تدبیر برای حیات فیلم‌های فرهنگی

«تمساح خونی»، «مست عشق» و «سال گربه» جزو فیلم‌هایی است که این روز‌ها بیشترین فروش و مخاطب نصیب‌شان شده؛ تمساح خونی که رکورد فروش و مخاطب را هم جابه‌جا کرده، کمدی است. حتی اگر بخواهیم به سال‌های گذشته نیز برگردیم، اکثر فیلم‌های پرفروش و مخاطب، کمدی اجتماعی یا تجاری بودند و کفه این فیلم‌ها سنگین‌تر بوده است. اینجا بحث بر سر فروش یا تعداد مخاطبان فیلم‌ها نیست بلکه بیشتر بر سر کفه سنگین فیلم‌های تجاری در تقابل با فیلم‌های فرهنگی و دغدغه‌مند است. این روز‌ها تکلیف فیلم‌های تجاری و کمدی از لحاظ تعداد فروش و مخاطب بر پرده سینما تقریبامشخص است و به سبب اقبال خوب تماشاگران، فروش این فیلم‌ها بیشتر از فیلم‌های اجتماعی، فرهنگی یا راهبردی است که براساس دغدغه‌مندی تهیه‌کننده یا کارگردانش ساخته شده است. چنین فضایی، فروش فیلم‌های فرهنگی رادرتقابل با فیلم‌های کمدی یا تجاری، دچار چالش می‌کند وموازنه‌ای نادرست و ناعادلانه را شکل می‌دهد.  
     
دورخیز برای حمایت از فیلم‌های فرهنگی
در این سال‌ها همیشه بحث‌های مختلف و دامنه‌داری درباره شرایط اکران فیلم‌های فرهنگی دغدغه‌مند وجود داشته و اکثر اوقات تهیه‌کنندگان یا دست‌اندرکاران فیلم‌های فرهنگی از شیوه اکران این فیلم‌ها ناراضی بودند. فیلم‌های فرهنگی؛ همان فیلم‌هایی است که براساس خط‌مشی‌ها، ارزش‌ها، هنجار‌ها وبا توجه به مؤلفه‌های فرهنگی ساخته شد و اتفاقا فیلمنامه‌های خوبی دارد، اما نتوانسته در فروش به جایگاهی در خور و شایسته دست یابد؛ به همین علت قرار است دولت با دادن فرصتی به این فیلم‌ها به ادامه حیات  اقتصادی و سینمایی آن‌ها کمک کند. بر همین اساس و برای تحقق عدالت فرهنگی؛ محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی از تشکیل گروه سینمایی فرهنگ خبر داده؛ گروهی که قرار است پاسخگوی تهیه‌کنندگان یا سرمایه‌گذاران فیلم‌هایی باشد که با وجود خوش‌ساختی و دغدغه‌مندی، فیلم‌شان نتوانست در زمینه فروش یا جلب مخاطب به توفیق زیادی دست پیدا کند. البته لازم به یادآوری است که در حال حاضر ما هشت سرگروه سینمایی ایران‌مال، کوروش، مگامال، ملت، فرهنگ، هویزه مشهد، هنرشهر آفتاب شیراز و سینما آزادی داریم که براساس پیگیری‌های خبرنگار جام‌جم، قرار نیست تغییری در این فرآیند اتفاق بیفتد بلکه این کار بخشی از بسترسازی دولت برای دیده شدن آثار فرهنگی، راهبردی و تحقق شعار عدالت فرهنگی برای همه فعالان سینما محسوب می‌شود.  
     
سازوکار پشتیبانی دولت از فیلم‌های فرهنگی
در همین راستا؛ خزاعی با اشاره به این‌که مدیریت «گروه سینمایی فرهنگ» به مؤسسه سینماشهر واگذار می‌شود و آیین‌نامه آن هم ابلاغ شده، گفته است: «پس ازبررسی‌های کارشناسی درجهت ارائه ساز و کارحمایت ازجریان سینمایی فرهنگی، مصوب شد برنامه‌ای هدفمند برای حمایت از فیلم‌های غیر‌تجاری به دلیل شرایط اکران آسیب‌پذیری که دارد، تدوین شود و خوشبختانه اکنون محقق شده است. ایجاد گروه سینمایی فرهنگ، پاسخ به ضرورتی چندین‌ساله در حوزه اکران فیلم‌هاست که خلأ آن کاملا احساس شده و پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی این گروه سینمایی بتوان رضایت خانواده سینما ومخاطبان این‌گونه آثار را دراقصی‌نقاط کشور جلب کرد.» ظاهرا قرار است درخواست فیلم‌هایی که وارد این گروه سینمایی می‌شود، به مؤسسه سینماشهر ارائه شود که پس از تأیید در شورای انتخاب، گروه سینمایی فرهنگ در سینما‌های منتخب نمایش داده می‌شود. همچنین با برنامه ریزی‌های صورت‌گرفته که باز هم براساس گفته‌های محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی است، قرار است آثار فرهنگی قاعده‌مند، شفاف و منظم به شکل مستمر اکران شود. علاوه‌براین، این نوع فیلم‌های فرهنگی درهمه روز‌های هفته، امکان تماشاداردومخاطبان نیزبه این فیلم‌ها دسترسی خواهند داشت. سینما‌های منتخب هم موظف‌اند بسته زمانی اکران ساعات ۱۴تا۲۲ را به صورت مداوم و پیوسته داشته باشند. به عبارت دیگر، فیلم منتخب گروه سینمایی فرهنگ طبق جدول زمان‌بندی مشخص نمایش داده می‌شود و بلیت‌فروشی آن‌ها نیز به دو صورت آنلاین و حضوری است. لازم به یادآوری است که معاون وزیر و رئیس سازمان سینمایی، معاون نظارت و ارزیابی سازمان، مدیرکل دفتر نظارت بر عرضه و نمایش فیلم، مدیرعامل موسسه سینماشهر و مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی از اعضای شورای انتخاب فیلم گروه سینمایی فرهنگ هستند.  
     
