محاصره دانش‌بنیان آلاینده‌ها

همه ما به خوبی می‌دانیم که از عوامل مهم آلودگی کلانشهرها خودروها و وسایل نقلیه هستند؛ افزایش بی‌رویه تعداد خودروها در کنار دیگر عوامل صنعتی رمقی برای هوا و ریه‌ شهروندان باقی نگذاشته است. البته که راه‌حل‌های مختلفی برای به حداقل رساندن میزان آلودگی وسایل نقلیه ارائه شده و روند جهانی برای کاهش آلایندگی خودروها به سمت استفاده از سوخت‌های سبز و دوری از تولید ترکیبات هیدروکربنی است، اما در کشور ما همچنان تعداد خودروهایی که با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند به صورت معناداری از خودروهای هیبریدی و برقی بیشتر است. استفاده از کاتالیزور در اگزوز خودروها به منظور فیلتر کردن آلاینده‌های تولید شده حین احتراق موتور ازجمله اقداماتی است که برای کاهش آلایندگی وسایل نقلیه استفاده می‌شود. اما این کاتالیزورها نیز محدودیت‌هایی دارند؛ مثلا برای رسیدن به عملکرد مناسب نیاز دارند تا به حداقل دمایی برسند و قبل از آن نمی‌توانند به درستی از خروج آلاینده‌ها جلوگیری کنند. برای رفع این چالش یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان موفق به طراحی کاتالیزوری شده است که می‌تواند در دماهای پایین هم از خروج آلاینده‌های هیدروکربنی جلوگیری کند. لادن کمالزاده، مدیر بخش توسعه و تحقیق این شرکت دانش‌بنیان در گفت‌وگو با جام‌جم از اهمیت توسعه چنین محصولاتی برای مقابله با آلودگی هوا می‌گوید. باروشن شدن موتور خودرو، آلاینده‌های مختلف مانندمنواکسید کربن وآلاینده‌های هیدروکربنی تولید و ازاگزوز خارج می‌شود. از زمان روشن شدن موتور خودرو تا زمانی که کاتالیزور به دمای مناسب برسد مدتی طول می‌کشد و در همین زمان که کاتالیزور اصطلاحا سرد است، آلاینده‌های مختلف به خصوص آلاینده‌های هیدروکربنی بدون اعمال هیچ فیلتری از خودرو خارج شده و هوا را آلوده می‌کنند. لادن کمالزاده، مدیر بخش توسعه و تحقیق شرکت دانش‌بنیان و فعال در این حوزه در رابطه با محصول این شرکت می‌گوید: «هدف ما این بود که بتوانیم در ساخت کاتالیزور از ماده‌ای استفاده کنیم که آلاینده هیدروکربن را در زمان استارت سرد به دام بیندازد و وقتی کاتالیزور به دمای بالا رسید، این آلاینده‌ها آزاد شوند و آن‌موقع روی آنها تبدیل کاتالیستی انجام شود.» این محصولی است که در صورت استفاده در خودروها می‌تواند کمک شایانی به کاهش آلودگی هوای شهرهای پرجمعیت کند. وی می‌افزاید: «برای این کار در فرمولاسیون ساخت کاتالیزور در کنار سایر مواد کاتالیستی ماده‌ای اضافه می‌کنیم که بتواند چنین کاری را برای ما انجام دهد.»
 
محصولی بر پایه پژوهش برای کمک به حل معضلی بزرگ
کاتالیزور خودرو از یک‌سری مواد کاتالیستی تشکیل شده است که روی پایه‌ای‌ استوانه‌ای‌شکل می‌نشیند و این مواد در دمای بین ۱۳۰ تا ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد می‌توانند کار فیلترکردن آلاینده‌ها را به درستی انجام دهند. وقتی موتور خودرو تازه روشن می‌شود، کاتالیزور کاملا سرد است وفعالیتی ندارد، بنابراین هر آلاینده‌ای به طورمستقیم درهوای محیط منتشر می‌شود. کمالزاده توضیح می‌دهد: «از روش‌های مرسوم برای جلوگیری از بروز چنین اتفاقی استفاده از تله‌های هیدروکربنی است. ما توانستیم با استفاده از موادی، این تله‌ها را جوری طراحی کنیم که دردمای پایین، آلاینده‌های هیدروکربنی را به دام بیندازد و وقتی دمای کاتالیزوربه مقدار مناسب رسید، این آلاینده‌ها دوباره آزادشده وکاتالیزور کارخود راروی آنهاانجام دهد.»
به گفته کمالزاده با وجود چند شرکت در زمینه تولید کاتالیست‌های استارت سرد، کشور نیازی به واردات محصول خارجی ندارد و حتی محصولات خارجی که وارد کشور می‌شوند از لحاظ قیمتی نمی‌توانند با محصولات داخلی رقابت کنند. وی می‌افزاید: «قیمت محصولات ما تحت تاثیر فلزات گرانبها و بازار جهانی ممکن است خیلی نوسان داشته باشد؛ برای همین هم همواره از تلاش‌های بخش تحقیق و توسعه شرکت، کاهش استفاده از فلزات گرانبها بدون افت کیفیت است.»
 
