی نشان داده که ثبت جهانی می‌تواند ورود گردشگران را بیش از دوبرابر افزایش دهد. این امر به‌طور مستقیم به ایجاد اشتغال، رونق فروش صنایع دستی و محصولات محلی و درنهایت، تقویت اقتصاد محلی می‌انجامد. ضمن این‌که، این جایگاه، مسئولیت مردم و مسئولان را برای حفاظت هرچه‌بیشتر از بافت سنتی، معماری اصیل، محیط زیست و آداب و رسوم کهن این روستا افزایش می‌دهد. توسعه گردشگری در این منطقه با تاکید بر پایداری و حفظ هویت فرهنگی انجام خواهد گرفت.
آن‌طور که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌گوید: «ثبت جهانی روستای کندلوس، تنها یک اعتبار بین‌المللی نیست، بلکه بیانیه‌ای فرهنگی از سوی ایران است مبنی بر این‌که توسعه واقعی از بطن فرهنگ می‌جوشد. این موفقیت، حاصل باور به نقش فرهنگ در توسعه ملی و توانمندی مردم این دیار است.»
چشم‌انداز آینده کندلوس، در گرو تدوین نقشه‌راه ملی، تقویت زیرساخت‌ها،آموزش جوامع محلی و مدیریت هوشمندانه گردشگری است تا بتواند به الگویی برای سایر روستاهای کشور تبدیل شود. با برنامه‌ریزی راهبردی، کندلوس این ظرفیت را دارد که نه‌تنها یک مقصد گردشگری، بلکه زیست‌بومی خلاق و پایدار باشد و نام ایران را در حافظه فرهنگی بشریت ماندگار کند.