اهمیت حمایت دولت از سینمای فرهنگی
سینمای فرهنگی معرف ما و کشورمان از جهت زیست‌بوم و وقایع مختلفی است که بر اثر گذشت زمان در جامعه پدیدار می‌شود و در بستر سینما به تصویر درآمده است. به عبارتی می‌توان گفت این سینما، شناسنامه فرهنگی ما نیز محسوب می‌شود. ما از راه این سینما می‌توانیم خود و هویت‌مان را به دیگران و کشور‌های منطقه بشناسانیم؛ بنابراین، این نوع سینما از جهاتی راهبردی و گره‌گشاست. ازطرف دیگر سینمای راهبردی و فرهنگی، محصول یک برنامه بلندمدت است. برای رسیدن به چنین سینمایی باید با برنامه اولویت‌ها را مشخص کرد، ظرفیت‌ها را شناخت و با یک محتوای فرهنگی مناسب حرکت کرد. این سینما، زمانی به‌دست می‌آید که بتوانیم سیستم‌های قدیمی و بدون کارکرد در بروکراسی اداری را متحول کنیم که گمان می‌رود این اقدام سازمان سینمایی برای دیده شدن آثارفرهنگی یکی ازهمان راهکار‌های حذف سیستم‌های قدیمی است. اگر دولت پشت فیلم‌های فرهنگی ارزشمند بایستد و از تهیه‌کنندگان آثار سینمایی دغدغه‌مند حمایت کند؛ ازطرفی دغدغه‌ای جز تولید، ارائه آن به مخاطبان و دریافت بازخورد برای تولیدکننده اثر باقی نمی‌ماند و ازطرف دیگر بار مالی که این فیلم‌ها برای تولید متحمل می‌شوند نیزکمترخواهدشد. این قدم می‌تواند دولت وسازمان سینمایی را از نهاد اجراکننده یا ناظرصرف خارج کند وعاملی برای تحقق اهداف عدالتخواهانه سینماگران باشد.  
     
پرسشی درباره سینما‌های فیلم‌های فرهنگی
هنوز سینما‌هایی که قرار است برای اکران فیلم‌های فرهنگی تعیین شود و همچنین فیلم‌هایی که در آینده برای اکران در این گروه سینمایی انتخاب می‌شود، مشخص نیست، اما با توجه به این‌که دولت و سازمان سینمایی نقش اصلی را دراین رابطه ایفا می‌کند، نوک پیکان سالن‌های نمایش‌دهنده به سینما‌هایی برمی‌گردد که دولت در فرآیند شکل‌گیری و تأسیس آن‌ها نقش داشته؛ بنابراین، گمانه‌زنی‌ها می‌تواند معطوف به سینما‌های بنیاد سینمایی فارابی، مؤسسه سینماشهر یا سینما‌هایی باشد که به طور اختصاصی در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.  

مجالی برای ایفای نقش سینمای استراتژیک
برای رسیدن به سینمای استراتژیک که بتواند درزمینه هویت‌سازی، وفاق ملی، آموزش نسل آینده و... فعالیت کند، نیازداریم تا با برنامه و افق دید بلندتر برنامه‌ریزی کنیم. این‌که دراین دوران وضعیت فروش سینما وگیشه با فیلم‌های کمدی به وضعیت مطلوب رسیده در جای خود خوب و قابل تامل است، اما نباید زمینه اکران فیلم‌های فرهنگی و استراتژیک را بخار گیشه محدود کرد، پس راه‌اندازی «گروه سینمایی فرهنگ» می‌تواند بخشی از دغدغه فیلمسازان و تهیه‌کنندگان سینما در حوزه ساخت فیلم‌های استراتژیک را مرتفع کند و زمینه تولید چنین آثاری را که امروز به نظر می‌رسد، بیش ازگذشته به آن نیازمندیم، جبران کند؛ زیرا در سینمای فرهنگی می‌توان بسیاری ازمشکلات اجتماعی راموشکافی کردوحتی باساخت آثاری متناسب بافرهنگ جامعه، بسیاری ازموضوعات مغفول‌مانده مانند، رشد ازدواج، رشد جمعیت و... که اهمیت استراتژیک برای کشوردارد رادرقالب محتوایی سینمایی پیش روی جوانان گذاشت. البته دراین راستا باید از تجربیات گذشته درزمینه اکران هنر وتجربه نیز درس گرفت تا «گروه سینمایی فرهنگ» نیز دچار اشکالاتی در این زمینه نشود. زیرا اکران هنروتجربه به عنوان بستری برای تجربه‌های نو درسینما به وجود آمد، اما خیلی زود برای اکران فیلم‌هایی که پشت خط اکران مانده بود، به‌کار گرفته شد و عملا نتوانست کمکی به سینمای تجربی ایران کند.