چند ماه تعلیق فعالیت پژوهشی؛ چند سال عقبگرد فعالیت شرکت‌ها
آغاز ورود این شرکت به تولید کاتالیزور با خرید فناوری و تجهیزات از شرکتی آلمانی شروع می‌شود. البته که فناوری خریداری شده برای سطح استاندارد آلایندگی یورو۵ بود و به همین علت هم بلافاصله پس از خرید فناوری و تجهیزات، بخش تحقیق و توسعه این شرکت شروع به انجام مطالعه و پژوهش روی این فناوری می‌کند. مدت کوتاهی پس از آن نیز به علت تحریم‌ها ارتباط با شرکت آلمانی قطع می‌شود و ادامه فعالیت‌های شرکت کاملا بر اساس پژوهش پیش می‌رود. کمالزاده تصریح می‌کند: «تا سال۱۳۹۰ توانستیم استاندارد یورو۴ را روی محصولات‌مان ارائه کنیم و اکنون نیز تمام خط تولید دارای استاندارد یورو۵ هستند.»
وی همچنین درباره اهمیت پژوهش در روند تولید می‌افزاید: «اگر بخش پژوهشی در کنار تولیدات نباشد دیگر پیشرفتی در محصولات نیست و رقابت در بازار پس از گذشت مدتی غیر‌ممکن می‌شود.» کمالزاده همچنین درباره اهمیت تحقیق در این شرکت دانش‌بنیان تصریح می‌کند: «در رابطه با شرکت خودمان، استفاده ازنتایج تحقیقات بسیار مهم است و اگر مثلا شش ماه فعالیت‌های تحقیقاتی به صورت جدی انجام نشود،شرکت ممکن است چندسال عقب بیفتد ومجبورشود به دنبال رفع عقب‌افتادگی برود.» آن‌طور که مدیر بخش توسعه و تحقیق این شرکت می‌گوید حدود ۴درصد از فروش سالانه این شرکت به فعالیت‌های تحقیقی و پژوهشی تعلق دارد. 

کمبود نیروی کار؛ معضل اساسی بخش تحقیق و توسعه
مهاجرت گسترده افراد تحصیلکرده ونیروی کار به دلیل مشکلات مالی برای هیچکس دراین کشور پوشیده وقابل انکار نیست. کمالزاده خاطرنشان می‌کند: «بیشترین چالش کنونی ما بحث نیروی انسانی است. به‌دلیل مهاجرت گسترده بسیاری از نیروهای متخصص خود راازدست می‌دهیم.» وی می‌افزاید: «۱۰سال پیش برای استخدام نیروی کارشرایط زیادی داشتیم و آزمون‌های متعددی می‌گرفتیم، اما اکنون شرایط بسیار متفاوت شده و بیشتر به دنبال فردی هستیم که مطمئن باشیم تا چند سال قصد مهاجرت ندارد.» به عقیده او مشکلات اقتصادی مهم‌ترین عامل این بحران هستند. کمالزاده تصریح می‌کند: «نیروی کار و به‌خصوص دانشجویانی که از شهرهای دیگر به تهران می‌آیند، در طول تحصیل درخوابگاه زندگی می‌کنند اما پس از پایان تحصیل برای ادامه کار نیاز به مسکن دارند. این در صورتی است که حقوق پرداختی معمولا حتی کفاف گذراندن روزمره را هم نمی‌دهد.» همین موضوع باعث می‌شود بسیاری مهاجرت و رفتن را بر ماندن و کار کردن در اینجا ترجیح دهند. به همین دلیل مشکل کمبود نیروی متخصص کار از مهم‌ترین معضلات فعالیت تحقیق و توسعه‌ای است.